16. Społeczne i poznawcze teorie uczenia

1.      Dwóch psychologów o orientacji społecznej zaproponowało modyfikację, która nazwali teoria społecznego uczenia się Dolarda i Millera.

-procesy uczenia się u człowieka maja charakter społeczny; polegają na obserwacji innych ludzi w kontekście społecznym

-uzupełnienie tej teorii: wprawdzie ludzie tak jak leniwce i inne zwierzęta podlegają prawa warunkowania instrumentalnego i klasycznego, ale ludzie mają swoje poglądy i przekonania i oczekiwania, które wpływają na odbieranie informacji, podejmowanie decyzji, rozumowanie i rozwiązywanie problemów

2.      Różnice i podobieństwa:

-Teorie społecznego uczenia się są związane ze swymi behawiorystycznymi źródłami przez wpływ bezpośredniego środowiska na zachowanie człowieka.; ponieważ nagrody i kary są różne w różnych okolicznościach =>ludzie będą zmieniać swoje postępowanie zależnie od warunków. np. uczciwy człowiek oszukuje ściągając

-uwarunkowania środowiska nie są jedynymi czynnikami wpływającymi na zachowanie, gdyż ludzie często dokonują wyboru samodzielnego sytuacji w które chcą się zaangażować=> w teoriach s. uczenia się nie można oddzielić zachowania od jego psychologicznego znaczenia, ludzie przenoszą na wszystkie sytuacje swoje niepowtarzalne spostrzeżenia i oczekiwania, dlatego są optymistami pomimo katastrofy

-t. s. uczenia się podkreślają interakcję pomiędzy jednostka a środowiskiem=> ,cechy osobowości, środowisko oraz zachowanie tworzą koło którego wszystkie elementy wzajemnie na siebie oddziałują ;interakcje osoby i środowiska nazwane wzajemnym determinizmem, a behawioryści jako linię prostą przedstawiają stosunek środowiska do zachowania

3.Społeczne teorie uczenia się przypisują zmienne znaczenie procesom poznawczym, a także różnią się dystansem jaki dzieli ich od behawioryzmu.

4.Nowoczesne teorie społecznego uczenia się wyznaczają 3 kierunki badań, które odróżniają je od tradycyjnego behawioryzmu:

-          uczenie się przez obserwacje i rola modeli

-          procesy poznawcze takie jak spostrzeganie i interpretacja zdarzeń

-          przekonania motywujące, np. trwałe oczekiwanie sukcesu lub porażki

Poszczególne teorie s. u. się  przykładają różna wagę do każdego z tych 3 czynników.

5. Uczenie się przez obserwacje (behawioryści nazywają warunkowaniem zastępczym)-gdzie jednostka uczy się nowych reakcji, raczej obserwując zachowanie innych niż przez bezpośrednie doświadczenie.

-eksperyment Bandury- uczenie się agresji przez obserwację

-badania Meltzoff i Hanna-dzieci które jeszcze nie umieją mówić, posługują się mimiką której uczą się przez obserwacje i naśladowanie innych, nie tylko uczą się od siebie nawzajem, ale również przenoszą efekty nauki na inne sytuacje, nawet po upływie 2 dni.

-zdaniem psychologa społecznego uczenia się, człowiek ucząc się przez obserwację korzysta z procesu myślenia, nie można tego prosto wyjaśnić jako bodziec- reakcja.

6. Procesy poznawcze

-behawioryści porównywali, umysł do mechanizmu czarnej skrzynki( nie możemy jej obserwować bezpośrednio, o funkcjonowaniu możemy tylko wnioskować)

-Tolman, dostrzegł wielokrotnie u szczurów efekty uczenia się bez uprzedniej zmiany w ich zachowaniu.

-eksperyment Tolmana i Honzika wykazał, istnienie uczenia utajonego-forma uczenia się nie ujawniona natychmiast w widocznej reakcji; występuje bez wyraźnego wzmocnienia.

-liczne umiejętności człowieka pozostają utajone, dopóki okoliczności nie pozwolą lub nie zmuszą, aby się ujawniły,

-mapa poznawcza-psychiczna reprezentacja środowiska=> przedmiotem uczenia przez obserwację oraz uczenia utajonego nie jest reakcja, lecz wiedza o reakcji i jej skutkach

-indywidualne różnice w spostrzeganiu i interpretacji pomagają zrozumieć, dlaczego uczenie się przez obserwację nie prowadzi do takich samych rezultatów u wszystkich obserwatorów

-w teoriach społecznego uczenia się procesy poznawcze spostrzegania i interpretacji uznawane są za podstawowe czynniki, które działają pomiędzy bodźcem zewnętrznym a reakcja człowieka.

7. Przekonania motywujące

-behawioryści określali osobowość jako zbiór nawyków i przekonań, które były nagradzane w ciągu życia,

-psycholodzy społecznego uczenia się podkreślają ze wyuczone nawyki i przekonania stopniowo zaczynają żyć własnym życiem i wywierać własny wpływ na zachowanie. Mogą mieć nawet większą sile oddziaływania niż nagrody i kary

-motywacja-proces psychiczny u ludzi i zwierząt, który powoduje dążenie do celu

-behawioryści powiedzieliby, ze każda ambicja jest rezultatem działania czynników wzmacniających

-wg. teorii s. u się motywacja stopniowo uwewnętrznia się i nabiera własnego kierunku

-Bandura- motywacja i ocena własnych osiągnięć odbywa się przez wyznaczanie celów, wykorzystanie rezultatów i planowanie kierunku działania,

- najważniejsze przekonania które kształtują i motywują zachowania to poczucie kontroli nad własnym życiem, poziom optymizmu lub pesymizmu oraz wiara w własne siły

8. Lokalizacja kontroli J. Rottera

-ludzie stopniowo uczą się, że pewne ich działania są nagradzane, a inne karane i na tej podstawie formułują uogólnione oczekiwania dotyczące sytuacji i czynów, które zasługują na nagrodę

-utrwalone oczekiwania tworzą samospełniające się przepowiednie wówczas, gdy człowiek przewiduje swoje szanse, zachowuje się tak, żeby przewidywania się spełniły,

-badania Rottera nad rozwiązywaniem anagramów dowiodły że im większe oczekiwania sukcesu tym więcej prawidłowych odpowiedzi

-lokalizacja kontroli –ogólne przekonania o możliwości kontrolowania skutków własnego zachowania, które przejawiają się w postaci kar i nagród; osoby charakteryzujące się wewnętrznym umiejscowieniem kontroli są zwykle przekonane, że ponoszą odpowiedzialność za to co im się przydarza, a te o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli sadzą że są ofiarami lub wybrańcami losu, przypadku

-do pomiaru lokalizacji kontroli Rotter używał skalę I/E

-wewnętrzna lokalizacja kontroli przynosi istotne korzyści psychiczne, a nawet fizyczne(pomaga przezwyciężyć przewlekły ból, przyspiesza powrót do zdrowia)

-wewnętrzne umiejscowienie kontroli jest silniej związane z wykształceniem, zwłaszcza akademickim

-wewnętrzne umiejscowienie kontroli niekoniecznie musi być opłacalne dla każdego i w każdej sytuacji np. ludzie biedniejsi przykładają zewnętrzną miarę do własnego życia co jest jednym ze sposobów zachowani godności i radzenia sobie z trudnościami

=>lokalizacja kontroli zależy od pozycji i doświadczeń społecznych, będąc jednocześnie motywem dokonywania zmian w społeczeństwie.

9.Styl wyjaśniania

-M. Selingman wyuczona bezradność- np. w stanie depresji, gdy ludzie próbują kontrolować otoczenie co kończy się niepowodzeniem, kiedy nie mogą uniknąć bólu i nieszczęścia; wyuczona bezradność jest behawiorystycznym wyjaśnieniem objawów wyczerpania i apatii w stanie depresji

-          Selingman złączył wyuczoną bezradność z lokalizację kontroli, z czego otrzymał styl wyjaśniania; uwzględniając typowe sposoby uzasadniania nieoczekiwanych przykrych wydarzeń, jakie nas spotykają:

*osoby przyjmujące pesymistyczny bezradny styl wyjaśniania interpretują owe zdarzenia jako wewnętrzne, trwałe(nieszczęście nigdy się nie skończy), globalne(ma wpływ na wszystko co robię)

*osoby pryzmujące optymistyczny te same zdarzenia interpretują jako zewnętrzne, przejściowe i ograniczonym zasięgu; skupiają się przede wszystkim na tym co powinni zrobić a nie nad tym co czują

10. Poczucie własnej skuteczności-wiara w zdolność uzyskania własnym wysiłkiem pożądanych rezultatów(opanowanie nowych umiejętności, osiągnięcie celów). Wg. Bandury poczucie skuteczności czerpiemy z czterech źródeł:

-doświadczenia w nabywaniu nowych umiejętności i pokonywaniu przeszkód w drodze do sukcesu, potrzebne tez są drobne niepowodzenia żeby dążyć wytrwale do celu-wszystko zależy od tego jak interpretujemy nasze porażki

-doświadczenia zastępcze podobnych do nas osób (modeli) odnoszących sukcesy i kompetentnych, ucząc się że cel jest możliwy, a także dowiaduje się jak go osiągnąć

-          zachęta i perswazja innych

-          ocena własnego stanu fizjologicznego 

-          osoba o wysokim poczuciu skuteczności interpretuje niepowodzenia jako możliwość uczenia się na błędach, natomiast osoba o niskim poczuciu skuteczności interpretuje niepowodzenia jako katastrofę

-          jeden z badaczy podzielił ludzi na: osoby których cele związane są z osiągnięciami(dobrych wyników, wysokich ocen, unikania krytyki),oraz osoby których cele związane są z uczeniem się, dążą do zwiększenia swoich umiejętności i sprawności