1. Temperament przejawia się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy formalne zachowania to cechy niezależne od kierunku i treści zachowania.
2. Cechy formalne zachowania można opisać w kategoriach energetycznych i czasowych
3. Pod względem formalnych charakterystyk zachowania istnieją względnie stałe różnice indywidualne (cechy temperamentu).
4. Cechy temperamentu są pierwotnie biologicznie zdeterminowane.
Kontrowersje wokół temperamentu dotyczą:
1. Zakresu pojęcia temperamentu
2. Transytuacyjnej stałości temperamentu
Zakres pojęcia temperamentu:
Dynamika wyłącznie emocji vs wszystkich rodzajów zachowań?
1. stanowisko wąskie – zawężające pojęcie temperamentu do dynamiki emocji (Goldsmith)
2. stanowisko szerokie – obejmujące dynamikę szeroko rozumianych zachowań /emocjonalnych, poznawczych, motorycznych/ (Strelau, Eliasz)
Wyłącznie formalne właściwości zachowań vs formalne i treściowe?
1. H.Eysenck, Thurstune;
2. Strelau, Eliasz
Ile cech?
Thurstone
ü aktywność
ü wigor fizyczny
ü impulsywność
ü dominatywność
ü zrównoważenie
ü towarzyskość
ü refleksyjność
Guilford i Zimmerman
ü ogólna aktywność
ü powściągliwość
ü górowanie
ü stałość emocjonalna
ü życzliwość
ü rozwaga
ü stosunki międzyludzkie
ü męskość
ü bezstronność
Thomas i Chess
1. aktywność
2. rytmiczność
3. zbliżenie – wycofanie się
4. zdolności przystosowawcze
5. siła reakcji
6. próg czułości
7. jakość nastroju
8. roztargnienie
9. koncentracja uwagi i wytrwałość
Ujmowanie temperamentu w kategoriach wyłącznie opisowych vs opisowych i wyjaśniających?
1. Opisowe koncepcje temperamentu
ü Thurstone
ü Guilford
ü Thomas i Chess
2. Wyjaśniające koncepcje temperamentu
ü Eysneck
ü Zuckerman
Transsytuacyjna stałość temperamentu
1. Transsytuacyjna stałość – warunek konieczny cech temperamentu (Hagekull);
2. Transsytuacyjne różnice w dynamice zachowań są przejściowe, nietrwałe /mają charakter procesualny/ (Strelau);
3. Relacyjne ujęcie temperamentu (James-Roberts i Wolke);
4. Stałość koherentna / trwałe Transsytuacyjne niespójności dynamiki zachowań stałe w czasie/ (Eliasz);
5. Temperament jest sytuacyjny /stanowisko skrajne, nieaktualne/ (Gerstmann);
spodpowieki