Tantra tybetańska jest formą praktycznego buddyzmu. Posiada ona pełnię metod i technik, umożliwiających zastosowanie w praktyce wszystkich nauk Mahajany. W przeciwieństwie do teoretycznych form buddyzmu - jak na przykład Sautrantika, Waibhaszika, Jogaczara, Madjamika, Hua Jen, Tien Tai itd. - buddyjska tantra kładzie największy nacisk na ćwiczenie i urzeczywistnienie, a nie na spekulacje filozoficzne.
1. Cały byt i wszystko, co się przejawia można odnieść do osobistego doświadczenia; doświadczenie to dokonuje się wewnątrz własnego umysłu, a umysł jest źródłem i twórcą wszystkich rzeczy.
2. Umysł jest nieograniczenie wielkim, niewymiernie głębokim oceanem możliwości; jego nieograniczoność i głębia są nieosiągalne dla niewtajemniczonego.
3. Ten, kto osiągnął całkowite urzeczywistnienie i pełną kontrolę nad własnym umysłem, jest Buddą, a ci, którzy tego nie osiągnęli, są istotami nieoświeconymi.
4. Buddowie są oświeconymi istotami żyjącymi, a istoty żyjące są nieoświeconymi Buddami.
5. Ten nieograniczony, wszechobejmujący umysł Buddy jest poza rozumieniem i wszelkimi właściwościami. Najlepsza i najbliższa prawdy definicja mogłaby brzmieć: "Umysł Buddy jest Niewyczerpaną, Świetliście-Pustą Świadomością".
6. Świadomość istot żyjących jest ograniczona, świadomość zaawansowanego jogina jest oświecona; oświecony bodhisattwa ma świetliście-pustą świadomość, a świadomość Buddy jest Niewyczerpaną Świetliście-Pustą Świadomością.
7. Wszystkie nauki buddyjskie są tylko zaznaczeniem najważniejszych "wewnętrznych" punktów, przygotowaniem, wskazówkami kierunku prowadzącymi do rozwinięcia tej Niewyczerpanej Świetliście-Pustej Świadomości.
8. Gdy ten Stan Buddy rozwinie się całkowicie, powstaje wówczas nieograniczone współczucie, a wszelkiego rodzaju pożyteczne czyny dokonują się zupełnie spontanicznie.
9. W zależności od predyspozycji ucznia znane są dwie drogi rozwinięcia Umysłu Buddy: Droga Metod i Droga Wyzwolenia. Pierwsza kładzie nacisk na ćwiczenie poskromienia prany (energii), a druga na ćwiczenie poskromienia umysłu. Obie jednak bazują na podstawowym twierdzeniu tantry o identyczności umysłu i prany.
Zasadę identyczności umysłu i prany można krótko przedstawić w następujący sposób: świat jest złożony z różnych, przeciwstawnych sobie sił w "antytetycznej" relacji, tak jak: pozytywny i negatywny, noumen i fenomen (rzecz sama w sobie i zjawisko będące przedmiotem postrzegania), potencjalność i manifestacja, przejawienie i pustość, umysł i prana itd. Każda z tych dwójni, chociaż widocznie antytetyczna, jest nierozdzielną jednością. Dualne siły, które widzimy wokół nas, mają faktycznie "jedną" istotę manifestującą się w dwóch różnych formach. Gdy się opanuje, oswoi, przeobrazi, poszerzy, wyostrzy, uwzniośli i wysublimuje swoją świadomość, czyli swój umysł, to samo stanie się wówczas z praną - i na odwrót. Ćwiczenie podkreślające opanowanie i ujarzmienie prany nazywa się "Jogą z formą" (formą zewnętrzną, w której się rzeczy przejawiają), albo "Drogą Metod". Ćwiczenie podkreślające poskromienie i ujarzmienie umysłu nazywa się "Jogą bez Formy" (bez formy, w której przejawiają się rzeczy) albo "Drogą Wyzwolenia". Pierwsza droga jest trudnym, wymagającym wysiłku, mozolnym typem praktyki jogi, a druga - naturalnym, łatwym i niekłopotliwym sposobem, znanym jako Mahamudra.
Sięganie w głąb esencji umysłu - Niekłopotliwa Mahamudra
Ćwiczenie wnikania w esencję umysłu jest łatwą i bezwysiłkową medytacją Mahamudry. Nie jest to medytowanie nad czymś, lub na coś, lecz po prostu spontaniczne i wspaniałe działanie własnego umysłu, co stanowi szczyt i kwintesencję wszystkich nauk buddyjskich. Dla tych, którzy jeszcze nie przekroczyli "bramy" jest to najtrudniejsza ze wszystkich medytacji, lecz dla tych, którzy już ją przekroczyli, medytacja ta jest najłatwiejsza. Wszystkie inne ćwiczenia i praktyki są tylko przygotowaniem do niej. Najważniejsze jest tutaj poznanie natury własnego umysłu lub przynajmniej ujrzenie jej przez krótką chwilę. Gdy jogin raz pozna naturę umysłu, wtedy jest w stanie w każdym czasie i w każdym miejscu bez trudności sięgnąć wgłąb esencji umysłu. Niezależnie od tego, czy coś robi, czy odpoczywa, zawsze jasno i przejrzyście promieniuje w nim świetliście-pusta świadomość. Chociaż po rozpoznaniu czy spostrzeżeniu istoty umysłu pozostaje jeszcze do przebycia bardzo długa droga, wszyscy buddyjscy mędrcy uważają ten pierwszy przebłysk za najważniejszy, za coś, czego na początku musi spróbować każdy jogin. Gdy raz przekroczy się tę nieistniejącą bramę ("bramę bez bramy"), medytacja nie jest już więcej ćwiczeniem ani wysiłkiem. Staje się ona odtąd naturalnym i spontanicznym aktem. Czy się siedzi, czy chodzi, mówi czy śpi - cała ta działalność i wszystkie potrzeby życiowe stają się wspaniałymi medytacjami. W żadnym przypadku wysiłek nie jest konieczny, o nic nie trzeba walczyć. Aby jednak przekroczyć tę nieistniejącą bramę, należy ciężko pracować z tym medytacyjnym ćwiczeniem "nie ćwiczenia", krocząc drogą Zenu czy Mahamudry.
Droga wyzwolenia lub "joga bez formy" jest najprostszą i najbardziej bezpośrednią metodą osiągnięcia Umysłu Buddy - jest naturalnym i spontanicznym ćwiczeniem, które omija wiele przygotowań, wytężonych praktyk i kolejnych stopni występujących w innych typach jogi. Jej istota polega na możliwości doprowadzenia ucznia przez Guru do ujrzenia wrodzonego Umysłu Buddy w jego pierwotnym i naturalnym stanie. Dzięki temu pierwszemu bezpośredniemu przeżyciu "wglądu" uczeń stopniowo uczy się umacniać, rozszerzać i pogłębiać pierwotny stan umysłu. W końcu to postrzeganie wejdzie mu "w krew" i zakończy się całkowitym oświeceniem. Ćwiczenie to zwie się Mahamudrą.
A. Pierwsze ujrzenie przez ucznia wrodzonego stanu umysłu może być osiągnięte w dwojaki sposób: albo samodzielnie poprzez praktykę jogi Mahamudry, albo poprzez "przykładowe" ("ukazujące") zademonstrowanie przez Guru. Pierwsza droga zakłada, że uczeń sam medytuje według wskazówek Guru, a druga polega na spowodowaniu przez Guru nagłego otwarcia się umysłu ucznia.
B. Centralna nauka Mahamudry polega na dwóch zasadniczych punktach: odprężeniu i braku wysiłku.
Wszystkie cierpienia i namiętności z natury związane są z napięciami. W przeciwieństwie do tego, wyzwolenie jest inną nazwą "doskonałego odprężenia" ("rozluźnienia"). Przeciętny człowiek, opanowany od długiego czasu przez głęboko zakorzenione przyzwyczajenia uważa, że osiągnięcie stanu głębokiego rozluźnienia to rzecz najtrudniejsza lub w ogóle niemożliwa. Tak więc, by umożliwić mu to osiągnięcie konieczne są wskazówki i ćwiczenia. Dlatego też głównym zadaniem Mahamudry jest nauczenie jogina, jak odprężyć umysł, a tym samym, jak spowodować rozwój jego pierwotnego umysłu. Paradoksem jest, że nieobecność napięcia (odprężenie) jest jeszcze trudniejsza do osiągnięcia, niż wysiłek. Wymaga to długiej praktyki, by w każdym czasie i w każdych warunkach być swobodnym i wolnym od trosk. Gdy stale rozluźnia się umysł i potrafi się utrzymać go spontanicznym i wolnym od wszelkiego kurczowego chwytania się, to wrodzony Umysł Buddy wkrótce zabłyśnie.
Mahamudra, "Wielki Symbol", jest praktycznym zastosowaniem nauki o Sunjacie. Sunjata (Pustość) jest podstawową zasadą podkreślającą niesubstancjonalność wszystkich istot. Jest to najważniejsza nauka buddyzmu Mahajany i tantry tybetańskiej. Według niektórych uczonych tybetańskich, Madhjamika (Środkowa Droga) jest nauką Sunjaty w swej ogólnej formie, podczas gdy Mahamudra jest nauką wprowadzającą zasady Madhjamiki do praktyki. Dlatego też często Madhjamikę określa się mianem "teorii Pustości", a Mahamudrę "praktyką Pustości".
Wydaje się stosowne powiedzenie kilku słów o pojęciu Pustości (pustki). Gdy mówimy: "dom jest pusty" zwykle mamy na myśli, że nie ma w nim mieszkańców, ale buddyjska "pustka" nie oznacza nieobecności. Gdy mówimy: "cała dzielnica jest teraz pusta" myślimy, że przedtem były tam domy, a teraz ich nie ma. Jednak buddyjska "pustka" nie oznacza wymazania ani zniknięcia. "Pustość" jest trudna do zdefiniowania i opisania. Można powiedzieć mnóstwo rzeczy o tym, czym "pustka" nie jest, ale bardzo mało o tym, czym ona jest. "Pustość" oznacza względną, płynną, nieokreśloną i nie dającą się ująć naturę wszystkich rzeczy. Z filozoficznego punktu widzenia pojęcie to określa złudną i podobną do snu naturę zjawisk; psychologicznie oznacza całkowite wyzwolenie od wszystkich przywiązań.
Szkoła "Ustnego Przekazu" (Kagyupa) i Stara Szkoła (Njingmapa) w Tybecie uważają Mahamudrę za najwyższą i najważniejszą ze wszystkich nauk buddyzmu.
Samoświadomość (samo-postrzeganie się, bycie postrzeganym przez siebie), czyli postrzegająca siebie zdolność świadomości jest według Jogaczary umysłem per se (samym przez się). Funkcją samoświadomości (samopostrzegania się) jest bycie świadomym tej świadomości (świadomym swojej przytomności); jest to czysta świadomość (postrzeganie) bez żadnych przedmiotowych treści (zawartości). Kształtowanie, rozwijanie tej czystej świadomości (postrzegania) jest podstawowym ćwiczeniem Mahamudry.
"Czyż stawanie się naszego własnego umysłu pustym nie nazywa się osiąganiem Stanu Buddy?" /Milarepa/
Mahajana naucza, że zjawisk stawania się pustym i stawania się pełnym nie da się od siebie oddzielić. Usuwanie z umysłu np. namiętności i niewiedzy jest równocześnie napełnianiem go czymś innym, np. przekraczającą mądrością i współczuciem. Najważniejszą instrukcją Mahamudry jest rozluźnienie. Tylko dzięki całkowitemu odprężeniu umysłu można ujrzeć jego esencję. Medytacyjna technika niewysilania się, niedziałania (niewytężania się) jest najważniejszą nauką Mahamudry. ...Większość znanych technik medytacyjnych służy rozwijaniu koncentracji umysłu, to znaczy: przed okiem umysłu powinien być stale utrzymywany jakiś przedmiot. Innymi słowy: wymagany jest w nich wszystkich wysiłek umysłu. Ale medytacja Mahamudry jest zupełnie innego rodzaju. Jest całkiem naturalna i pozbawiona wysiłku, a w umyśle jogina nie jest utrzymywany żaden przedmiot jakiegokolwiek rodzaju. W porównaniu z metodą Mahamudry wszystkie inne praktyki medytacyjne są tylko chwilowymi środkami i pośrednimi etapami.
"Buddy nie można znaleźć poprzez szukanie; spójrz na swój własny umysł." /Milarepa/
To zdanie jest wyjątkowo ważne, bowiem reprezentuje istotę nauki Mahamudry. W powszechnym Buddyzmie naucza się, by szukać Oświecenia i osiągnąć Stan Buddy; w Mahamudrze Guru ukazuje uczniowi, że własny umysł jest Buddą i dlatego szukanie czegoś poza nim, nawet Stanu Buddy, byłoby stratą czasu. Według nauki o identyczności umysłu i prany (oddechu), umysł nie może funkcjonować bez wsparcia oddechu, tak jakby "na nim jechał". Prana wprawia umysł w ruch. To jest nauka o "jechaniu umysłu na oddechu". Mimo faktu, że istoty umysłu nie da się opisać, można ją unaocznić poprzez trzy główne właściwości: samo-postrzeganie, samo-oświecenie i samo-szczęśliwość, których - mimo iż są stale obecne - nieinicjowany uczeń nie jest świadom. Być świadomym świadomości (samopostrzegania) znaczy: przybliżyć się do progu Oświecenia. Mędrcy buddyjscy, którzy odkryli w mistycznych doświadczeniach, że umysł sam z siebie jest świetlisty i uszczęśliwiający, mówią o samooświeconym i samouszczęśliwionym aspekcie umysłu.
Wgląd, medytacja i działanie, czyli wgląd (intuicja), ćwiczenie się i postępowanie:
"Wgląd" jest poznaniem czyli rozpoznającym spojrzeniem na podstawową prawdę, na której bazują wszystkie medytacje i która kieruje całą duchową praktyką.
"Praktyka" albo "ćwiczenie się" dotyczy jogicznego, medytacyjnego doskonalenia się we wglądzie.
"Postępowanie" dotyczy stanu, w którym jogin wykonując swe codzienne czynności pozostaje zatopiony we wglądzie.
Pojęcia te ilustruje następujący przykład: w przypadku nauki Mahamudry "wgląd" jest rozumieniem pustej natury umysłu, "ćwiczenie się" jest postępującym zagłębianiem się w to rozumienie, a "postępowanie" jest utrzymywaniem tego wglądu w codziennej aktywności, co oznacza, że jogin w czasie zmiennych sytuacji codziennego życia pamięta o swoim doświadczeniu medytacyjnym i utrzymuje je żywym.
Pieśni Nauczające
Są to ustne nauki o Mahamudrze, udzielone Naropie przez Tilopę nad brzegiem Gangesu. Z sanskrytu na tybetański przełożył Cziekji Lodrö, Marpa Tłumacz.
Pokłon pierwotnej mądrości przejawiającej się dwojako.
Mahamudra nie może być opisana,
jednak ty, rozwijający oddanie dla Guru, wyćwiczony w ascezie,
z doskonałą cierpliwością znoszący cierpienia, inteligentny Naropo
weź to sobie do serca, mój uczniu, któremu sprzyja los.
Kie -ho!
Spójrz na naturę świata,
który jest przemijający jak obłoki lub sen;
obłoki i sen są pozbawione realnej egzystencji.
Rozwiń więc wyrzeczenie i poniechaj wszelkich światowych zajęć.
Wyrzecz się sług i rodziny, przyczyn żądz i nienawiści.
Medytuj samotnie w lasach i miejscach odosobnienia.
Przebywaj w stanie nie-medytacji.
Jeśli osiągnąłeś "nie chcieć nic więcej osiągnąć", to osiągnąłeś Mahamudrę.
Dharma samsary jest przyczyną żądz i nienawiści, jest bez znaczenia.
Wszystko co stwarzamy jest bez substancji; poszukuj zatem ostatecznej esencji.
Dharma umysłu nie może rozpoznać znaczenia transcendentnego umysłu.
Dharma działania nie może odkryć sensu nie-działania.
Jeśli chcesz urzeczywistnić przekraczający umysł i nie-działanie,
odetnij korzeń myślenia i pozwól pozostać świadomości niezasłoniętą.
Pozwól wodom strumienia umysłu pozostać niezmąconymi.
Nie próbuj zatrzymać wyobrażeń, lecz pozwól im uspokoić się samym przez się.
Jeśli nie ma odrzucania ani przyjmowania, jesteś wolny w Mahamudrze.
Kiedy utniesz korzenie drzewa,
usychają liście i gałęzie.
Tak samo, gdy odetniesz korzeń myślenia
uspokoją się aktywności umysłu.
Ciemności nagromadzone od tysięcy kalp
rozjaśni jedna pochodnia.
Tak samo, jedna tylko chwila doświadczenia świetlistego umysłu
rozpuści zasłony karmicznych nieczystości.
Wy, ludzie o małej inteligencji, którzy nie możecie tego pojąć
skoncentrujcie się na oddechu i praktyce uważności.
Poprzez różne pozycje oczu i techniki koncentracji ćwiczcie swój umysł,
aż pozostanie w stanie naturalnego wyciszenia.
Jeśli spostrzegasz otwartą przestrzeń,
rozpuszczają się sztywne wyobrażenia o centrum i trwałych ograniczeniach.
Tak samo, gdy umysł spostrzega umysł
ustają wszelkie mentalne aktywności; będziesz przebywał w stanie nie-myślenia
i rozwiniesz najwyższą Bodhiczittę.
Para wznosząca się od ziemi zmienia się w obłoki i znika w przestworzach.
Nie wiemy gdzie podziewają się niknące obłoki.
Tak samo rozpuszczają się fale myśli powstających z myślenia pojęciowego,
gdy umysł spostrzega umysł.
Przestrzeń nie ma kształtu ani koloru;
nie podlega zmianom, nie zostaje zabarwiona przez biel lub czerń.
Tak samo świetlisty umysł nie ma koloru ani kształtu;
nie jest zabarwiany przez biel lub czerń - cnotę lub nieprawość.
Czystej i świecącej natury słońca
nie mogą przyćmić ciemności tysiąca kalp.
Tak samo świetlista esencja umysłu
nie może być przyćmiona przez trwającą kalpy samsarę.
Chociaż mówi się, że przestrzeń jest pusta,
jednak istota przestrzeni nie może być opisana.
Chociaż mówi się, że umysł jest świetlisty,
nie oznacza to jego istnienia.
Przestrzeń nie jest o nic zaczepiona,
tak samo umysł Mahamudry nie lgnie do niczego.
Spocznij rozluźniony w naturalnym stanie nie poprawiając niczego.
Nie ma wątpliwości, że rozpuszczą się twoje więzy.
Istota umysłu jest jak przestrzeń,
dlatego umysł zawiera wszystko.
Pozwól ruchom ciała być naturalnie rozluźnionymi.
Skończ z próżnym gadulstwem, pozwól twej mowie być echem.
Nie rozmyślaj, lecz odważ się poznać Dharmę Wielkiego Skoku.
Ciało nie ma substancji, jest jak wydrążona rurka bambusa.
Umysł jest jak przestrzeń i nie ma konkretnego miejsca, w którym myśli by powstawały.
Puść myślenie: nie trzymaj go sztywno ani nie pozwalaj mu błądzić.
Rozwinąć go, to znaczy osiągnąć najwyższe Oświecenie.
Jeśli umysł nie ma przedmiotu postrzegania, jego istota jest świetl...
Vlad7