PROFILAKTYKA ZABURZEŃ W ZACHOWANIU UCZNIÓW WYKŁAD 4 (5 XII 2011)
1 TEORIA ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH RICHARDA I SCHIRLEY JESSORE’ÓW (1977)
- zachowania problemowe (dysfunkcjonalne) mają znaczenie rozwojowe u młodzieży, są sposobami na załatwienie ważnych spraw życiowych, których młodzi nie potrafią załatwić inaczej.
- inicjacja w zakresie jednego zachowania ryzykownego (np. alkoholowa, seksualna) zwiększa prawdopodobieństwo wchodzenia w kolejne zachowania problemowe.
- zachowania problemowe są nieprawidłowymi sposobami przystosowania się.
- zachowania ryzykowne umożliwiają młodym ludziom:
-> zaspokajanie najważniejszych potrzeb psychologicznych: miłości, akceptacji, uznania, bezpieczeństwa, przynależności.
-> realizację ważnych celów rozwojowych np. określenie własnej tożsamości, uzyskanie niezależności.
-> radzenie sobie z problemami, redukcję lęku, frustracji.
- źródłem zachowań ryzykownych są czynniki ryzyka, czyli sytuacje, warunki, które sprzyjają ich powstawaniu. Czynniki chroniące to cechy sytuacji, warunki zwiększające odporność po działanie czynników ryzyka.
- czynniki wewnętrzne zwane zamiennie społeczno- psychologicznymi, motywy pokonania, samokontrola: sposób spostrzegania środowiska oraz czynniki zewnętrzne zwane zmienne wyjściowe, podstawowe, struktura rodziny, wykształcenie, zawód, system przekonań, kontrola i wymagania, wpływ rówieśników i mediów. Te czynniki są ze sobą w interakcji, decydują o zachowaniu jednostki.
* PROFILAKTYKA- wzmacnianie czynników chroniących, eliminowanie/redukcja czynników ryzyka.
- warunkiem skutecznej profilaktyki jest skoordynowane działanie we wszystkich obszarach funkcjonowania ucznia.
- wg Jessore’ow system zachowania ucznia obejmuje: strukturę zachowania dewiacyjnego, które wywołuje konsekwencje w postaci kar ze strony społeczeństwa, mogą siebie zastępować i mają charakter wyuczony.
- struktury zachowań konwencjonalnych, które są akceptowane społecznie: polityki, religijne, osiągnięcia szkolne.
*PROFILAKTYKA DEFENSYWNA- to zmniejszanie czynników ryzyka.
- czynniki ryzyka u młodszych dzieci:
->bicie słabszych, młodszych
->wyłudzanie (zabawek, pieniędzy, przedmiotów szkolnych)
->zastraszanie
->wyśmiewanie, przezywanie
->kontakt z rówieśnikami o cechach dewiacji, na przełomie dzieciństwa grozi pojawieniem się zachowań antyspołecznych.
- inne czynniki ryzyka:
->nie spożywanie śniadań i posiłków w szkole (głód zwiększa agresję)
->stosowanie diet odchudzających
->nie używanie kasków bezpieczeństwa podczas jazdy na rowerze
->zbyt długie oglądanie TV
*PROFILAKTYKA KREATYWNA- to wzmacnianie czynników chroniących.
->silna więź emocjonalna z rodzicami i właściwa kontrola (uczenie samokontroli)
->zainteresowanie nauką szkolną
->uzewnętrzniony szacunek do norm, zasad, wartości, autorytetów
->wrażliwość społeczna
Profilaktyka ma szczególne znaczenie w odniesieniu do uczniów w wieku 10-18 lat, zawiera się w programie wychowawczym szkoły.
2 N. GARMAZY (1985)- pionier badań nad czynnikami chroniącymi, wyróżnił trzy grupy czynników:
- indywidualne- zrównoważony temperament, poczucie humoru i inne predyspozycje wrodzone, cechy środowiska rodzinnego, odpowiednia opieka, wsparcie emocjonalne.
- cechy pozarodzinnego środowiska, społeczne wsparcie ze strony innych dorosłych oraz instytucji opiekuńczo- wychowawczych.
- zgodnie z równaniem G. Abbego (1984, cyt. Za Sęk 1997) prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzenia lub choroby zależy od stosunku ekspozycji na czynniki ryzyka i posiadanych przez jednostkę zasobów osobistych i środowiskowych. Przykładem takich zasobów jest zróżnicowana indywidualna odporność na stres.
PRAWDOPODOBIEŃSTWO= CZYNNIKI RYZYKA : CZYNNIKI CHRONIĄCE
3 UWARUNKOWANIA AGRESJI U DZIECI W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM:
->wrogość
->wojowniczość
->destrukcyjność
1 Agresja nie jest zjawiskiem jednolitym, istnieją jej różne formy, rodzaje, przyczyny.
2 Wyróżnia się 4 koncepcje agresji, tj. przeciwdziałanie. Agresja jako instynkt, jako reakcja na frustrację, nabyty popęd, jako zachowanie wyuczone przez wzmocnienie.
3 Wieloczynnikowe modele uwarunkowań agresywnych (rodzina, właściwości dziecka, szkoła).
- agresja o trwałym charakterze wiąże się z etiologią organiczną (z czynnikami w okresie prenatalnym, perinatalnym, postnatalnym)
- agresja wrodzona wiąże się z typem temperamentu i jest ważnym jego przejawem.
- utrwalona agresja jest oporna na działania terapeutyczne.
- Robins (1978)- agresja odznacza się większą stałością niż inteligencja. Szczególne znaczenie mają trudności agresywne ok. 6 r.ż.
- agresja na początku nauki szkolnej traktowana jest jako predykator agresji chronicznej w okresie dorastania i w życiu dorosłym, to oznacza proces patologizacji.
3 POGLĄDY P.S. LOEBERA (1982):
- im więcej zachowań agresywnych tym większe prawdopodobieństwo utrwalenia się agresji jako trwałej cechy (spoistość zachowań dewiacyjnych).
- jeśli dziecko jest agresywne nie tylko w domu, ale i w szerszym środowisku, to prognoza trwałości jego agresji jest bardzo prawdopodobna.
- dzieci, które nie tylko są agresywne, ale też kradną, mają większe predyspozycje do zachowań dewiacyjnych.
- większe ryzyko dewiacji jest u dzieci, które przejawiają agresywność w wieku 2-4 lat.
4 TERAPIA AGRESYWNYCH ZACHOWAŃ:
- w relacji D-R i D-N muszą być zawarte wymiany informacji, wzorów zachowań, wartości zmaterializowanych, które zaspokajają potrzeby dziecka (także ekspresja napięć), ale przy respektowaniu norm zinstytucjonalizowanych form współżycia.
- szczególnie obiecujące efekty osiąga się, gdy rodzice i nauczyciele przechodzą trening w zakresie komunikacji.
- najlepiej udokumentowana jest skuteczność interwencji behawioralnej (90%)
* odmiany ekonomii punktowej nagradzającej
* a także interwencji poznawczo-behawioralnej, uczącej samokontroli, empatii, zwalczania konfliktów, asertywności.
- programy profilaktyki np. „jak żyć z ludźmi”.
monbo