Tyflopedagogika(3).doc

Magda Pszczółka gr.6

Tyflopedagogika

Tyflopedagogika (z gr. typhlos - niewidomy) - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących w placówkach oświatowych (w tym integracyjnych) oraz poradniach specjalistycznych. W Polsce jako pierwsza podjęła systematyczne badania nad zagadnieniami pedagogiki niepełnosprawnych Maria Grzegorzewska.

Tyflopedagogika obejmuje swoimi badaniami:

·         niewidomych od urodzenia lub przed 5 rokiem życia;

·         ociemniałych;

·         szczątkowo widzących;

·         niedowidzących;

·         inwalidów wzroku z kalectwem narządów ruchu;

·         inwalidów wzroku z upośledzeniem umysłowym.

Komisja powołana przez Polski Związek Niewidomych opracowała projekt obowiązującej i w praktyce stosowanej definicji ślepoty:

·         Do niewidomych w ścisłym znaczeniu tego słowa zalicza się dzieci i dorosłych, którzy nic nie widzą od urodzenia lub od tak wczesnego dzieciństwa, że nie pamiętają, aby kiedykolwiek cokolwiek widzieli.

·         Do ociemniałych zalicza się wszystkich bez względu na wiek, którzy posługiwali się wzrokiem, lecz go całkowicie utracili:

o       nagle, np. w okresie działań wojennych (inwalidzi wojenni i cywilne ofiary wojny), podczas wypadku przy pracy (inwalidzi pracy), wskutek nieszczęśliwych wypadków, zatruć, po różnych operacjach itp.;

o       stopniowo, np. w wyniku przewlekłych chorób, braku bezpieczeństwa i higieny pracy, jako późniejsze następstwa działań wojennych, wypadków itp.

·         Do szczątkowo widzących zalicza się ludzi bez względu na wiek, którzy mają bardzo dużą, lecz nie całkowitą utratę wzroku, to znaczy:

o       odróżniają tylko światło od ciemności i nie mogą poprawić widzenia szkłami;

o       z odległości 1 metra rozpoznają zarys słupa, drzew, ludzi, ale nawet przy zastosowaniu szkieł nie mogą posługiwać się wzrokiem przy zabawie (dzieci), podczas nauki, w pracy itp.;

o       mają bardzo ograniczone pole widzenia, np. patrzą jakby przez mały otwór, poza którym wszystko jest dla nich zakryte.

Przyczyny utraty lub znacznego uszkodzenia wzroku można podzielić na pewne grupy:

·         czynniki dziedziczne;

·         wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe;

·         choroby analizatora wzrokowego;

·         choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą;

·         zatrucia;

·         urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne;

·         awitaminoza;

·         zmiany starcze.

Podstawą kształcenia niewidomych, ociemniałych czy w inny sposób upośledzonych (z wyjątkiem przewlekle chorych) nie może być „dążenie do wyjścia ze stanu inwalidztwa”, do przywrócenia im całkowitego zdrowia. W przytłaczającej większości przypadków byłoby to nieliczenie się z rzeczywistością. Ich powrót i włączenie do społeczeństwa, ich praca i osobista spokojna afirmacja życia mają się dokonać nie dzięki ich uzdrowieniu, lecz raczej dzięki przystosowaniu ich do tego, aby w warunkach swojego kalectwa byli wartościowymi, użytecznymi i szczęśliwymi ludźmi. Wyłania się tu czynnik pedagogicznej rewalidacji.

W stosunku do ociemniałych proces rewalidacji i adaptacji polega przede wszystkim na:

·         przeciwdziałaniu zjawiskom frustracyjnym w celu osiągnięcia równowagi i ogólnego dynamizmu psychofizycznego;

·         rozszerzaniu zakresu adekwatności poznawania świata zewnętrznego;

·         rozwoju osobistych dyspozycji psychofizycznych, umożliwiających maksymalne przezwyciężenie ograniczeń związanych z kalectwem;

·         włączeniu się do twórczego udziału w życiu społecznym przez przygotowanie do pracy i uspołecznienie.

Maria Grzegorzewska wskazuje następujące czynniki akcji terapeutyczno-wychowawczej, zmierzającej do adaptacji upośledzonych:

·         Kompensacja, która ma zastąpić w możliwie największej mierze zamknięte czy uszkodzone, a więc tak czy inaczej utrudnione drogi kontaktu ze światem zewnętrznym (przyrodniczym i społecznym),z poznawaniem go , przeżywaniem, i przystosowaniem się do życia w warunkach, jakie stwarza kalectwo i jakie narzuca świat zewnętrzny.

·         Korektura niesprawnego czy nieprawidłowego działania analizatora wzrokowego, co w odniesieniu do ociemniałych może mieć zastosowanie przy zachowaniu przez nie resztek wzroku. Korektura czynności zmysłów nie uszkodzonych, cennych dla procesu kompensacji. Korektura ogólnych czynności zmysłowych.

·         Usprawnienie czynności, np. ćwiczenie orientacji przestrzennej i życiowej niewidomych.

·         Usprawnienie techniczne (aparaty, protezy, okulary).

·         Dynamizowanie, które działa wychowawczo, wzmagając m.in. wolę, a więc aktywność i inicjatywę, twórczość, zapał do pracy, siłę woli, pasję do walki z trudnościami.

Uwzględnienie wymienionych czynników w pracy pedagogicznej z ociemniałymi ma na celu przystosowanie ich do pożytecznego uczestniczenia  w pełnym życiu społecznym, a przez to zapewnienie im dobrego samopoczucia.

Problematyka kształcenia niewidomych jest złożona i bogata. Uwzględnia przede wszystkim granice i możliwości rozwoju człowieka pozbawionego zdolności widzenia, a następnie czynniki, od których zależy ukształtowanie cech jego osobowości i adaptacja do życia w świecie ludzi widzących. Ogólne założenie dotyczące kształcenia niewidomych jest takie, że dziecko niewidome może adekwatnie poznawać rzeczywistość mimo zubożenia tego poznania o elementy wizualne. Dzieje się tak dzięki temu, że człowiek poznaje przedmioty wraz z ich nazwami i dlatego słowo może zastąpić potrzebę konkretnego wyobrażenia. Mimo zubożenia wrażeń poznanie świata przez niewidomych może więc być adekwatne, umożliwiające przystosowanie i operatywność. 

Bibliografia:

Zofia Sękowska "Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej” wyd. WSPS W- wa 1998