Potrzeby w zakresie nowelizacji znormalizowanych metod oznaczania substancji chemicznych na stanowiskach pracy.pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007

Potrzeby w zakresie nowelizacji

znormalizowanych metod oznaczania substancji chemicznych

na stanowiskach pracy

dr EWA GAWÊDA

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Pañstwowy Instytut Badawczy

Wprowadzenie

Celem niniejszego artyku³u jest omó-

wienie jednego z aspektów niezgodności

wielu norm polskich (PN) z zakresu ochrony

powietrza na stanowiskach pracy, w szcze-

gólności tych starszych, z rozporz¹dzeniem

ministra zdrowia w sprawie badañ i pomia-

rów czynników szkodliwych dla zdrowia

w środowisku pracy [1] oraz wynikaj¹cych

z tego faktu potrzeb w zakresie nowelizacji

tych norm. Chodzi mianowicie o zakres

oznaczanych stê¿eñ substancji, której doty-

czy dana znormalizowana metoda, a w³aści-

wie o doln¹ granicê tego zakresu.

Opracowuj¹c w latach 70. i 80. normy

dotycz¹ce oznaczania poszczególnych sub-

stancji szkodliwych w powietrzu na stanowi-

skach pracy przyjêto, ¿e do przeprowadzenia

pomiarów i nastêpnie oceny nara¿enia

zawodowego wystarczaj¹cy bêdzie zakres

stê¿eñ substancji, w znormalizowanej

metodzie jej oznaczania, od 0,5 do oko³o

2 wartości normatywu higienicznego, a wiêc

najwy¿szego dopuszczalnego stê¿enia

w powietrzu na stanowiskach pracy (NDS),

określonego w polskich przepisach. Na ogó³

metoda podana w normie umo¿liwia³a

oznaczanie równie¿ mniejszych stê¿eñ sub-

stancji (a tak¿e wiêkszych), ale najmniejsze

stê¿enie, jakie mo¿na by³o oznaczyæ podan¹

metod¹ w warunkach pobierania próbki

powietrza i wykonania oznaczania, czyli

oznaczalnośæ metody, mia³o wynosiæ przy-

najmniej 0,5 wartości NDS.

Od po³owy lat 90., od kiedy w obec-

nym kszta³cie dzia³a Komitet Techniczny

(KT) nr 159 ds. zagro¿eñ chemicznych

i py³owych w środowisku pracy Polskiego

Komitetu Normalizacyjnego (do koñca roku

2003 – Normalizacyjna Komisja Problemowa

nr 159), ju¿ prawie we wszystkich normach

dolna granica zakresu oznaczanych stê¿eñ

substancji szkodliwych wynosi 0,25 wartości

NDS, a w wielu metodach, w szczególności

dotycz¹cych oznaczania ró¿nych substancji

organicznych (np. pochodne benzenu, octa-

ny, alkohole, ketony), jest znacznie ni¿sza.

Komitet tylko wyj¹tkowo przyjmowa³ meto-

dy, w których dolna granica zakresu stê¿eñ

wynosi³a oko³o 1/3 wartości NDS. Dotyczy³o

to tych nielicznych przypadków, kiedy:

przyjêta technika analityczna nie pozwala³a

na oznaczanie mniejszych stê¿eñ, objêtości

powietrza pobieranego na stanowisku

pracy nie mo¿na by³o zwiêkszyæ, a wybór

innej techniki analitycznej w istotny sposób

ogranicza³ mo¿liwośæ zastosowania metody

w praktyce.

W artykule przedstawiono potrzeby w zakresie

nowelizacji wielu norm polskich dotycz¹cych

metod pomiaru stê¿eñ substancji szkodli-

wych, które nie s¹ odpowiednie do nowych

wartości dopuszczalnych. Ponadto omówiono

problem zbyt ma³ej oznaczalności wielu metod

podanych w PN w świetle obowi¹zuj¹cego

rozporz¹dzenia ministra zdrowia w sprawie

badañ i pomiarów oraz znowelizowanej

normy europejskiej EN 482. Wskazano nie

wymagaj¹ce przeprowadzenia badañ sposoby

zwiêkszenia oznaczalności metody do poziomu

0,1 wartości NDS, które mog¹ byæ w niektórych

przypadkach zastosowane.

Needs in the field of amending standard-

ized methods of determining chemical

substances at workstations

This paper presents the need to amend a

number of Polish Standards related to meth-

ods of measuring concentrations of harmful

substances, which are not appropriate in view

of the new limit values. Moreover, the problem

of insufficient detection limit of many stand-

ardized methods is discussed. Simple ways of

increasing the detection limit of the method to

the level of 0.1 of the value of the maximum

admissible concentration is indicated.

Rozporz¹dzenie ministra zdrowia

w sprawie badañ i pomiarów

W rozporz¹dzeniu ministra zdrowia

z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badañ

i pomiarów czynników szkodliwych dla

zdrowia w środowisku pracy [1] – §2 ust. 1,

stwierdzono, ¿e pomiarów czynnika szko-

dliwego, a wiêc m.in. substancji szkodliwej

lub py³u nie przeprowadza siê, je¿eli wy-

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007

niki dwóch ostatnio przeprowadzonych

pomiarów nie przekroczy³y 0,1 wartości

najwy¿szego dopuszczalnego stê¿enia tego

czynnika, a w procesie technologicznym lub

warunkach wystêpowania czynnika nie za-

sz³y zmiany mog¹ce wp³yn¹æ na wartośæ

jego stê¿enia.

Powy¿sze stwierdzenia dotycz¹ wszyst-

kich substancji, dla których w polskich prze-

pisach ustanowiono wartości najwy¿szych

dopuszczalnych stê¿eñ, a wiêc substancji

wymienionych w za³¹czniku 1. do rozporz¹-

dzenia ministra w³aściwego do spraw pracy

w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych

stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla

zdrowia w środowisku pracy [2], równie¿

substancji rakotwórczych lub mutagennych.

Inna jest tylko czêstotliwośæ wykonywania

pomiarów w przypadku wystêpowania

w środowisku pracy substancji o dzia³aniu

rakotwórczym lub mutagennym – a inna

w przypadku substancji, które takiego

dzia³ania nie wykazuj¹. Badania czynników

rakotwórczych i nierakotwórczych wykonuje

siê odpowiednio: co najmniej raz na pó³

roku oraz co 2 lata, w przypadku stwier-

dzenia stê¿eñ w zakresie 0,1 do 0,5 wartości

najwy¿szego dopuszczalnego stê¿enia

i co 3 miesi¹ce oraz raz na rok w przypadku

stê¿eñ wy¿szych ni¿ 0,5 wartości NDS.

Uzyskanie zwolnienia z wykonywania

pomiarów stê¿eñ substancji, które w powie-

trzu na danym stanowisku pracy wystêpuj¹

w bardzo ma³ych ilościach lub s¹ stosowane,

ale w powietrzu praktycznie nie wystêpuj¹,

jest dla pracodawców wa¿ne, pozwala

bowiem zmniejszyæ koszty prowadzenia

pomiarów okresowych. Jednak aby takie

zwolnienie uzyskaæ, nale¿y dysponowaæ

metod¹ – najlepiej znormalizowan¹, bowiem

taka zapewnia uzyskiwanie wiarygodnych

wyników – która pozwala na pomiar stê¿eñ

danej substancji przynajmniej od poziomu

1/10 jej wartości NDS. Po¿¹dane jest wiêc,

aby oznaczalnośæ metody określonej norm¹

polsk¹ wynosi³a przynajmniej 1/10 wartości

najwy¿szego dopuszczalnego stê¿enia.

Metody podane w wiêkszości norm

polskich, wprowadzonych w ostatnich la-

tach, zalecenie to spe³niaj¹. Inaczej wygl¹da

sytuacja w odniesieniu do norm starszych.

Oznaczalnośæ wielu z nich jest wystarczaj¹ca

do wykonania pomiarów w celu przeprowa-

dzenia oceny nara¿enia zawodowego (jak

ju¿ powiedziano do tego celu wystarczaj¹ce

jest minimalne stê¿enie na poziomie 0,5 war-

tości NDS), nie jest natomiast wystarczaj¹ca

do uzyskania zwolnienia z wykonywania

pomiarów. Przy czym poziom 0,5 warto-

ści NDS jest wystarczaj¹cy w przypadku

pojedynczo wystêpuj¹cej na stanowisku

substancji (co jest sytuacj¹ wyj¹tkow¹), lub

gdy wystêpuj¹ce substancje wykazuj¹ zupe³-

nie ró¿ne dzia³anie na organizm cz³owieka.

W odniesieniu do substancji wykazuj¹cych

podobny charakter dzia³ania toksycznego

nale¿y przeprowadzaæ ³¹czn¹ ocenê nara¿e-

nia [3]. Tak jest np., gdy na stanowisku pracy

wystêpuj¹ rozpuszczalniki z tej samej grupy

chemicznej lub kilka metali jednocześnie.

St¹d te¿ istnieje potrzeba opracowywania

metod pozwalaj¹cych osi¹gn¹æ ni¿szy po-

ziom oznaczanych stê¿eñ poszczególnych

substancji szkodliwych. Wspó³czynnik

³¹cznego nara¿enia oblicza siê jako sumê

ilorazów średnich stê¿eñ geometrycznych

oznaczanych substancji i odpowiadaj¹cych

im wartości NDS. W przypadku konieczno-

ści dokonania ³¹cznej oceny nara¿enia dla

2 substancji oznaczalnośæ ka¿dej z metod

stosowanych do ich oznaczania powinna

wynosiæ 0,25, a 5 substancji ju¿ 0,1 wartości

NDS ka¿dej z nich.

S¹ to, podobnie jak PN-Z-04008-7:2002,

normy o charakterze strategicznym. Najwa¿-

niejsze z nich to: PN-EN 482 [4], określaj¹ca

wymagania jakie powinny spe³niaæ metody

stosowane po pomiarów czynników che-

micznych na stanowiskach pracy w celu

przeprowadzania oceny nara¿enia zawodo-

wego oraz PN-EN 689 [5], podaj¹ca wytycz-

ne do oceny nara¿enia inhalacyjnego i stra-

tegiê pomiarow¹. Podanie dok³adnej liczby

norm by³oby trudne, gdy¿ jest ona zmienna.

Sukcesywnie s¹ bowiem wycofywane nor-

my nieaktualne, wprowadzane nowe i jest

to proces d³ugotrwa³y. Ponad 350 norm

zosta³o przyjêtych w latach 1983-2006. Jak

wspomniano, normy dotycz¹ce oznaczania

substancji chemicznych na stanowiskach

pracy s¹ uzgadniane w KT nr 159. Podana

w roboczym projekcie normy procedura

dotycz¹ca oznaczania określonej substancji

chemicznej jest wynikiem pracy badawczej,

a zakres badañ przeprowadzanych w trakcie

opracowywania metody jest zgodny z poda-

nym w PN-EN 482.

Norma europejska EN 482

Norma europejska EN 482 zosta³a po raz

pierwszy uzgodniona i przyjêta w Europej-

skiej Organizacji Normalizacyjnej (CEN)

w 1994 roku, a wprowadzona do zbioru

norm polskich w 2002 roku. W ubieg³ym roku

przeprowadzano w CEN okresowy przegl¹d

tej normy, wprowadzono zmiany (w szcze-

gólności w odniesieniu do sposobu obliczania

precyzji i zakresu badañ z tym zwi¹zanych)

i normê tê ponownie przyjêto. Bêdzie ona

musia³a zostaæ wprowadzona równie¿

w Polsce. Z koñcem ubieg³ego roku EN

482:2006 zosta³a co prawda wprowadzona

jako norma polska metod¹ uznania – PN-EN

482:2006 (U) – tzn. w wersji oryginalnej

(w jêzyku angielskim), z polskim wstêpem,

jednak aby by³a dostêpna dla polskiego od-

biorcy musi zostaæ przet³umaczona na jêzyk

polski i ponownie uzgodniona w Komitecie

Technicznym nr 159. Nastêpnie, jak ka¿da

nowa norma, przejdzie ca³¹ procedurê nor-

malizacyjn¹, a wiêc ankiety – powszechn¹

i adresowan¹, korektê w Wydziale Kontroli

Norm Polskiego Komitetu Normalizacyj-

nego (PKN), ewentualnie po ankietach,

poprawki w Komitecie Technicznym i do-

piero po uzgodnieniu ostatecznego tekstu

Normy polskie z grupy ochrony

powietrza na stanowiskach pracy

W zbiorze norm polskich z zakresu ochro-

ny powietrza na stanowiskach pracy (grupa

PN-Z-04....) obecnie znajduje siê oko³o

500 norm, których wiêkszośæ dotyczy ozna-

czania pojedynczych substancji chemicznych

w powietrzu na stanowiskach pracy, a jedy-

nie kilka dotyczy wiêcej ni¿ jednej substancji.

Jest równie¿ jedna bardzo wa¿na norma,

o charakterze strategicznym, dotycz¹ca

pobierania próbek powietrza i interpretacji

wyników [3]. Określa ona sposób przepro-

wadzania oceny zgodności warunków pracy

z wartościami normatywów higienicznych

substancji chemicznych.

Ponadto, pocz¹wszy od roku 2002 s¹ sys-

tematycznie wprowadzane jako PN (metod¹

t³umaczenia) normy europejskie, znajduj¹ce

siê w gestii Komitetu Technicznego nr 137 Eu-

ropejskiej Organizacji Normalizacyjnej (CEN).

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007

bêdzie mog³a zostaæ wprowadzona jako

norma polska (PN). Mo¿na przypuszczaæ,

¿e w polskiej wersji jêzykowej uka¿e siê ona

drukiem najwcześniej w drugiej po³owie

przysz³ego roku.

Rozporz¹dzenie ministra zdrowia „wy-

musza” w pewien sposób opracowywanie

metod bardziej czu³ych ni¿ to mia³o miejsce

w ubieg³ych latach. Znowelizowana wersja

normy europejskiej EN 482 z 2006 r. zaleca,

aby minimalny zakres stê¿eñ oznaczanych

dan¹ metod¹ wynosi³ od 0,1 do 2 wartości

NDS, a wiêc ustala doln¹ granicê oznaczania

na 1/10 wartości normatywnej. Przyjêto

wiêc, ¿e warunek ten bêd¹ spe³nia³y wszyst-

kie metody stanowi¹ce podstawê norm

polskich, znajduj¹ce siê w gestii Komitetu

Technicznego nr 159, opracowywane po-

cz¹wszy od 2007 roku.

Nowelizacja wybranych znormalizowa-

nych metod oznaczania bêdzie sukcesywnie

przeprowadzana w Centralnym Instytucie

Ochrony Pracy – Pañstwowym Instytucie

Badawczym, pocz¹wszy od 2008 roku,

przy czym w pierwszej kolejności zostan¹

znowelizowane te, w których zakres stê¿eñ

substancji nie jest dostosowany do wartości

najwy¿szego dopuszczalnego stê¿enia.

Metody o oznaczalności mniejszej ni¿

0,1 wartości NDS

Powa¿niejszy problem stanowi¹ jednak te

metody, za pomoc¹ których nie mo¿na ozna-

czyæ poziomu 1/10 wartości najwy¿szego

dopuszczalnego stê¿enia. Poniewa¿ jednak

umo¿liwiaj¹ one przeprowadzenie oceny na-

ra¿enia zawodowego, zosta³y uznane za ak-

tualne. Metod takich jest oko³o 130 (metody

przyjête jako normy w latach 1983-2006).

W przypadku czêści znormalizowanych

metod oznaczania substancji chemicznych

zwiêkszenie ich oznaczalności jest zabiegiem

formalnym – nie wymaga przeprowadzenia

badañ doświadczalnych.

Sposoby zwiêkszenia oznaczalności meto-

dy, nie wymagaj¹ce przeprowadzenia badañ,

jednak mo¿liwe do zastosowania jedynie

w niektórych przypadkach, przedstawiono

w artykule Potrzeba zwiêkszenia oznaczal-

ności metod pomiaru stê¿eñ zanieczyszczeñ

powietrza na stanowiskach pracy („Norma-

lizacja” 2006, nr 5, 14-19).

Jednym z takich sposobów mo¿e byæ

zwiêkszenie objêtości próbki pobieranego

powietrza – oczywiście o ile jest to mo¿liwe

w ramach strategii pomiarowej określonej

w PN-Z-04008-7. Ten sposób zwiêkszenia

oznaczalności metody mo¿na zastosowaæ

w przypadku oznaczania zanieczyszczeñ

wystêpuj¹cych w powietrzu w postaci py³o-

wej lub aerozolowej, pobieranych z u¿yciem

filtrów, w szczególności zanieczyszczeñ nie-

organicznych, np. metali i zwi¹zków metali

(metod takich jest kilkadziesi¹t). Natomiast

w przypadku lotnych substancji organicz-

nych, z regu³y pobieranych z u¿yciem rurek

z wêglem aktywnym czy innymi sorbentami

sta³ymi, bez przeprowadzenia badañ nie po-

winno siê zwiêkszaæ objêtości powietrza

pobieranego na stanowisku pracy.

Drugim sposobem mo¿e byæ zmniej-

szenie objêtości analizowanego roz-

Przegl¹d norm polskich

We wrześniu 2006 roku zakoñczy³ siê

w Komitecie Technicznym nr 159 przegl¹d

norm z grupy PN-Z-04..., przyjêtych w la-

tach 1983-2006, pod k¹tem ich aktualności.

Przede wszystkim przeanalizowano, czy me-

toda podana w normie jest dostosowana

do obowi¹zuj¹cej wartości NDS, a ponadto,

czy umo¿liwia oznaczanie substancji od po-

ziomu 1/10 tej wartości. Informacje na te-

mat przeprowadzonego przegl¹du mo¿na

równie¿ znaleźæ w artykule, który zostanie

opublikowany w najbli¿szym czasie w cza-

sopiśmie „Normalizacja” [6]. Do wycofania

ze zbioru norm polskich zakwalifikowano

10 PN. Dotycz¹ one substancji, których

wartośæ NDS wskutek przeprowadzonej

weryfikacji uleg³a istotnej zmianie (lub NDS

obecnie dotyczy np. innej postaci substancji

czy tylko jednego izomeru), przez co zakres

stê¿eñ oznaczanych z zastosowaniem

metody podanej w normie by³ niedosto-

sowany do nowej wartości i dla substancji

tych ju¿ na ogó³ opracowano nowe metody,

które zosta³y znormalizowane lub opubli-

kowane w kwartalniku „Podstawy i Metody

Oceny Środowiska Pracy”. Tylko dla jednej

substancji (4-aminodifenyl) metody do-

tychczas nie opracowano, ale zostanie ona

opracowana w najbli¿szym czasie.

W wyniku przeprowadzonego przegl¹du

wytypowano te¿ oko³o 30 PN do nowelizacji.

Eugeniusz Dominik £ukasiak - Konkurs na plakat bezpieczeñ-

stwa pracy „Chemia” – CIOP 1999

Najwa¿niejsze powody zakwalifikowania

określonej PN do nowelizacji to:

– za ma³a oznaczalnośæ metody w sto-

sunku do wartości NDS (powy¿ej 1/2 tej

wartości) w podanych w tych normach

przepisach analitycznych

– oznaczalnośæ metody jest za du¿a – gdy

NDS zosta³ znacznie zwiêkszony

– krytyczne uwagi zg³aszane przez u¿yt-

kowników

– b³êdy (np. w jednostce), których ze wzglê-

dów formalnych w starszych normach nie mo¿-

na „poprawiæ” przygotowuj¹c erratê.

Nale¿y podkreśliæ, ¿e w odniesieniu

do substancji, których metody te doty-

cz¹ na ogó³ brak alternatywnych metod

ich pomiaru . Nowelizacja metod znorma-

lizowanych jest mo¿liwa wówczas, kiedy

do oznaczania danej substancji mog¹ byæ

zaproponowane takie same jak w starej nor-

mie: technika analityczna, sposób pobierania

próbki i sposób przygotowania jej do ozna-

czania. Mo¿na wtedy przeprowadziæ czêśæ

badañ walidacyjnych, w szczególności

badañ dotycz¹cych nowego zakresu stê¿eñ.

Nie w ka¿dym przypadku zastosowana tech-

nika analityczna i przyjêty sposób oznaczania

pozwoli na oznaczanie mniejszych stê¿eñ

danej substancji. Nale¿y wtedy opracowaæ

dla niej now¹ metodê i przeprowadziæ ba-

dania walidacyjne w pe³nym, wymaganym

zakresie.

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007

tworu, w którym oznacza siê określon¹

substancjê. W takim przypadku nale¿y

rozwa¿yæ, czy zmniejszenie objêtości roz-

tworu jest w ogóle mo¿liwe, gdy¿ w wielu

przypadkach zalecana w konkretnej PN

objêtośæ jest najmniejsz¹, jak¹ mo¿na

zastosowaæ. Na przyk³ad w przypadku

stosowania absorpcyjnej spektrometrii

atomowej z p³omieniem, objêtośæ roz-

tworu próbki nie powinna byæ mniejsza

ni¿ 10 ml. Z kolei objêtośæ rozpuszczalnika

u¿ytego do desorpcji substancji zaadsor-

bowanej na wêglu aktywnym lub innym

sorbencie sta³ym nie mo¿e byæ mniejsza

ni¿ 0,5 ml, pod warunkiem, ¿e masa sor-

benta nie jest zbyt du¿a (w przypadku

wêgla nie wiêcej ni¿ 100 mg). Je¿eli wed³ug

przepisu analitycznego oznaczanie danej

substancji przeprowadza siê nie w ca³ej

objêtości roztworu próbki, lecz jedynie

w jej czêści (lub próbkê rozcieñczano),

to mo¿na wykonaæ oznaczanie dla ca³ej

objêtości i uzyskaæ w ³atwy sposób zwiêk-

szenie oznaczalności metody.

Podczas wspomnianego wy¿ej przegl¹du

norm podjêto próbê wskazania w kon-

kretnych przypadkach (dla konkretnych

PN) jak zwiêkszyæ oznaczalnośæ metody

przynajmniej do poziomu 1/10 wartości NDS

substancji, której metoda dotyczy. Materia³

na ten temat znajduje siê w Sekretariacie

Komitetu Technicznego nr 159, który mieści

siê w siedzibie Polskiego Komitetu Normali-

zacyjnego w Warszawie. Informacje na ten

temat mo¿na tak¿e uzyskaæ w CIOP-PIB.

Nale¿y jednak wyraźnie powiedzieæ,

¿e w odniesieniu do wielu norm nie mo¿-

na, bez przeprowadzenia badañ , wska-

zaæ sposobu na zwiêkszenie oznaczal-

ności metody. Ściśle rzecz bior¹c, mo¿na

zaleciæ np. dodanie jednego czy dwóch

roztworów wzorcowych o stê¿eniach

dwu- czy czterokrotnie mniejszych ni¿

stê¿enie pierwszego roztworu wzor-

cowego, gdy zastosowana technika

analityczna jest dostatecznie czu³a.

Ale metoda podana w danej PN zosta³a

zwalidowana w określonym zakresie stê-

¿eñ i bez przeprowadzenia badañ, zakresu

tego zmieniæ nie mo¿na. Opracowanie

metody od razu na szerszy zakres stê¿eñ

nie jest zreszt¹ spraw¹ prost¹. Dotychczas

przyjmowany zakres stê¿eñ substancji

od 0,25 do 2,5 wartości NDS (nawet jeśli

Lèopold Scigala – II nagroda w konkursie na plakat bezpieczeñ-

stwa pracy „Chemia”– CIOP 1999

blemu, bowiem powtarzanie pomiarów

raz na 2 lata nie jest specjalnie k³opotliwe

czy kosztowne. Tym bardziej, ¿e warunkiem

zwolnienia z pomiarów jest nie tylko ma³e

stê¿enie substancji w powietrzu na sta-

nowisku pracy, lecz tak¿e niezmiennośæ

technologii i warunków wykonywania prac.

W ci¹gu 2 lat technologia mo¿e siê nie zmie-

niæ, ale nast¹pi np. zu¿ycie maszyn i sprzêtu,

co spowoduje zwiêkszenie emisji substancji

i dlatego bezpieczniej jest przeprowadziæ

badania sprawdzaj¹ce.

Nale¿y jeszcze podkreśliæ, ¿e problem

za ma³ej do uzyskania zwolnienia z wyko-

nywania pomiarów oznaczalności metod

ma zasiêg ograniczony – dotyczy bowiem

tylko tych sytuacji, przy których nara¿enie

na stanowisku pracy jest znikome albo wcale

nie wystêpuje. W odniesieniu do wiêkszości

stanowisk pracy problemu tego nie ma,

poniewa¿ stê¿enia w powietrzu s¹ wy¿sze

ni¿ 1/10 wartości NDS danej substancji

szkodliwej, a czêsto mieszcz¹ siê w zakresie

od 0,5 do 1 wartości NDS, a nawet wystêpuj¹

przekroczenia wartości NDS.

Nowelizacji powinny podlegaæ z pew-

ności¹ metody oznaczania substancji szko-

dliwych, które w ogóle nie s¹ dostosowane

do obowi¹zuj¹cych wartości ich normaty-

wów higienicznych i brak metod alternatyw-

nych, co nie daje mo¿liwości przeprowadza-

nia oceny ryzyka zawodowego zwi¹zanego

z nara¿eniem na te substancje.

przyjêta technika umo¿liwia³a oznaczanie

znacznie mniejszych stê¿eñ) by³ wynikiem

tego, ¿e walidacja opracowywanej metody

w zbyt szerokim zakresie stê¿eñ ozna-

czanej substancji wymaga³a podzielenia

go na „podzakresy”. W praktyce sprowa-

dza³o siê to do konieczności zwalidowania

metody w ka¿dym z podzakresów, a wiêc

wykonania znacznie szerszych badañ

doświadczalnych.

Podsumowanie

W wyniku przeprowadzonego przegl¹du

norm polskich mo¿na stwierdziæ, ¿e wiele

metod w nich podanych (jest ich ponad 70)

nie umo¿liwia oznaczania stê¿eñ substancji

od poziomu 0,1 wartości najwy¿szego dopusz-

czalnego stê¿enia (NDS). W najbli¿szym czasie

nowelizacja tak wielu norm nie jest mo¿liwa

i nie wydaje siê, aby by³a celowa.

Z uwagi na fakt, ¿e w przypadku wy-

stêpowania w środowisku pracy substancji

rakotwórczych i mutagennych pomiary

nale¿y wykonywaæ stosunkowo czêsto

– nawet w odniesieniu do stê¿eñ w zakresie

0,1 – 0,5 wartości NDS nie rzadziej ni¿ raz

na pó³ roku – problem „za ma³ej” oznaczal-

ności metod wg PN ma znaczenie przede

wszystkim dla tej grupy czynników. Stê¿enia

substancji nierakotwórczych i niemutagen-

nych nale¿y kontrolowaæ o wiele rzadziej –

w zakresie stê¿eñ od 0,1 do 0,5 raz na 2 lata.

Nie powinno to stanowiæ wiêkszego pro-

PIŚMIENNICTWO

[1] Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia

2005 roku w sprawie badañ i pomiarów czynników

szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU

nr 73, poz. 645

[2] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Spo³ecznej

z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy¿szych do-

puszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych

dla zdrowia w środowisku pracy DzU nr 217, poz. 1833,

ze zm. DzU 2005 r nr 212, poz. 1769

[3] PN-Z-04008-7:2002 Ochrona czystości powietrza

– Pobieranie próbek – Zasady pobierania próbek

powietrza w środowisku pracy i interpretacji wyników

wraz z arkusze zmian Az1:2004

[4] PN-EN 482 Powietrze na stanowiskach pracy.

Ogólne wymagania dotycz¹ce procedur pomiarów

czynników chemicznych

[5] PN-EN 689 Powietrze na stanowiskach. Wytyczne

oceny nara¿enia inhalacyjnego na czynniki chemiczne

przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi

i strategia pomiarowa

[6] E. Gawêda P rzegl¹d znormalizowanych metod

oznaczania chemicznych zanieczyszczeñ po-

wietrza na stanowiskach pracy . „Normalizacja”

2007 – w druku

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: