socjologia podstawy.doc

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

Socjologia jest nauką społeczną – bada wpływ społeczeństwa na jednostki; bada zbiorowości ludzkie; bada zależności, jakie zachodzą miedzy ludźmi w grupie; bada życie społeczne; bada całe procesy.

Poszczególne grupy społeczne nazywa się strukturami – musi między tymi ludźmi zaistnieć coś, co te grupy połączy (ten cel musi być ważny społecznie). Socjologię najbardziej interesuje zbiorowość.

Socjologia zajmuje się badaniem:

-          zbiorowości (np. społeczeństwo kraju, zbiorowość terytorialna, partia itd.),

-          instytucji społecznych (rodzina, żłobek),

-          procesów społecznych (migracje, integracja, praca, konflikty).

Instytucje to grupy ludzi, które stawiają sobie za cel zaspokojenie swych potrzeb oraz środki do ich zaspokajania (np. rodzina, żłobek, szpital...).

Socjologia dzieli się na praktyczną (potoczną) oraz naukową (teoretyczną).

Socjolog praktyk dobiera fakty dla potwierdzenia swoich teorii w izolacji od szerokiego kontekstu. Jego oceny są subiektywne, emocjonalne, ideologiczne. Błędne jest założenie, że ludzie zawsze zareagują tak samo oraz że ludzie reagują spontanicznie (bez wpływu otoczenia).

Socjolog naukowy (socjolog) wie, że to co jest prawdą w jednej zbiorowości nie musi być prawdą w innej. Wyniki badań są więc zawsze przypisane do konkretnej zbiorowości.

Metody badań:

-          reprezentacyjna – dotyczy badania dużych zbiorowości ze względu na dane zjawisko, które w zbiorowości zachodzi (badanie wielu zjawisk nazywa się monografią); ważny jest dobór próby (minimum 100 osób, minimum 10% zbiorowości); losuje się próbę proporcjonalnie z listy, z cech społecznych lub badanie celowe; ludzi można badać za pomocą ankiet (pytania muszą być zamknięte); gdy pytania są otwarte mamy do czynienia z tzw. kwestionariuszem wykładu,

-          historyczna (analiza treści dokumentów, np. metryki) – kto sporządził, kogo dotyczy, kiedy to miało miejsce,

-          eksperyment – sprawdzanie, jak się ludzie zachowują pod wpływem danego bodźca,

-          panelowa – jej celem jest uchwycenie czynników decydujących o zmianie sytuacji społecznej; minimum 2 razy bada się te same osoby za pomocą tych samych pytań; dzięki temu widać, jakie zmiany zaszły między badaniami,

-          terenowa – ma dokładnie opisać małą zbiorowość,

Socjologia ogólna formułuje ogólne twierdzenia na bazie socjologii szczegółowej.

Niemożliwe jest powstanie zbiorowości bez więzi społecznej, a więzi bez zależności i identyfikacji. Więź społeczną powinno się kojarzyć ze słowem identyfikacja (bycie częścią zbiorowości oznacza podporządkowanie części swoich celów celom zbiorowości; bycie w zależności z grupą oznacza częściową utratę wolności; więź społeczna oznacza tak dalekie odejście od własnego ja, że powstaje podejście my). Rodzaj zależności oznacza rodzaj więzi.

Jak powstaje więź ?

1.      wyodrębnienie się znajomości spośród obcości (styczność przestrzenna wg Szczepańskiego),

2.      sympatia lub antypatia (styczność psychiczna wg Szczepańskiego),

3.      zaufanie lub nieufność (styczność społeczna wg Szczepańskiego),

4.      wzory działań,

5.      tworzenie stosunków społecznych,

6.      proces instytucjonalizacji (statuty, regulaminy).

Co pomaga przetrwać danej strukturze lub organizacji ?

Organizacja społeczna wytwarza mechanizmy kontroli społecznej, które kształtują zachowania zbiorowości w sposób pożądany (zachęca ludzi do zachowań zgodnych ze społecznymi normami).

Mechanizmy zachęcające do właściwych zachowań:

1.      sumienie (samokontrola) – charakter psychospołeczny,

2.      mechanizmy materialno-społeczne – sankcje o charakterze pozytywnym (np. prawo, normy) lub negatywnym,

3.      mechanizmy ekonomiczne:

-          sankcje ekonomiczne, wynikają z sankcji prawnych (np. kary, nagrody),

-          sankcje satyryczne, nie wynikają z prawa ani ekonomii; polegają na nagrodzeniu słownym, uśmiechem, wyśmianiem, szyderstwem,

-          sankcje etyczne, wynikają ze sposobów wartościowania kulturowego,

-          sankcje religijne, zawierają się w dużej części w etyce.

Za łamanie obyczajów grożą sankcje, a nie grożą one za łamanie zwyczajów.

Rodzaje więzi :

-          organiczna (rodzina, naród, kasta) – ma charakter naturalny, odziedziczony; ta więź nazywa się wspólnotą,

-          refleksyjna – świadomy wybór przynależności do danej grupy; ta więź nazywa się zrzeszeniem lub stowarzyszeniem.

W jaki sposób więź społeczna może przetrwać (warunki sprawnego funkcjonowania instytucji) :

1.      jasno postawiony cel (rozumiany przez wszystkich tak samo),

2.      uściślony zakres czynności (podzielenie zadań i przydzielenie ich członkom instytucji),

3.      depersonalizacja zadań – czynności (oddzielenie swych prywatnych, osobistych celów i kierowanie się celem instytucji),

4.      delegacja władzy (oddanie części władzy np. kierownikom niższego szczebla),

5.      zaufanie wobec funkcjonariuszy instytucji,

6.      nawiązanie współpracy z innymi pokrewnymi instytucjami.

Brak powyższych elementów jest częstym powodem upadku zakładu, upadku rodziny.

Co to jest instytucja totalna (analiza na podst. E. Goffmana) :

Rodzaje instytucji totalnych :

1.      domy opiekuńcze (np. dziecka, starców, szpitale psychiatryczne),

2.      ochrona społeczeństwa (więzienie, zakłady poprawcze),

3.      cele techniczne (koszary wojskowe, hufce pracy),

4.      cele religijne (klasztory, zakony, pustelnie).

Te instytucje totalne różni stopień przenikalności od świata zewnętrznego (są izolowane w różny sposób).

W instytucjach totalnych nie ma miejsca na indywidualność, odrębność. Ich celem jest bowiem degradacja osobowości (ciężko jest zapanować nad indywidualnościami). W instytucji totalnej wszystkie sfery życia toczą się w jednym miejscu, cały czas jest zaplanowany i opisany. Przestrzegania regulaminów pilnują nadzorcy. Wykonywaniu każdej czynności stale towarzyszy wiele osób (brak samotności), część czynności ma charakter przymusowy, zakazane są normalne kontakty ze światem zewnętrznym. Celem powyższych działań jest ujednolicenie zachowań, degradacja osobowości.

Jak przetrwać w instytucji totalnej?

Konieczna jest adaptacja, a dochodzi do niej poprzez :

1.      wyobcowanie (brak akceptacji reguł tej instytucji),

2.      bunt (odmowa współpracy, odmowa jedzenia),

3.      zadomowienie się (rozmyślanie, modlitwy), bo nie ma się niczego innego własnego,

4.      konwersja (udawanie podporządkowania, bo można za to coś osiągnąć),

5.      zimna kalkulacja (przetrwanie najmniejszym kosztem).

Kultura to  wszystko, co nie wyrasta z przyrody, a porządkuje życie ludzi; są to zasady postępowania, sprawy, które uznajemy za normalne. Według socjologii, kulturą jest to, co zostało odziedziczone po przodkach; to wszystkie wytwory człowieka o charakterze materialnym i niematerialnym, które zostały zobiektywizowane i przekazane następnym pokoleniom.

Internalizacja (efekt uczenia się kultury) to przyjmowanie za własne sposobów zachowań, wartości, modeli życia. Aby dany pogląd lub rzecz stało się elementem kultury, musi być bardzo ważne dla społeczeństwa i zostać przekazane następnym pokoleniom. Dany element musi być przyjęty przez daną zbiorowość.

Według antropologii kultura = cywilizacja.

Cywilizacją są takie wytwory człowieka, które są użyteczne w danym czasie. Elementy cywilizacji z czasem mogą się stać elementami kultury.

Dyfuzja (przenikanie) kultury wzbogaca ją o elementy innych kultur; dzięki temu kultura może rozwijać się szybciej.

Zasady dyfuzji :

1.      sąsiedztwo poprzez bezpośrednią styczność z innymi kulturami,

2.      przeżytków peryferycznych (to, co dotrze do odległego kraju jako nowość, w kraju pierwotnym staje się przeżytkiem),

3.      przejmujemy elementy kultury od narodu, który wydaje się nam atrakcyjny,

4.      użyteczność, przydatność,

5.      zgodność z naszymi elementami.

Akulturacja to zaniki elementów kultury (np. amerykanizacja języka).

Wszystkie elementy kultury tworzą pewien uporządkowany system.

Kultura masowa to kultura dużej zbiorowości, przekazywanej przez mas media; zawsze dotyczy dużej liczby odbiorców i dużej ilości treści. Jej cechą jest standaryzacja treści, która polega na tym, że jej poziom jest uśredniony. Cechą kultury masowej jest to, że jej publiczność jest rozproszona, kontakt zwrotny z nadawcą jest odroczony. Jej celem jest podnoszenie poziomu kultury w zbiorowości, szybkie dostarczanie informacji; jest substytutem więzi międzyludzkich.

Społeczeństwo jest zbiorowością terytorialną, w której wyróżnia się dominującą grupę (naród, państwo, kościół). W społeczeństwie te grupy współistnieją, ale dominuje jedna. Społeczeństwo jest zbiorowością terytorialną i polityczną (podlega jednej władzy). W społeczeństwie krzyżują się różne stosunki społeczne (ekonomiczne, emocjonalne, polityczne). Społeczeństwo to ogół instytucji istniejących na danym terenie, to forma życia zbiorowego ludzi.

Struktura społeczna to budowa społeczeństwa, układ zależności między różnymi grupami społecznymi, zbiorami i kategoriami społecznymi, które tworzą jedną całość.

Kategorie społeczne – łączą je ważne społecznie cechy (wykształcenie, zawód, płeć, wiek itd.).

Zbiory społeczne – zbiorowość ludzi połączonych cechą nieistotną społecznie (np. Polska Partia Przyjaciół Piwa, kluby łysych itd.).

Grupy społeczne – więzi mają charakter bezpośredniej znajomości (rodzina).

Klasa społeczna (kapitaliści i robotnicy) to grupa ludzi mających podobny stosunek do własności. Są struktury klasowe i struktury warstwowe, które na siebie zachodzą.

Struktury demograficzne – podział ze względu na płeć, wiek, miejsce zamieszkania.

Warstwa społeczna to zbiorowość wyróżniająca się czynnikami społecznymi (styl życia, sposób mówienia, wykształcenie, zawód, pozycja itd.). Wyróżniamy warstwy:

-          chłopska,

-          drobnomieszczańska,

-          inteligencja.

Społeczeństwo można podzielić na mikro i makrostruktury na podstawie kryterium samoistności i wielkości. W mikrostrukturze nie można wyróżnić już żadnych podgrup, tylko same jednostki (np. rodzina).

Samoistność (samowystarczalność) to cecha makrostruktury (cechę tą spełnia tylko społeczeństwo całego świata). Z punktu widzenia jednostki społeczeństwo państwa może być samoistne. Makrostruktura jest duża liczebnie i jest heterogeniczna (różnorodna); może wykazywać związek z terytorium. Makrostruktury mogą być osiadłe i wędrujące (cyganie, nomadzi). Makrostruktury wędrujące łączy kultura i endogamia (pobieranie się w grupie); jest to struktura homogeniczna (jednorodna), wszyscy są na podobnym poziomie. Struktury osiadłe charakteryzuje specyficzne osiedlanie się, które sprzyjają tworzeniu się heterogeniczności (wielość podziałów – warstwowe, klasowe, kulturowe, itd.). W makrostrukturze jest różnorodność pozycji społecznej (na pozycję wpływa rola, czyli funkcja w społeczeństwie). Pozycja roli w makrostrukturze to szacunek, znaczenie, godność. Największe znaczenie ma stopień zastępowalności (fachowość, umiejętności).

Grupa to przynajmniej 3 osoby powiązane systemem stosunków społecznych, uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i wydzielone od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.

Elementy grupy to członkowie, którzy mają wzór fizyczny i wzór moralny grupy; przynależność do grupy może być realna i ideologiczna.

Środki skupienia grupy są materialne (terytorium, lokal, flaga) i niematerialne (cel, hymn).

Co to znaczy przynależeć do grupy ?

Są 2 rodzaje przynależności do grupy :

-          realna – członek rezygnuje z własnych celów i dąży do celów grupy; pojawia się zasada odrębności (cele, utożsamianie się),

-          ideologiczna.

Teoria Malinowskiego (3 grupy potrzeb, które generują reakcję kulturową r/k) :