O prawie do tzw. znaleźnego mówi Kodeks Cywilny

Zgodnie z art. 183 KC obowiązkiem znalazcy jest zawiadomienie o tym właściciela danego przedmiotu. Jeżeli znalazca nie wie, kto jest uprawniony do odbioru rzeczy, albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, powinien niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu właściwy organ państwowy.

W przypadku, gdy znalazca spełnił powyższe obowiązki, to zgodnie z art 186 może żądać znaleźnego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swe roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do odbioru.

Znaleźne nie należy się jednak w przypadku, gdy przedmiot został znaleziony w budynku publicznym albo w innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności ani w razie znalezienia rzeczy w wagonie kolejowym, na statku lub innym środku transportu publicznego. Znalazca obowiązany jest w tych wypadkach oddać rzecz zarządcy budynku lub pomieszczenia albo właściwemu zarządcy środków transportu publicznego, a ten postąpi z rzeczą zgodnie z właściwymi przepisami.

W czasie wakacji dużo podróżujemy i odwiedzamy miejsca rzadko uczęszczane. Jeżeli znajdziemy wówczas jakiś cenny przedmiot i nie wiemy, kto jest jego właścicielem, to nie możemy go zatrzymać. Natomiast mamy prawo otrzymać znaleźne w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy.

Najczęściej znajdujemy pieniądze i biżuterię, rzadziej papiery wartościowe oraz rzeczy, które mają wartość naukową lub artystyczną. Spotykamy też zwierzęta, które zabłąkały się lub uciekły. One również traktowane są jak rzeczy znalezione.

Komu oddać znalezioną rzecz

Jeżeli znajdziemy rzecz na poczcie, w kinie, teatrze, sali koncertowej lub w pociągu, autobusie, na statku, to musimy oddać ją zarządcy budynku, kierowcy autobusu, kierownikowi pociągu albo kapitanowi statku. Nie wystarczy jedynie zawiadomić o znalezieniu i nadal ją przechowywać u siebie, oczekując na zgłoszenie się właściciela.

Znalezionej rzeczy nie można zatrzymać nawet wówczas, gdy znalazca nie wie, kim jest właściciel rzeczy, albo nie zna jego adresu.

Jeżeli zaś w innych miejscach (np. na ulicy, na plaży, w lesie) zostaną znalezione pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną, należy zawiadomić tzw. organ przechowujący, czyli po prostu biuro rzeczy znalezionych, i oddać mu je na przechowanie. Natomiast inne znalezione rzeczy oddaje się na przechowanie tylko na żądanie tego organu. W zasadzie takie biuro powinno znajdować się na terenie każdej gminy. Przechowuje ono znalezione rzeczy i szuka osób uprawnionych do ich odbioru.

Gdyby jednak dostarczenie tam rzeczy znalezionej było niemożliwe lub łączyło się z nadmiernymi kosztami lub trudnościami (np. z koniecznością dojazdu do odległej gminy), to wówczas wystarczy wskazać, gdzie się ona znajduje.

Domagaj się poświadczenia

Znalazca ma prawo domagać się od organu przechowującego poświadczenia na piśmie, że daną rzecz znalazł i oddał. Dokument powinien zawierać imię, nazwisko i adres znalazcy, dokładnie określać znalezioną rzecz, czas i miejsce znalezienia. Warto też zrobić w nim wzmiankę o tym, że znalazca żąda tzw. znaleźnego. Znalazca otrzymuje oryginał poświadczenia, podpisuje się też na kopii, którą zatrzymuje organ wydający ten dokument.

Natomiast inne rzeczy niż pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz mające wartość naukową lub artystyczną znalazca oddaje na przechowanie tylko na żądanie biura rzeczy znalezionych. Znalazca może jednak nie mieć odpowiednich warunków do przechowywania, co z kolei może spowodować, że stan rzeczy ulegnie wówczas pogorszeniu. Ma prawo wówczas domagać się, aby została ona od niego zabrana.

Gdyby na przechowanie została przyjęta rzecz, która mogłaby ulec szybkiemu zepsuciu bądź też której przechowanie łączyłoby się ze znacznymi kosztami albo spowodowałoby znaczne obniżenie jej wartości, to wówczas organ przechowujący może ją sprzedać. Gdy zgłosi się właściciel, to otrzyma uzyskane ze sprzedaży pieniądze, a znaleźne dla znalazcy również będzie obliczone od tej kwoty. W dodatku koszty przechowania, sprzedaży, utrzymanie rzeczy w należytym stanie oraz poszukiwania właściciela obciążają osobę, która się po nią zgłosi. Musi je zapłacić, zanim jeszcze otrzyma tę rzecz.

Znaleźne

Znalazca rzeczy ma prawo domagać się od właściciela tzw. znaleźnego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy. Uwzględnia się przy tym stopień jej zużycia.

Z roszczeniem należy wystąpić najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do odbioru.

Może się jednak zdarzyć, że właściciel nie odbierze rzeczy albo nawet nie zostanie ustalony. Pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną przechodzą na własność Skarbu Państwa, jeżeli wezwany właściciel nie zgłosi się po nie w ciągu roku bądź w ciągu dwóch lat nie będzie możliwe ustalenie właściciela. Wtedy znaleźne wypłaca Skarb Państwa.

Natomiast inne rzeczy nieodebrane w tych terminach przechodzą na własność osoby, która je znalazła. Gdyby jednak rzecz była przechowywana w biurze rzeczy znalezionych, to wówczas znalazca, który chciałby zostać jej właścicielem, musi pokryć koszty tego przechowania.

Gdy znajdziesz dokumenty lub mienie wojskowe

Znalezione dokumenty wojskowe, na przykład: legitymacje, książeczki, zaświadczenia, karty powołania, mapy wojskowe, sprzęt lub ekwipunek wojskowy należy oddać w najbliższej jednostce policji. Tam też oddaje się znalezioną broń, amunicję, aparaturę radiowo-nadawczą, a także znalezione dowody osobiste, tymczasowe zaświadczenia tożsamości, paszporty i inne dokumenty związane z podróżą.

Żadnego podatku od znalezionych pieniędzy się nie płaci, natomiast należy powiadomić o znalezieniu osobę uprawnioną do ich odbioru, a jeśli nie wiadomo kto nią jest - oddać znalezione pieniądze na przechowanie właściwemu organowi państwowemu (art. 183, 184 kc). Znalazca, który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swe roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do odbioru (art. 186 kc). Pieniądze, które nie zostaną przez uprawnionego odebrane w ciągu roku od dnia wezwania go przez właściwy organ, a w razie niemożności wezwania - w ciągu dwóch lat od ich znalezienia, stają się własnością Skarbu Państwa (art. 187 kc). Oprócz kc postępowanie z rzeczami znalezionymi regulują akty wykonawcze - rozporządzenie RM z dnia 14 czerwca 1966 r. w sprawie rzeczy znalezionych (Dz.U. Nr 22, poz. 141, ze zm.) oraz zarządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 1967 r. w sprawie sposobu ewidencjonowania i przechowywania rzeczy znalezionych (M.P. Nr 65, poz. 312).