Człowiek układanka A3.pdf

Człowiek układanka

Po której stronie naszego ciała znajduje się wątroba?

Który z naszych narządów wewnętrznych jest najwięk-

szy? Jak wygląda dwunastnica? Aby obejrzeć wnętrze

ludzkiego ciała, dziś nie trzeba już wykonywać sek-

cji czy chirurgicznego zabiegu, wystarczy dokładny

model. Sprawdź, czy potrafisz samodzielnie umieścić

wszystkie narządy w odpowiednich miejscach.

CENTRUM NAUKI

KOPERNIK

Trochę teorii

pogrupować w kilka układów: np.

krwionośny, nerwowy, pokarmowy,

oddechowy, wydalniczy, rozrodczy, od-

pornościowy, hormonalny oraz układ

ruchu. Są one ściśle powiązane, a wie-

le narządów należy do kilku z nich

jednocześnie (np. nerki oczyszczają

krew i produkują hormony).

Wszystkie narządy wewnętrzne są

dobrze zabezpieczone. Przed urazami

chronią je elementy szkieletu, mięśnie

(osłaniają np. jamę brzuszną), płyny

(np. płyn otaczający mózg), a także

tłuszcz i skóra. Te ostatnie chronią nas

także przed wyziębieniem lub prze-

grzaniem oraz przed utratą wody.

W ciele człowieka, jak w dobrze zor-

ganizowanym przedsiębiorstwie, nad

porządkiem czuwa „szef” – mózg.

Kontroluje funkcjonowanie całego

ciała i odpowiada za myśli, uczucia

i pamięć. Mózg składa się z dwóch

półkul. Lewa – dominująca u naukow-

ców i umysłów ścisłych – odpowiada

za logiczne, analityczne myślenie, two-

rzenie zdań, które wypowiadamy, oraz

„widzi” szczegóły obiektów. Prawa

półkula – dominująca u artystów i hu-

manistów – odpowiada za wyobraźnię,

intuicję, poczucie rytmu, odbiór kolo-

rów oraz „widzi” zarys obiektów.

Centralną część klatki piersiowej zaj-

muje serce. Wraz z naczyniami krwio-

nośnymi zapewnia transport substan-

cji w organizmie. Serce ma wielkość

zaciśniętej pięści, kurczy się 100 tys.

razy na dobę, przepompowując w tym

czasie ok. 10 tys. l krwi.

Serce jest otoczone z obu stron

przez płuca, czyli nasz „klimatyzator”.

Płuca zbudowane są z pięciu płatów:

lewe składa się z dwóch płatów, a pra-

we z trzech. Płuca mają budowę pę-

cherzykowatą. U dorosłego człowieka

mogą pomieścić około 5 l powietrza.

Dla kobiet wartość ta wynosi średnio

3,2 l, a dla mężczyzn 4 l. Natomiast

pojemność płuc sportowców to aż

7 l! Człowiek oddycha średnio 16 do

24 razy na minutę, za każdym razem

wymieniając zaledwie od 0,35 do 0,5 l

powietrza. Oznacza to, że pozosta-

łe kilka litrów gazu znajdującego się

w płucach pozostaje w nich dłużej niż

przez jeden oddech.

Jamę brzuszną wypełniają głów-

nie narządy układu pokarmowego:

płuca

serce

żołądek

pęcherzyk żółciowy

śledziona

wątroba

trzustka

jelito cienkie

jelito grube

wyrostek robaczkowy

żołądek, dwunastnica, wątroba, trzust-

ka i jelita. Żołądek jest elastycznym

workiem, do którego trafia pożywie-

nie. Jest ono poddawane działaniu so-

ku żołądkowego – mieszaniny kwasu

solnego i enzymów. Kwas solny zabija

bakterie, a enzymy ułatwiają trawienie

białek, cukrów oraz wchłanianie wi-

taminy B 12 . Ściany żołądka pokrywa

specjalny śluz, który zabezpiecza je

przed działaniem własnych żrących

wydzielin.

Nadtrawione pożywienie trafia do

dwunastnicy, czyli do pierwszego od-

cinka jelita cienkiego. Zachodzą tu

dalsze procesy trawienia białek, cu-

krów, a także tłuszczów dzięki trzu-

stce wydzielającej enzymy trawienne

i wątrobie wydzielającej żółć. Produ-

kowana przez wątrobę żółć jest ma-

gazynowana w pęcherzyku żółciowym

i w trakcie posiłku jest uwalniana do

dwunastnicy.

Wątroba leżąca tuż pod przepo-

ną po prawej stronie jamy brzusznej

oprócz produkcji żółci odpowiada

również za wytwarzanie i wydzielanie

do krwi prawie wszystkich białek oso-

cza, magazynuje glikogen, tłuszcze,

witaminy i żelazo. Czuwa też nad tym,

by krew nie dostarczyła do organi-

zmu trujących składników. Wątroba

jest niezbędna do życia. Jej rozległe

uszkodzenie, spowodowane np. przez

toksyny (np. alkohol), leki, wirusy lub

pasożyty, prowadzi do śmierci.

Trzustka jest położona na tylnej

ścianie jamy brzusznej na wysoko-

ści pierwszego kręgu lędźwiowego.

W ciągu doby wydziela do dwunast-

nicy ok. 2,5 l soku zawierającego dużą

ilość enzymów, które trawią białka,

N asze narządy wewnętrzne można

O historii

cukry i tłuszcze. Trzustka wydziela tak-

że hormony regulujące poziom cukru

we krwi (insulinę i glukagon).

Widoczne w jamie brzusznej dal-

sze odcinki przewodu pokarmowego

– jelito cienkie i jelito grube – odpo-

wiadają za wchłanianie substancji

z układu pokarmowego. W jelicie

cienkim następuje wchłanianie pro-

duktów powstałych w wyniku tra-

wienia, a w jelicie grubym – wody

i elektrolitów oraz dodatkowo wytwa-

rzany jest kał. Jelita można porównać

do ręcznika frotté, gdyż mają bardzo

dużą powierzchnię chłonną dzięki

obecności kosmków.

Inne narządy wewnętrzne niezwią-

zane z układem pokarmowym, a wi-

doczne w jamie brzusznej, to nerki

i śledziona. Śledziona czuwa nad sta-

nem czerwonych krwinek. Nazywana

jest także „cmentarzem” organizmu,

czyli miejscem usuwania defektywnych

i obumarłych erytrocytów. W czasie

życia płodowego w śledzionie produ-

kowane są nowe erytrocyty. Jest ona

także największym „ochroniarzem”,

największym narządem układu limfa-

tycznego i odpowiada za wytwarza-

nie immunoglobulin (specyficznego

rodzaju białek odpowiadających za

odporność organizmu). Zdarza się,

że w organizmie człowieka występuje

więcej niż jedna śledziona. Mogą być

dwie lub nawet trzy, ale wówczas są

one znacznie mniejsze.

Nerki to „oczyszczalnia ścieków”.

Filtrują krew i wydalają nadmiar wody,

soli mineralnych i innych substancji

zbędnych i/lub szkodliwych dla zdro-

wia. Odpowiadają też za zachowanie

stałej objętości, ciśnienia osmotycz-

nego oraz składu elektrolitowego

płynów ustrojowych (roztworów

wodnych substancji znajdujących

się poza obrębem żywych komórek

stanowiących pod względem masy

i objętości jeden z głównych składni-

ków organizmu). Choć nerki są narzą-

dem parzystym, to do prawidłowego

funkcjonowania organizmu wystarcza

tylko jedna nerka. W ciągu doby przez

nerki przepływa ok. 170 l płynu – mo-

czu pierwotnego. Po przefiltrowaniu

do pęcherza moczowego przez mo-

czowody trafia ok. 1,5 l moczu, który

przez cewkę moczową jest wydalany

na zewnątrz.

jest jedną z najstarszych dyscy-

plin biologii. Anatomia rozwinęła się

już 500 lat p.n.e. Najwybitniejszym

przedstawicielem tej nauki w czasach

starożytnych był Hipokrates (V–IV w.

p.n.e.). Rozwój nowożytnej anatomii

zapoczątkował flamandzki uczony

Andreas Vesalius (1514–1564).

Anatomia przez bardzo długi czas

była nauką wyłącznie opisową, a do

badań wykorzystywano sekcje zwłok.

Zmieniło się to 23 stycznia 1896 ro-

ku, kiedy to niemiecki naukowiec

Wilhelm K. Roentgen zaprezento-

wał światu swoje genialne odkrycie

– promienie X.

Odkrycie Roentgena zrewolucjoni-

zowało medycynę. Dzięki niemu bez

użycia skalpela można było oglądać

ludzkie kości i niektóre narządy. Już

w tym samym roku polski chirurg

prof. Alfred Obaliński na podstawie

zdjęcia rentgenowskiego rozpoznał

zwichnięcie w stawie łokciowym.

Następnym wielkim krokiem w hi-

storii anatomii były przeszczepy na-

rządów. Pierwszego przeszczepu

dokonali bostońscy lekarze Joseph

Murray i John Merrill w 1954 roku.

Przeszczepionym organem była nerka.

W Polsce pierwszy przeszczep (również

nerki) wykonał w 1965 roku wrocław-

ski chirurg Wiktor Bross.

Współczesne zastosowania

lają obejrzeć niemal każdy narząd

wewnętrzny bez chirurgicznego za-

biegu. Oprócz zdjęć rentgenowskich

wykorzystuje się w tym celu m.in. ul-

trasonografię (USG), w której używa

się fal o wysokiej częstotliwości. Wni-

kają one do naszego ciała i odbijają

się od narządów wewnętrznych. Od-

bicia są przetwarzane przez kompu-

ter i wyświetlane na monitorze. Inna

metoda to badanie rezonansu magne-

tycznego, które umożliwia uzyskanie

obrazu trójwymiarowego. Promienie

rentgenowskie zastąpiono tu bardzo

silnym polem elektromagnetycznym.

Tomografia komputerowa używa pro-

mieni rentgenowskich, ale pozwala

na uzyskanie trójpłaszczyznowego

obrazu przekrojów naszego ciała.

Pacjenta umieszcza się w tunelu ska-

nera, natomiast aparat rentgenowski

obraca się wokół niego i wykonuje

podczas badania nie jedno, ale setki

zdjęć. Komputer przetwarza uzyska-

ne zdjęcia w trójwymiarowy obraz

przekroju ciała.

Bezpośrednie obejrzenie narządów

wewnętrznych jest możliwe dzięki

fiberoskopii. Umożliwia to elastycz-

na rurka zakończona urządzeniem

optycznym, które przesyła obraz do

komputera. Wprowadza się ją do

wnętrza ciała przez jamę ustną, od-

byt pacjenta albo przez niewielkie

chirurgiczne nacięcie.

Tomografia

komputerowa

pozwala na

uzyskanie bardzo

precyzyjnych

obrazów wnętrza

ludzkiego ciała

bez potrzeby

chirurgicznej

ingerencji

B adanie wewnętrznej budowy ciała

D ziś nowoczesne techniki pozwa-

A to ciekawe

nych człowieka zmienia się w ciągu

doby. Nerki pracują najwydajniej w po-

łudnie, rytm oddechowy wzmaga się

około godziny czwartej po południu,

natomiast serce przyśpiesza godzinę

później.

Ciężkie uszkodzenie nerek, serca

czy wątroby dzisiaj niekoniecznie są

równoznaczne z wyrokiem śmierci.

Można je zastąpić organem pobra-

nym od innej osoby. Przeszczepia się

także skórę, jelita, płuca, szpik kostny

i trzustkę.

Naukowcy cały czas pracują również

nad opracowaniem coraz doskonal-

szych sztucznych narządów. Nikogo już

dziś nie dziwią sztuczne nerka, serce,

trzustka, elementy oka i ucha czy pro-

tezy narządów ruchu. Polska ma spore

osiągnięcia w tym zakresie. Zabrzańska

Fundacja Rozwoju Kardiologii wspierana

przez Ministerstwo Zdrowia koordynuje

prace nad skonstruowaniem sztucz-

nego serca. Specjaliści oceniają, że za

kilka lat będzie można je już wszczepić

pierwszemu pacjentowi.

Sztuczna dłoń

skonstruowana przez

szkocką firmę Touch

Bionics jest pierwszą

tak zaawansowaną

protezą ręki. Każdy

z palców jest zasilany

niezależnym siłowni-

kiem i wyposażony

w czujnik siły nacisku.

Protezą można

kierować dzięki

sygnałom elektrycz-

nym przekazywanym

z mięśnia zachowanej

części kończyny

Więcej doświadczeń

W internecie

1. Zmierz swój oddech. Do 2-litrowej

plastikowej butelki wlewaj porcjami po

100 ml wody. Po każdej porcji zaznacz

poziom na ściance butelki. Wypełnioną

wodą butelkę zakręć i wstaw do góry

dnem do miski z wodą. Teraz deli-

katnie odkręć nakrętkę. Włóż jeden

koniec plastikowej rurki do butelki,

a następnie weź głęboki oddech i wy-

dmuchaj go rurką. Sprawdź, ile wody

wypchnąłeś z butelki.

Anatomia człowieka

www.innerbody.com/htm/

body.html

Ciekawostki medyczne

www.resmedica.pl/

Animowana wycieczka po wnętrzu

ludzkiego ciała

www.nlm.nih.gov/research/visible/

mpeg/umd_video.mpg

2. Zabawa w anatoma. W sklepie

mięsnym można kupić różne narządy

pochodzenia zwierzęcego, np. ser-

ce, nerki, płuca lub wątrobę. Małym

nożem pokrój wybrane przez siebie

organy na części i obejrzyj ich budo-

wę wewnętrzną.

Zostań chirurgiem

www.abc.net.au/science/lcs/heart.

htm

CENTRUM NAUKI

KOPERNIK

www.kopernik.org.pl

P raca różnych narządów wewnętrz-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: