Wyższa Szkoła Zarządzania i Finansów
we Wrocławiu
KIERUNEK: FINANSE I BANKOWOŚĆ
Paulina Jabłońska
ŚRODKI TRWAŁE, AMORTYZACJA BILANSOWA
PRACA DYPLOMOWA
DR MARIANNY KOWALSKIEJ
KATEDRA RACHUNKOWOŚCI
Wrocław 2001
1. CHARAKTERYSTYKA ŚRODKÓW TRWAŁYCH 5
1.1 Istota środków trwałych 5
1.2 Ustalanie wartości początkowej środków trwałych 12
1.3 Zmiana wartości początkowej środka trwałego 25
1.4 Inwentaryzacja środków trwałych 28
2. METODY AMORTYZACJI 30
2.1 Zasady i stawki amortyzacji 30
2.2 Metoda równomierna (liniowa) 44
2.3 Metody nierównomierne 47
3. AMORTYZACJA PODATKOWA A BILANSOWA 53
3.1 Zasady ewidencji środków trwałych 53
3.2 Procedura naliczania amortyzacji 62
3.3 Różnice między amortyzacją podatkową a bilansową 80
ZAKOŃCZENIE 84
SPIS TABEL, TABLIC I WYKRESÓW 87
WPROWADZENIE
Zachodzące zmiany warunków działania podmiotów gospodarczych, jakie dokonują się w Polsce, wskazują na konieczność ciągłego doskonalenia mechanizmów, procesów i instrumentów zarządzania zorientowanych na poprawę efektywności ekonomicznej. Określenie strategii przedsiębiorstwa i jej realizacja gwarantująca sukces wymaga dokładnych informacji liczbowych opisujących operacje gospodarcze dokonujące się w tym przedsiębiorstwie. Na podstawie danych powstają analizy finansowe wskazujące kierunki rozwoju danej jednostki gospodarczej.
Niezbędnych do działania w warunkach gospodarki rynkowej informacji dostarcza precyzyjna ewidencja majątku podmiotu gospodarczego. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne należą do aktywów jednostki gospodarczej. Będąc aktywami niepłynnymi, mają jednak wpływ pośredni na płynność składników majątku obrotowego jednostki gospodarczej. Wielkość i struktura majątku trwałego charakteryzują przedsiębiorstwo w aspekcie ekonomicznym, dając podstawę do bieżącej działalności i rozwoju na przyszłość. Wiedza o składnikach majątku rzeczowego, do którego zaliczane są środki trwałe jest o tyle istotna, że ich utrzymanie obciążone jest podwyższonym ryzykiem ze względu na ponoszone koszty zamrożonego w nich kapitału.
Środki trwałe stanowią podstawowy element majątku przedsiębiorstwa. W zasadniczy sposób wpływają one na charakter i zakres działalności. Środki trwałe stanowią najmniej mobilny element majątku przedsiębiorstwa najczęściej usztywniający działalność. Wyznaczają one rodzaj zastosowanej technologii i metody wykonania produktu ograniczając je do tych, które są możliwe przy ich użyciu. Środki trwałe często też określają wymagania dotyczące jakości surowców. Decydują również o ilości zatrudnionych pracowników potrzebnych do ich obsługi.
W procesie produkcji środki trwałe uczestniczą w kombinacji ze środkami obrotowymi i siłą roboczą. Rola i udział poszczególnych czynników w procesie produkcji są różne. W wielu sytuacjach może istnieć możliwość substytucji pomiędzy czynnikami wytwórczymi. Można w istotny sposób zwiększyć przychody firmy stosując w optymalnych proporcjach środki trwałe i obrotowe. Rodzaj, struktura i wielkość środków trwałych wyznaczają skład i proporcje pozostałych czynników produkcji. Znajomość związków pomiędzy poszczególnymi czynnikami powinna stanowić punkt wyjścia dla wszystkich działań mających na celu zwiększenie efektywności produkcji.
Środki trwałe decydują o poziomie zatrudnienia i wydajności pracowników. Zasadnicze znaczenie mają środki trwałe bezpośrednio produkcyjne, a więc maszyny, urządzenia oraz różnego rodzaju aparaty. Im efektywniejsze jest wykorzystanie środków trwałych, tym większe są rozmiary produkcji, jej jakość, a także niższe są koszty jednostkowe. Optymalne wykorzystanie środków trwałych pozwala na ograniczenie niepotrzebnych nakładów inwestycyjnych oraz zbyt częstych zakupów nowego wyposażenia. Zwiększenie produkcji oraz obniżenie kosztów wpływają na zwiększenie zysku generowanego przez przedsiębiorstwo. Zwiększenie zysku może zostać przeznaczone na różnego rodzaju cele np. modernizację zakładu, podwyżkę płac, zakup nowych urządzeń, zakup większej ilości surowców. Lepsze wykorzystanie zasobów majątku trwałego stanowi więc mechanizm funkcjonujący na zasadzie sprzężeń zwrotnych.
Środki trwałe stanowią bazę produkcji i dlatego są one podstawowym czynnikiem wyznaczającym możliwości produkcyjne. Ich znaczenie rośnie wraz z rozwojem techniki i ma wiodący charakter wszędzie tam, gdzie występuje produkcja zautomatyzowana. Spośród środków trwałych największy wpływ na zdolności produkcyjne wywierają maszyny i urządzenia. Wszystkie zmiany ich stanu pociągają za sobą zmiany poziomu zdolności produkcyjnej. Pozostałe grupy środków trwałych nie mają większego znaczenia dla określenia zdolności produkcyjnych.
W pracy na temat: „Środki trwałe, amortyzacja bilansowa i podatkowa” starano się przedstawić istotę środków trwałych w celu swobodnego poruszania się w gąszczu przepisów prawnych normujących sprawy środków trwałych. Ujęto w niej najważniejsze normy i zasady klasyfikacji, ewidencji, wyceny, umarzania i amortyzacji, inwentaryzacji i dokumentacji środków trwałych.
W pierwszym rozdziale niniejszego opracowania zostało wyjaśnione pojęcie środków trwałych, przedstawiono metody ustalania wartości początkowej. Następnie zostały przedstawione zasady, stawki i metody amortyzacji. Część trzecia, a zarazem ostatnia niniejszego opracowania jest próbą przedstawienia punktów zbieżnych, ale też różnic pomiędzy amortyzacją bilansową i podatkową. Konsekwencją tych różnic jest odmienny poziom kosztów dla celów podatkowych i bilansowych.
W opracowaniu wykorzystano materiały różnych autorów. Posłużono się również Ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r., a także Ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.
1.1 ISTOTA ŚRODKÓW TRWAŁYCH
Podmioty gospodarcze istniejące na rynku w dowolnej formie organizacyjno- prawnej, bez względu na rodzaj wykonywanej działalności (handlowa, produkcyjna, czy też usługowa), aby istnieć i normalnie funkcjonować muszą posiadać do swojej dyspozycji majątek, który tworzą dobra rzeczowe (środki gospodarcze). Z punktu widzenia roli spełnianej w procesach gospodarczych aktywa firmy dzieli się na majątek trwały i obrotowy. Cechą majątku trwałego jest długotrwałość okresu użytkowania.
WYKRES 1
PODZIAŁ MAJĄTKU TRWAŁEGO
ŹRÓDŁO: Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod redakcją K. Sawickiego, Warszawa 2000, s. 23
Środki trwałe pełnią funkcje środków pracy i zużywają się stopniowo, zachowując przy tym swoją postać naturalną. Za środki trwałe uznaje się, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do użytkowania:
1) nieruchomości (grunty, budowle i budynki, w tym także lokale będące odrębną własnością),
2) maszyny, urządzenia i środki transportu,
3) inne przedmioty, o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze.
Do środków trwałych podatnika zalicza się również, niezależnie od przewidywanego okresu użytkowania:
1) przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych, zwane
„inwestycjami w obcych środkach trwałych”,
2) środki trwałe, wymienione w ust. 1, nie stanowiące własności lub współwłasności podatnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, zawartej z właścicielem, współwłaścicielami tych środków - jeżeli zgodnie z odrębnymi przepisami środki te są zaliczane do składników majątku trwałego,
3) budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie.
Jeżeli wartość początkowa składników majątku nie przekracza 3500 zł, podatnik może nie zaliczać tych składników do środków trwałych.
Od 1 stycznia 2000 r. mocą rozporządzenia Rady Ministrów z 30 grudnia 1999 r została wprowadzona Klasyfikacja Środków Trwałych - KŚT (Dz. U. Nr 112, poz. 1317). Zastąpiła ona dotychczas obowiązującą Klasyfikację Rodzajową Środków Trwałych (KRŚT), wprowadzoną w drodze zarządzenia Nr 51 Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 17 grudnia 1991 r. w sprawie stosowania Klasyfikacji Rodzajowej Środków Trwałych (Dz. Urz. GUS Nr 21, poz. 132).
Opracowanie nowej klasyfikacji wiązało się ze zmianą wielu przepisów prawnych, w tym wprowadzających nową definicję środków trwałych, z koniecznością uwzględnienia w klasyfikacji nowych rozwiązań technicznych i technologicznych, powiązań z nowymi klasyfikacjami Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PIWKU) i Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) oraz potrzeb użytkowników.
Definicja środków trwałych, zawarta w KRŚT, była oparta na rozporządzeniu Rady Ministrów z 19 grudnia 1989 r. w sprawie uznawania składników majątkowych za środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, zasad i stawek ich amortyzacji oraz zasad aktualizacji wyceny środków trwałych (Dz. U. Nr 72, poz. 422 z późn.zm.).
Według tej definicji do środków trwałych nie zaliczano wielu przedmiotów majątkowych (takich jak dzieła sztuki i eksponaty muzealne, meble, dywany czy inwentarz żywy), które zgodnie z nową definicją zawartą w KŚT zostały uznane za środki trwałe. Konsekwencją tego było wprowadzenie do KŚT nowych pojęć lub całych grupowa. A oto najważniejsze z nich:
●W grupie1 wprowadzono pojęcie „lokalu”, nie występujące dotychczas w KRŚT ani w KOB, czy też PKOB, zdefiniowane ustawą z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 85, poz. 388 z późna. zm.). Zgodnie z tą ustawą „lokal mieszkalny” to wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb, przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokojeniu ich potrzeb mieszkaniowych.
● Wprowadzono do klasyfikacji inwentarz żywy, który nie był traktowany jako środek trwały w KRŚT z1991 r.
● Wprowadzono podgrupę 79 „Środki transportu pozostałe”, obejmujące: wózki
inwalidzkie, tabor napowietrzny kolejek liniowych, a także inne środki trwałe, np. rowery.
● W podgrupie 68, obok rodzaju 681, utworzono rodzaj 682 „Nadwozia wymienne”, obejmujący samonośne zamknięte jednostki ładunkowe służące do przewozu towarów transportem kolejowym i drogowym.
● Zostały wymienione z nazwy dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, zbiory biblioteczne, a także meble i dywany, nie uznawane wg KRŚT za środek trwały[1]
Wszystkie jednostki gospodarcze i niegospodarce powinny znać i stosować klasyfikację środków trwałych w dokumentacji, ewidencji i sprawozdawczości. We wspomnianej Klasyfikacji Rodzajowej Środków Trwałych wyróżnionych zostało dziewięć kolejnych grup środków trwałych:
Grupa „0” - Grunty i melioracje szczegółowe
Grupa „1” - Budynki
Grupa „2” - Budowle
Grupa „3” - Kotły i maszyny energetyczne
Grupa „4” - Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania
Grupa „5” - Maszyny, urządzenia i aparaty specjalne branżowe
Grupa „6” - Urządzenia techniczne
Grupa „7” - Środki transportowe
Grupa „8” - Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie
Grunty własne, zaliczone do środków trwałych dla celów podatkowych nie podlegają amortyzacji, jednakże dla celów rachunkowości amortyzuje się grunty służące wydobywaniu kopalin sposobem odkrywkowym - użytki kopalne, znajdujące się w wieczystym użytkowaniu, jako stanowiące własność Skarbu Państwa (gminy), nie podlegają ujęciu w ewidencji środków trwałych, a ujmuje się je w ewidencji pozabilansowej. Nie podlegają one aktualizacji oraz amortyzacji.
Grupa 1 KRŚT - „Budynki obejmuje wszystkie budynki będące obiektami nieruchomymi z wyłączeniem obiektów o charakterze prowizorycznym i tymczasowym oraz obiektów przenośnych jest to obiekt budowlany stanowiący pomieszczenie naziemne wydzielone z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych(tj. ścian i pokryć), czyli obudowane ścianami w zasadzie ze wszystkich stron i pokryte dachem, podpiwniczone wraz z wbudowanymi instalacjami wodociągowymi, kanalizacyjnymi, ogrzewczymi, elektrycznymi, gazowymi itp., a także wbudowanymi meblami, stanowiącymi normalne wyposażenie budynku.
Grupa 2 KRŚT – „Budowle” obejmuje obiekty budowlane i podziemne o charakterze stałym, nie będące budynkami, przemysłowe, górnicze, inżynierskie lądowe i wodne oraz linie i sieci energetyczne, elektrotrakcyjne i telekomunikacyjne. O zaliczeniu budowli do odpowiedniej podgrupy i rodzaju decyduje jej przeznaczenie oraz konstrukcja i wyposażenie.
Grupa 3 KRŚT - „Kotły i maszyny energetyczne” obejmuje kotły grzejne i parowe, maszyny napędowe pierwotne nie zespolone konstrukcyjnie z zasilanym obiektem, maszyny elektryczne wirujące nie zespolone oraz agregaty (zespoły) elektroenergetyczne wytwórcze i przetwórcze, które traktuje się jako samodzielne obiekty. O zaliczeniu kotła lud maszyny energetycznej do odpowiedniej podgrupy i rodzaju decyduje jego konstrukcja i wyposażenie.
Grupa 4 KRŚT - „ Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania” obejmuje: obrabiarki do metalu skrawające ogólnego zastosowania oraz specjalne i specjalizowane, maszyny do obróbki plastycznej metali i tworzyw sztucznych, jak np.: młoty, kuźniarki, prasy do metali, nitownice, ciągarki, nożyce, maszyny do gięcia, prostowania, skręcania itp., maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania w przemysłach rolnych i spożywczych, maszyny i urządzenia do przetłaczania i sprężania cieczy i gazów, jak np.: pompy, sprężarki, dmuchawy, ssawy, wentylatory itp., piece przemysłowe, mieszalniki stalownicze i konwertory, aparaty do wymiany ciepła, maszyny i aparaty do operacji i procesów materiałowych, jak np.: mieszalniki cieczy, skrubery, kolumny, aparaty bębnowe i inne, suszarki komorowe itp.; pozostałe maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, jak np.: maszyny i aparaty do spawania, zgrzewania, natryskiwania i cięcia ( w tym przy pomocy gazu, urządzenia chłodnicze przenośne i nieprzenośne itp.:); pozostałe maszyny analityczno- kalkulacyjne systemu kart dziurkowanych oraz maszyny matematyczne (komputery).
Grupa 5 KRŚT – „Maszyny, urządzenia i aparaty specjalne branżowe” obejmuje maszyny, urządzenia i aparaty technologiczne specjalnie dostosowane do technologii wytwarzania w poszczególnych gałęziach i branżach wytwórczości, tj. maszyny, urządzenia i aparaty przemysłu chemicznego, jak np.: przemysłu syntezy chemicznej, włókien i tworzyw sztucznych, przemysłu gumowego, nieorganicznego, gazów technicznych, przemysłu rafineryjnego itp., maszyny i urządzenia wiertnicze, górnicze, hutnicze, gazownicze, odlewnicze, torfiarskie; aparaty oraz urządzenia do pomiarów i zabiegów geofizycznych, maszyny do produkcji surowców mineralnych i wyrobów z nich, jak np.: maszyny i urządzenia przemysłu kamieniarskiego, mineralnego, wapienniczo-gipsowego, cementowego, izolacyjnego i korkowego, ceramiki budowlanej, przemysłu silikatowego, przemysłu materiałów ogniotrwałych, produkcji szkła i wyrobów ze szkła, materiałów ściernych, maszyny do wyrobów z metali i tworzyw sztucznych, maszyny do obróbki i przerobu drewna, wyrobów z drewna oraz maszyny papiernicze i poligraficzne, maszyny włókiennicze i odzieżowe, maszyny do produkcji skóry i wyrobów ze skóry, maszyny, urządzenia i aparaty przemysłów rolnych i spożywczych, maszyny do robót ziemnych, budowlanych i drogowych, jak np.: maszyny do robót ziemnych fundamentowych, budowlanych, drogowych, torowych, kopalnianych itp. oraz maszyny rolnicze i gospodarki leśnej, jak np.: maszyny do siewu, sadzenia, nawożenia, pielęgnacji i sprzętu i ziemiopłodów, omłotowe, przetwórstwa paszowego, maszyny i aparaty pomocnicze hodowlane itp.
Grupa 6 KRŚT- „Urządzenia techniczne” obejmuje: zbiorniki naziemne wewnątrz budynków i budowli; urządzenia rozdzielcze i aparaturę energii elektrycznej, jak np.: urządzenia rozdzielcze i aparaturę prądu zmiennego i stałego, urządzenia nastawcze prądu zmiennego i stałego, stacje transformatorowe itp.; urządzenia tele- i radiotechniczne, jak np.: urządzenia radionadawcze, radioodbiorcze,elektroakustyczne, teletransmisji przewodowej, urządzenia sygnalizacyjne i alarmowe, łącznice telefoniczne i aparaty telegraficzne itp.; urządzenia elektroenergetyczne przetwórcze i zasilające, jak np.: transformatory, zespoły prostownikowe, kondensatory statyczne i baterie akumulatorów elektrycznych; dźwigi i przenośniki (transportery), jak np. dźwigi osobowe i towarowe, dźwigniki, wciągarki, kołowroty, wyciągi, żurawie-przenośniki i podnośniki, suwnice, wsadzarki, obrotnice, wywrotnice, towarowe kolejki linowe itp.; pozostałe urządzenia przemysłowe, jak np.: przekładnie, przewody sieci technologicznych do oczyszczania wody, powietrza, ścieków i gazów oraz odpopielania i odżużlania, akumulatory hydrauliczne; urządzenia pralni; wagi wozowe, wagonowe i inne wbudowane; urządzenia projekcyjne, przeciwpożarowe i teatralne; urządzenia do przeprowadzania badań technicznych oraz inne (pozostałe) urządzenia techniczne, w tym urządzenia zabezpieczenia ruchu pociągów, przewozu towarów (kontenery) itp.
Grupa 7 KRŚT - „Środki transportowe” obejmuje: kolejowy tabor szynowy naziemny i podziemny o różnej szerokości toru, tramwajowy tabor szynowy normalny- i wąskotorowy, pojazdy mechaniczne, jak np.: motocykle, samochody, autobusy, trolejbusy, ciągniki, naczepy, przyczepy, tabor konny, tabor pływający i lotniczy oraz pozostały tabor bezszynowy, jak np.: wózki jezdniowe różnych typów i konstrukcji.
Grupa 8 KRŚT - „Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie” obejmuje samodzielne obiekty inwentarzowe zaliczane ze względu na jednostkową cenę nabycia do środków trwałych.[2]
W ramach każdej grupy śr...
deska18