emancypantki_to.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

BOLESŁAW PRUS

Emancypantki

Tom I

Tower Press 2000

1 Energia kobiet i męskie niedołęstwo

Około roku 1870 najznakomitszą szkołą żeńską w Warszawie była pensja pani Latter.

Stamtąd wychodziły najlepsze matki, wzorowe obywatelki i szczęśliwe żony. Ile razy ga-

zety donosiły o ślubie panny majętnej, dystyngowanej i dobrze wychodzącej za mąż, można

było założyć się, że między zaletami dziewicy znajdzie się wzmianka, iż taka to a taka, tak a

tak ubrana, tak a tak piękna i promieniejąca szczęściem oblubienica ukończyła pensję – pani

Latter.

Po każdej podobnej wzmiance na pensję pani Latter wstępowało kilka nowych uczennic

jako przychodnie albo jako stałe mieszkanki zakładu.

Nie dziw, że i pani Latter, której pensja tyle szczęścia przynosiła jej wychowanicom, sama

była uważana za osobę szczęśliwą. Mówiona o niej, że choć zaczęła pracę skromnymi fundu-

szami, musi jednak posiadać kilkadziesiąt tysięcy rubli gotówką; nie wiedziano tylko, czy

kapitał jest umieszczony na hipotekach czy w banku. Nikt o majątku nie wątpił widząc balo-

we stroje jej córki, Heleny, prześlicznej dziewiętnastoletniej panienki, a nade wszystko sły-

sząc o wydatkach syna, Kazimierza, który nie żałował pieniędzy.

Nie gorszono się jednak ani strojami panny, ani szykiem kawalera, jedno bowiem i drugie

trzymało się pewnych granic. Panna Helena występowała na zebraniach świetnie, ale rzadko;

zaś pan Kazimierz wybierał się kończyć edukację za granicą i bawił w Warszawie tylko

chwilowo. Mógł więc sobie pozwolić.

Znajomi szeptali, że pani Latter nie bez racji życzliwie patrzy na wybryki młodego, który

w towarzystwie dystyngowanej młodzieży warszawskiej leczył się z demokratycznych mrzo-

nek. Nawet podziwiano rozum i takt matki, która zamiast gromić chłopca za to, że nasiąknął

zgubnymi teoriami, pozwoliła mu odrodzić się za pomocą wykwintnego życia.

– Kiedy młody przywyknie do towarzystw, gdzie nosi się czystą bieliznę, to przestanie za-

puszczać długie włosy i potarganą brodę – mówili znajomi.

Młody przywykł bardzo prędko do strzyżenia włosów i czystej bielizny, a nawet zrobił się

skończonym elegantem, tak że w połowie października zaczęto mówić, iż wkrótce wyjeżdża

za granic w celu studiowania nauk społecznych. Rozumie się, że miał jechać nie młody Lat-

ter, ale młody Norski. Pani Latter bowiem z pierwszego męża nazywała się Norska, a Helena

i Kazimierz byli jej dziećmi z tamtego związku.

Drugi mąż, pan Latter... Ale o niego mniejsza. Dość, że pani Latter od chwili założenia

pensji nosiła wdowie szaty. Że zaś po kilka razy do roku jeździła na Powązki i ozdabiała

kwiatami grób pierwszego małżonka, więc nikt nie pytał się, czy i drugi małżonek spoczywa

na Powązkach czy gdzie indziej.

Trudno dziwić się, że -pani Latter, której los po dwakroć zdruzgotał serce, była chłodna w

stosunkach i miała surową powierzchowność.

Pomimo lat czterdziestu kilku była jeszcze piękną kobietą. Wzrostu więcej niż średniego,

nieokazałej tuszy, ale i nieszczupła, miała czarne włosy nieco przyprószone siwizną, rysy

wyraziste, płeć śniadą i prześliczne oczy. Znawcy twierdzili, że takimi oczyma pani Latter

mogłaby zawojować niejednego bogatego wdowca spomiędzy tych, których córki mieszkały

u niej lub chodziły na jej pensję. Nieszczęściem właścicielka „czarnych diamentów” miała

spojrzenie raczej przenikliwe aniżeli tkliwe, co w połączeniu z wąskimi ustami i postawą

imponującą budziło dla niej przede wszystkim – szacunek, zarówno w kobietach, jak i w

mężczyznach.

Uczennice bały się jej, choć nigdy nie podnosiła głosu. Najmocniej rozbawiona klasa mil-

kła od razu, jeżeli w sąsiedniej sali dzieci usłyszały w pewien charakterystyczny sposób

otwierane drzwi i równy chód przełożonej.

Damy klasowe, a nawet profesorowie podziwiali magiczny wpływ pani Latter na pensjo-

narki. Matki mające dorosłe panny na wydaniu z niepokojem myślały o jej córce, Helenie,

jak gdyby młoda piękność mogła pozabierać im wszystkie partie i złamać przyszłość wszyst-

kim gotującym się do małżeństwa dziewicom. Niejeden zaś zamożny ojciec wątłego i brzyd-

kiego syna myślał:

„Ten hultaj Norski zabrał zdrowie i piękność dziesięciu takim jak mój Kajtuś, choć i to

chłopak niczego!”

Była więc pani Latter na wszelki sposób szczęśliwą: zazdroszczono jej majątku, powagi,

pensji, dzieci, nawet oczu. Mimo to na jej czole coraz głębiej rysowała się zagadkowa

zmarszczka, na twarz coraz niżej zsuwał się cień, nie wiadomo skąd padający, a oczy coraz

przenikliwiej wpatrywały się gdzieś poza ludzi, jakby usiłując dojrzeć wypadki niewidzialne

dla innych.

W tej chwili pani Latter spaceruje po swoim gabinecie, którego okna wychodzą na Wisłę.

Jest już schyłek października, o czym mówi rudożółtawe światło, którym słońce, kryjąc się za

Warszawą, pomalowało domy Pragi, kominy odległych fabryk i szare, zamglone pola. Świa-

tło jest zwiędłe, jakby zaraziło się od zwiędłych liści albo nasiąkło rudą parą lokomotywy,

która w tej chwili sunie daleko poza Pragę i znika jeszcze dalej, uwożąc jakichś ludzi, może

jakieś nadzieje. Szkaradne światło, które przypomina schyłek października, szkaradna loko-

motywa, która każe myśleć, że wszystko na tym świecie jest w nieustannym ruchu i znika dla

nas, ażeby pokazać się innym, gdzie indziej.

Pani Latter cicho stąpa po dywanie gabinetu, który ma wygląd męskiej pracowni. Czasem

spogląda w okna, gdzie zwiędłe światło przypomina je j koniec października, a niekiedy rzu-

ca okiem na dębowe biurko, gdzie leży kilka wielkich książek rachunkowych, nad którymi

pochyla się biust Sokratesa. Ale zmarszczone czoło mędrca nie wróży jej nic dobrego; więc

ściska założone na piersiach ręce i chodząc przyśpiesza kroku, jak gdyby pragnęła już gdzieś

dojść, byle prędzej. Oczy jej błyszczą mocniej niż zwykle, usta zacinają się węziej, a na

twarz coraz głębiej zapada ów cień, którego nie mogła odegnać ani piękność jej dzieci, ani

opinia, jaką ona sama cieszy się u ludzi.

W salonie poczekalnym regulator wydzwonił wpół do piątej, w jej gabinecie duży zegar

angielski jeszcze uroczyściej wybił wpół do piątej i w dalszych pokojach dźwięk ten cieniut-

ko i śpiesznie powtórzył jakiś mały zegarek. Pani Latter zbliżyła się do biurka i zadzwoniła.

Drgnęła ciemna kotara, cicho otworzyły się drzwi poczekalni i w progu stanął wysoki słu-

żący we fraku, z siwymi faworytami. – O której godzinie oddał Stanisław list panu Zgier-

skiemu? – Przed pierwszą, jaśnie pani.

– Jemu samemu?

– Do własnych rąk – odparł służący.

– Możesz odejść. A jeżeli kto z gości przyjdzie, wprowadź zaraz.

„Półtrzeciej godziny każe mi czekać, oczywiście nie mogę na niego rachować...” – pomy-

ślała pani.

„Naturalnie – ciągnęła w duchu – on doskonale rozumie położenie. Do Nowego Roku po-

trzebuję siedem tysięcy sześćset rubli, od przychodzących będę miała dwa tysiące pięćset, za

stałe zwrócą mi najwyżej tysiąc pięćset, więc jest cztery tysiące. A gdzie reszta?... Po No-

wym Roku?... Po Nowym Roku okaże się, że dochód jest o cztery tysiące rubli mniejszy ani-

żeli w latach poprzednich. Co się tu łudzić! Sześć stałych i dwadzieścia przychodzących

ubyło i na rok następny nie przybędą, i już nigdy nie przybędą... Zostaje czystego dochodu

najwyżej tysiąc rubli rocznie, co mogłoby wystarczyć dla jednej osoby, ale nie dla nas troj-

ga... A co dalej?... Na pokrycie mniejszego długu zaciąga się większy dług, potem jeszcze

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: