Syndrom Kruchego Chromosomu X

Syndrom Kruchego Chromosomu X /Fragile X Syndrom/ cz. I Syndrom Kruchego Chromosomu X /Fragile X Syndrom/ cz. I
Zbigniew Przyrowski

Jest to pierwsza część z dłuższego opracowania dotyczącego syndromu związanego z zaburzeniami integracji sensorycznej. W cyklu tym postaram się przedstawić zarówno stronę medyczną /na tyle na ile jest to mi dostępne/ jak i psycho-pedagogiczną. W opracowaniu ty opieram się o dostępną literaturę do śledzenia ,której zachęcam wszystkich chcących wiedzieć więcej na ten temat.

Jeszcze do niedawna syndrom kruchego chromosomu X był tajemniczym zaburzeniem genetycznym mało znanym nie tylko psychologom i terapeutom , ale również lekarzom. Dziś jest najbardziej znaną dziedziczną przyczyną zaburzeń rozwoju umysłowego. Występuje u 1 na 4000 mężczyzn i 1 na 8000 kobiet . Spektrum tego syndromu rozciąga się od subtelnych dysfunkcji wpływających na trudności w uczeniu się po ciężkie upośledzenia umysłowe i autyzm. Syndrom kruchego chromosomu X charakteryzuje się nie tylko problemami w rozwoju intelektualnym ale również w rozwoju fizycznym , mowy i zachowania.

Syndrom ten jest odkrywany nie tylko wśród osób z oznakami zaburzeń genetycznych ale może być odkryty w rodzinach w ,których nie było żadnych oznak mogących warunkować pojawienie się tego genetycznego zaburzenia .

„ Gdy Tommy miał trzy lata pediatra zasugerował by przeprowadzić specjalistyczne badania DNA . Rodzice postrzegali chłopca jako bardzo aktywne dziecko z pewnymi problemami z zachowaniem. Byli głównie zaniepokojeni tym, że mając trzy lata nie zaczął mówić jak jego rówieśnicy. Po przeprowadzeniu testów okazało się – ma syndrom kruchego chromosomu X . Szok. Minęło wiele czasu zanim zaczęli o tym rozmawiać i brać pod uwagę że ich syn może mieć poważne zaburzenia rozwoju umysłowego” /5 / str.6

Charakterystyka Syndromu

Syndrom to pewna grupa odbiegających od normy fizycznych, intelektualnych i związanych z zachowaniem cech występujących łącznie u jednej osoby. Syndrom kruchego chromosomu ma również pewien zbiór wskaźników mogących sugerować jego występowanie. Można je klasyfikować na różne sposoby ja na podstawie literatury sklasyfikowałem je w trzy grupy:

Cechy fizyczne Syndromu Kruchego Chromosomu X

· Duże uszy

· Wydłużona twarz

· Uwydatnione czoło

· Wydatny prostokątny podbródek

· Wysokie podniebienie

· Nieszczelna zastawka w sercu

· Epilepsja

· Problemy ze wzrokiem

· Duże jądra

Cechy związane z zachowaniem

Nadpobudliwość
Cechy podobne do autyzmu
- gryzienie rąk

- klaskanie

- słaby kontakt wzrokowy

nieśmiałość
rozmowność
nagłe powtarzanie słów, zdań
krótki okres koncentracji, zaburzenia uwagi
nadruchliwość

Cech związane z rozwojem sensoryczno-motorycznym

opóźnienie rozwoju psychoruchowego
opóźnienie rozwoju mowy
trudności w uczeniu się
upośledzenie umysłowe
nadwrażliwość sensoryczna
Analizując te cechy należy jednak pamiętać ,że każda jednostka z syndromem kruchego chromosomu X jest inna , unikalna. Dlatego dziecko z tą diagnozą może mieć tylko kilka spośród przedstawionej listy cech lub prawie wszystkie.

Geny

W 1991 roku odkryto gen odpowiedzialny za kruchość chromosomu X. Nazywa się FMR1 i odgrywa istotną rolę w prawidłowym rozwoju mózgu u wszystkich ludzi. Każdy z nas ma przynajmniej jeden taki gen. Kobiety mają dwa chromosomy X , a więc mają dwie kopie genu FMR1. Mężczyźni mają jeden chromosom X , a więc mają jedną kopię geny FRM1. Syndrom kruchości chromosomu X jest powodowany przez mutację genu FRM1 dokonującą się w ciągu wielu pokoleń. Mutacja FRM1 skutkuje u prawie wszystkich mężczyzn zaburzeniami zachowania i upośledzeniem umysłowym. Dziewczęta i kobiety mające ten syndrom często nie mają tych zaburzeń bo ich drugi chromosom X działa prawidłowo.

Diagnoza

W początku lat 90-tych opracowano testy nazwane badaniami wiązań DNA. Badanie to wymaga analizy krwi wielu członków rodziny , jest kosztowne i pracochłonne ale daje 99% pewności diagnozy. Używając tej metody analizuje się określone części DNA w skład którego wchodzą geny FRM1. Gen ten ma powtarzający się kod CGG / C- cytozyna G- guanina G- Guanina/ o różnej długości u poszczególnych jednostek. To pozwala odróżnić ludzi mających syndrom kruchości chromosomu X od tych ,którzy go nie mają. Badanie to pozwala również zróżnicować stopień metylacji* genetycznej. Jeśli gen FRM1 jest aktywny to produkuje białko FRMP które jest niezbędne do prawidłowego rozwoju , jeśli nie jest aktywny nie produkuje FRMP. Podczas analizy DNA liczona jest ilość powtórzeń genu FMR1 i stopień metylacji. U osób ,które nie mają kruchości chromosomu X ilość powtórzeń kodu CGG jest mniejsza niż 45 i ten obszar DNA nie jest zmetylowany . U osób z kruchością chromosomu X ilość powtórzeń jest większa niż 200 i w tym opszarze DNA mamy do czynienia z metylacją co powoduje ,że nie jest produkowane białko FMRP co powoduje kliniczne objawy kruchości chromosomu X.

6-40 kopii CGG norma brak metylacji nie ma kruchości X

40- 54 kopii CGG szara strefa brak metylacji raczej nie ma kruchości X

55-200 kopii CGG premutacja zwykle nie ma kruchości X

200 i więcej mutacja , metylacja, kruchość X

Można przeprowadzać diagnozę prenatalną. Stosuje się zwykle jedną z dwóch metod. Pierwsza stosowana od 10 tygodnia to próba pobierania kosmek kosmówki /chorionic villus sampling/ , druga stosowana między 16-20 tygodniem życia płodowego to punkcja owodni /amniocentesis/.

Ciąg dalszy nastąpi.
--------------------------------------------------------------------------------
* Metylacja to chemiczne zmiany w strukturze DNA wpływające na aktywność genów. Jeśli nie ma metylacji FRM1 jest aktywny i produkuje proteiny.