Asa Briggs, Peter Burke, Społeczna Historia Mediów. Od Gutenberga do Internetu, s. 89-126
Referat dotyczący zmian w świecie mediów opartych na analizie sekwencji zdarzeń związanych z rozwojem komunikacji, które zaszły między poł. XV a końcem XVIII wieku. W rozdziale 3 Briggs i Burke za priorytet uznali przedstawienie wydarzeń historycznych w ujęciu roli mediów. Mowa m.in. o: reformacji, wojnach religijnych, angielskiej wojnie domowej, chwalebnej [bezkrwawej] rewolucji (1688) * czy rewolucji francuskiej z roku 1789.
* Wiążę się ona z przybyciem do Anglii męża Marii Stuart, protestanckiego Wilhelma III Orańskiego i ucieczką prokatolickiego Jakuba II (ojca Marii).
Podobnie jak w przypadku rewolucji drukarskiej, badacze nie są w stanie sprecyzować konkretnej daty wyznaczającej początek dziejów jako procesów zmierzających od ancien regime’u do demokracji.
PRZED REFORMACJĄ – Florencja oraz inne miasta-państwa XIII-XVw. istotny był głos ludu, dla zobrazowania: od 4000 do 5000 dorosłych mężczyzn uczestniczyło w życiu politycznym, charakter oralny i wizualny (podobnie jak w greckich Atenach) – place miejskie, np. Piazza Della Signoria uznawano za przestrzenie publiczne (mowy, dyskusje polityczne) – wysoko ceniono umiejętność wygłaszania mów. Występowały także plakaty, napisy na ścianach, promocja miasta na piśmie, zaczęto także zatrudniać humanistów (badaczy kultury klasycznej) – ciekawostka – podobno książę Mediolanu „bardziej obawiał się pióra Coluccia Salutati niż zbrojnych oddziałów konnych” – do tego rzekomo się przyznał. Podobną kulturę obywatelską jak Florencja wykształciły także Wenecja oraz Antwerpia, Norymberga i Bazylea.
REFORMACJA – 1 ważny spór ideologiczny, w którym istotną rolę odegrał druk. Reformatorzy dążyli do zmian wewnątrz Kościoła, lecz – co należy zaznaczyć – nie nawoływali do stworzenia nowego. Marcin Luter – niemiecki reformator, uznany za heretyka sprzeciwiał się komercjalizacji wiary, zachęcał też do czytania Biblii w językach narodowych, albo zaprzestania odprawiania mszy tylko i wyłącznie w języku łacińskim, tłumacząc to potrzebą większego uczestnictwa osób świeckich w liturgii (idea „powszechnego kapłaństwa wiernych”). Niemiecki filozof, socjolog i teoretyk nauki. Jurgen Habermas podkreślał wpływ reformacji na „prywatyzację” wiary.
Dzięki działalności Lutra nastąpiło krytyczne myślenie i perspektywiczne wykształtowanie się opinii publicznej – systemu nie terminu> ciągle kłótnie wśród elit skutkowały poszukiwaniem poparcia wśród ludu (rozp. debat publicznych, wykorzystywanie druków ulotnych – co przynosiło pożądane efekty).
Kościół reformowany – zwingliański i kalwiński to owoc działalności reformatorów szwajcarsko – francuskich: ks. Ulricha Zwingliego, proboszcza w Zurychu i ks. Jana Kalwina przybyłego z Francji do Genewy. Szczególnie radykalnym był ks. Ulrich Zwingli, który uważał, że z kościołów należy usunąć wszystko o czym Biblia wyraźnie nie mówi. Stąd w kościołach typu zwingliańskiego nie ma ołtarza, krzyża, liturgii, nieraz nawet organów. Marcin Luter nie mógł się z Zwinglim zgodzić do tego stopnia, że po jego śmierci w bitwie pod Kappel koło Zurychu napisał, że jest to kara za zbeszczeszczanie Sakramentu Świętego, w którym Zwingli nie uznawał obecności Jezusa
Niezależne kościoły – luterańskie, kalwińskie, zwinglańskie (czytanie Biblii, słuchanie kazań – SŁOWO, odrzucono teatr, sztukę, malarstwo i ryciny; Luter posługiwał się j. lokalnym, dając możliwość szerszego zapoznania się z treścią przez niego przekazywaną, również pisał (w języku mającym najwięcej cech wspólnych z innymi dialektami niemieckimi): m.in. przetłumaczył Biblię, 1520 – Do chrześcijańskiej szlachty narodu niemieckiego o poprawie stanu chrześcijańskiego – sprzedano 4 tys. egz. Reformacja swój sukces zawdzięczała też kierowanym do ludu pamfletom (broszurom) – ponad 80% książek opublikowanych w NIEM w 1523r. (418/498) dotyczyło reformy Kościoła. Pisma te porównywano nawet do mass mediów. – MINUS – niewielka ilość potencjalnych odbiorców (koszty, brak umiejętności czytania) – MUZYKA – hymny Lutera (Eine feste Burg ist unser Gott), Jan Sebastian Bach – 300 kantat religijnych (+ Msza h-moll WIELKA) PROPAGANDA USTNA I WIZUALNA – wykłady, homilie, kazania, pogłoski, plotki (tawerny, karczmy) OBRAZY (Luter był przeciwnikiem oddawaniu czci formie kosztem idei – nieliczne obrazy Chrystusa w świątyniach, Kalwin występował przeciw wizerunkom) CIEKAWOSTKA – Lucas Cranach – portrety Lutera, zwolennicy wieszali je w swoich domach na znak lojalności RYTUAŁY, PRZEDSTAWIENIA ULICZNE – wskazywały nieprawidłowości w systemie kościelnym, parodie - protesty (lata 20. XVI w. – Saksonia, kości końskie imitacją kości św. Benona – protest kanonizacji) KATOLICY (dylemat zachowawczości)–polegał on na tym, że nie wydawali dużej ilości druków ulotnych , K. Katolicki uznał tłumaczenie Biblii za zbyt ryzykowne, więc nie przełożono PŚ na języki narodowe, publikowali jednak bulle papieskie, wydrukowali też Katechizm Rzymski 1566r.(po S.Trydenckim 1545 – Paweł III), WAŻNE), zaś sztuki teatralne adresowano do elit (rodzice uczniów kolegiów jezuickich we Francji, Włoszech, Europie Środk.), w odróżnieniu od kościołów reformowanych Katolicy tworzyli obrazy religijne i przywiązywali do nich szczególną wagę. Rozwinęła się ikonografia katolicka. Na sam koniec tego podrozdziału dot. reformacji autorzy wydawnictwa podkreślają, że widoczne jest podobieństwo między sytuacją w XVI wiecznych krajach niemieckojęzycznych a obecnymi wydarzeniami w świecie muzułmańskim (sfera publiczna dot. religii, związana z pojawieniem się nowych mediów = osłabienie władzy elity – duchowieństwa niemieckiego i imamów w świecie islamu)
WOJNY RELIGIJNE I REWOLUCJA W NIDERLANDACH – od lat 20. XVI w zmniejszyła się ilość dowodów prowadzenia publicznej dyskusji protestantów z katolikami (powstały oddzielne kościoły i zaczęły ograniczać się do swoich spraw) – w kościele katolickim wrastało zapotrzebowanie na mszały, brewiarze, katechizmy, książki religijne czy żywoty świętych (Christophe Plantin – wydawca, właściciel drukarni w Antwerpii dzięki temu się właśnie wzbogacił). Zresztą nie tylko on (William Tyndale – otrzymał pieniądze w zamian za przekład NT, który sprzedał na spalenie Augustine’owi Packingtonowi – z polecenia biskupa Londynu) … XVI w – WYBUCH KRYZYSU IKONOKLASTYCZNEGO, ogarnął dużą cz. Europy, krytyka gł. rzeźb, ale również witraży (niszczono je, bądź usuwano ze świątyń) – ruch lat 20. XVIw. wspierali (wcześniej wspomniany) Ulrich Zwingli czy Andreas von Karlstadt z Wittenbergi (który usunął święte wizerunki ze świątyni podczas nieobecności Lutra) – ruch ten objął świat niemieckojęzyczny, Genewę, Wyspy Bryt., w latach 30. także Francję i Niderlandy (punkt kulminacyjny – lato 1566 10 sierp-29 wrześ – akty wandalizmu w 25 miejscowościach). Pod koniec XVIw. kalwiniści przejęli inicjatywę w 2 wielkich konfliktach: wojnach religijnych we Francji (1562-98) i powst. w Niderlandach (1566-1609)
1) Francja – wojny medialne, konflikty zbrojne, 1534 wykorzystywano prasę do publikowania idei, plakaty do ośmieszania katolików, w latach 70. XVIw. konflikt stał się trójstronny gdy ród Gwizjuszy oskarżył rząd o tolerancję w stos. do protestantów i przy pomocy Hiszpanii założył LIGĘ KATOLICKĄ (kampania medialna, rozlepianie wierszy i karykatur, drukowanie pamfletów (popularne Katarzyna Medycejska – nazwana w nich dziwką i tygrysem – propaganda polityczna – wg Donalda Kelleya), broszur, wygłaszanie kazań
2) Niderlandy – media i ich rola publiczna zwłaszcza w trakcje powstania przeciwko Filipowi II, królowi Hiszpanii (1568-1648 w.80letnia) – ponad 7 tysięcy pamfletów z tego okresu (nakładu zazwyczaj 1000-1250 egzemplarzy + dodruki), propagandowe broszury doprowadziły do rozpowszechniania czarnej legendy hiszp. despotyzmu, fanatyzmu czy obskurantyzmu (postawa wroga rozwojowi nauki i oświaty oraz wszelkiemu postępowi), wiersze gloryfikowały powstańców, Filipa II nazywały Herodem, bądź faraonem. Pamflety jako część życia politycznego drukowano turami, nie ciągiem, czyli w latach 1578-85, 1598-1606, 1647-48. Zapewne nieprzypadkowo właśnie w tych rejonach (zwł. Amsterdam) prasa zyskała tak dużą popularność, budziła zainteresowanie wśród społeczeństwa i stała się wręcz jego elementem.
REW PURYTAŃSKA – REW CHWALEBNA
* Angielska wojna domowa (Rew Angielska) [k. anglikański | purytanie – skromniejsze formy kultu; rytuał ograniczony do minimum, stoły zamiast ołtarzy, brak obrazów] – kolejny przejaw sytuacji, w której elity walczące ze sobą zwróciły się do ludu o poparcie (przemowy, kazania, teksty drukowane, obrazy, działania rytualne – procesje, plakaty, demonstracje, petycje - Londyn)
1640 – The Root & Branch Petition przeciwko biskupom (podpis 15 tys. osób, ponad tys. zaniosło ją do parlamentu)
Połowa XVIIw. – okrez rozkwitu broszur i prasy, w których rojaliści (Mercurius Aulicus), zwolennicy parlamentu (Mercurius Britannicus) publikowali swoje poglądy (kolekcjonował je George Thomason – 15 tys. broszur, 7 tys. gazet), POLITYCZNE GRAFFITI na ścianach londyńskich budynków – zasięg sfery publicznej w tym okresie
Proces Karola I – 1649 egzekucja na szafocie rekompensatą za zamknięcie teatrów
Nowe zadanie druku – zaczęto drukować raporty z debat w Izbie Gmin, uzupełnione przemowami parlamentarzystów
Skutki eksplozji informacji i komentarzy do dnia dzisiejszego pozostają kwestią dyskusyjną. Historycy nadal spierają się o charakter angielskiej polityki kulturalnej (lokalność czy narodowość). Jak ujął to Nigel Smith (1994): „nigdy wcześniej w historii Anglii literatura nie odgrywała tak istotnej roli w sprawach państwowych i nigdy wcześniej nie uważano jej za równie ważną.”
---- chciałbym skupić się teraz na innym problemie, a mianowicie cenzurze
W 1663 sir Roger L’Estrange został inspektorem prasy, czyli cenzorem. Mimo wszystko doprowadził on do powstania 3 nowych periodyków: The Intelligencer wydawanego „ku zadowoleniu i informowaniu ludu”, The News i The Observator
SPISEK PAPIESKI (plan zamordowania Karola II i osadzenie na tronie jego brata ks. Yorku - katolika), sprawcą całego zamieszania był Titus Oates, który opowiedział o rzekomym spisku sędziemu sir Edmundowi Berry’emu Godfreyowi (o wydarzeniu pisał John Kenyon jako wyimaginowanej historii)
Istotnym faktem jest to, iż rządowa Gazette nie wspominała o owym spisku, a mimo to informacje były przekazywane drogą plotek, tak więc docierały do coraz to szerszej grupy odbiorców.
Temat spisku wykorzystali Wigowie (sporządzali petycje, publikowali ballady i ryciny czy organizowali procesje, podczas których palono kukły przypominające papieża, zatrudniono nawet zawodowego dramatopisarza – Elkanaha Settle’a inscenizującego tego typu widowiska), wydawano drukiem grafiki ukazujące procesje (Stephen Colledge ukazał króla jako dwulicowego lalkarza – skazano go za ten wybryk na śmierć w 1681). Ogółem obliczono, iż w latach 1679-81 w obiegu znalazło się od 5 do 10 mln pamfletów politycznych, opowiadających się za wykluczeniem Jakuba z dziedziczenia tronu, albo przeciw temu planowi. Mimo to książę Yorku, w 1685 roku odziedziczył tron po Karolu II. Trzy lata później jednak Wilhelm III Orański przeprowadził z Holandii najazd na Anglię i wypędził Jakuba II z kraju (Rew Chwalebna). Istotny fakt – Deklaracja, tłumacząca powody inwazji, została wydrukowana i rozpowszechniona na Wyspach jeszcze przed samym najazdem.
NASTĘPSTA
Uchylenie ustawy Licencyjnej w 1695r.(koniec cenzury kontroli Towarzystwa Drukarskiego nad wydawcami), Stemplowej w 1712r.(ograniczającej siłę rodzącej się prasy), publikacje pamiętników politycznych i tekstów (np. mów Henry’ego Sacheverela - 40 tys. kopii), pojawienie się nieoficjalnej prasy (Post Man, Post Boy 1695, The Flying Post, The Protestant Mercury – ukazywanie się prasy 3 razy w tygodniu, zwiększenie nakładu, np. Post Man – 4000 egz., giełda i prasa doprowadziły do rozpowszechnienia info o gospodarce czy nauce, novum można też nazwać powstanie wydarzenia organizowanego przy wsparciu policji (w XIXw. nazwanego demonstracją) czy instytucjonalizacji druków politycznych, które zaczęto wydawać regularnie, nie w czasie kryzysów.
DziennikarstwoUMK