DYDAKTYKA cala.rtf

Uczenie się motoryczne Uczenie motoryczne określa się jako zamierzone i nie zamierzone zdobywanie i utrwalanie określonych umiejętności ruchowych drogą powtarzania. To proces zbierania indywidualnych doświadczeń (informacji), którego wynikiem są względnie trwałe zmiany motorycznego zachowania.

Systematyka ruchów człowieka /  wg. Gilewicza    /

I Struktury ruchowe

II Akty ruchowe

III Działania ruchowe

IV Czynności ruchowe

V Postępowanie

VI Zachowanie się

Struktury ruchowe (Ruchy elementarne)...to ruchy wykonywane w jednym stawie, często w zasadzie odruchów. Wyróżniamy wśród nich: zginanie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie, nawracanie, odwracanie... z umiejętnością wykonywania ruchów elementarnych (prostych) przychodzimy na świat, a częściowo są one rezultatem prostego uczenia się na zasadzie bodziec-reakcja (S - R)

Akty ruchowe

Zbiory połączonych ruchów elementarnych. Akt ruchowy niekiedy cos wyraża (np.. Akt ruchowy w tańcu), a niekiedy jest po prostu zbiorem prostych ruchów. Charakterystyczną cechą jest to, że składa się on z kilku uwspółmiernionych ze sobą ruchowych struktur.

Czynności ruchowe

zbiór aktów ruchowych, różniące się od aktów tym że nie są to mimowolne ruchy, lecz czynności ukierunkowane na realizację bardziej lub mniej skomplikowanego zadania, poprzedza je zastanowienie się nad celem

- w życiu ( ruchy rzemieślników, stolarzy)

- w sporcie i ćwiczeniach fizycznych( skoki, rzuty, chód)

Fenomen kultowych czynności sportowych wg. S. Grossing

Czynności ruchowe są fenomenem kulturowym, a nie biologicznym, sztucznym a nie materialnym, ustawionym zgodnie z wolą człowieka a nie mimowolnie. W miarę ich doskonalenia przybierają cechy umiejętności, a w kolejnych etapach zachowań nawykowych.

Umiejętności - Sprawność w posługiwaniu się właściwymi regułami przy wykonaniu odpowiednich zadań. Czynności ruchowe w miarę doskonalenia stają się umiejętnościami.

Nawyk - Dobrze wyćwiczona, zautomatyzowana czynność, wykonywana zawsze jednakowo bez udziału uwagi.

Teorie uczenia się motorycznego

1. Pohlmann – spirala uczenia się, informacja zwrotna,    TUT-ory, inteligentne systemy tutoringu

2. Hotz – wyobrażenia ruchowe a potencjał energetyczny czynności ruchowych

3. Schmidt - teoria schematów

4. Umgerer - uczenie się i nauczanie sensomotoryczne, sekwencja sensomotoryczna, sekwencja węzłowa, supersekwencja

Spirala uczenia się Wg. Pohlmanna

Przedstawia on proces uczenia się i nauczania czynności ruchowych w formie spirali. Na każdym obwodzie spirali umieszcza te same elementy procesu uczenia się, które na kolejnych obwodach znajdowały się na coraz wyższym poziomie

Funkcje :

1) odbieranie, zbieranie i wstępne analizowanie informacji

2) przygotowanie napływających informacji, wstępna analiza i integracja

3) ocenianie i porównanie informacji z informacjami już posiadanymi

4) projektowanie wstępne czynności

Rola informacji zwrotnej - Uczenie się umiejętności nie zależy od poprawiania programu motorycznego na podstawie jakiegoś zewnętrznego rezultatu. Program motoryczny musi ulegać korekcie przez odniesienie do wewnętrznej reprezentacji umiejętności - pamięci rozpoznawczej. Niezależnie od tego czy występuje zewnętrzna informacja zwrotna, czy też nie, zawsze istnieje reprezentacja wewnętrzna i program motoryczny podlega korekcie po każdej próbie. Nie jest konieczne utrzymywanie informacji zwrotnej po każdej próbie dla zbudowania wewnętrznej reprezentacji umiejętności; sporadyczna informacja na temat tego, jak postępuje wykonanie, jest wystarczająca dla dokonania poprawek w reprezentacji pożądanego zachowania.

TUT-ory - Techniczne urządzenia trenujące wykonywane głównie przez biomechaników zapewniają bieżącą korektę wykonywanej czynności, proces uczenia się polega na stopniowym eliminowaniu błędów, informacja docierająca do uczącego się jest obiektywna, przekazywana przy pomocy urządzeń technicznych. Informacja- natychmiastowa, bieżąca, szybka

Teoria schematów wg. Schmidt

W naszym zachowaniu należy wyróżnić dwa schematy: uczenie się czynności trwających bardzo krótko (bez kontroli i korygowania) uczenie czynności trwających bardzo długo, (gdy jesteśmy w stanie włączyć świadome sterowanie ruchem)

Uczenie się i nauczanie Wg. Ungerera

...można sprowadzić do systemu komunikacji dydaktycznej. System taki tworzą następujące podsystemy:

W teorii sensomotorycznego nauczania nie uwzględnia się sfery emocjonalnej, nastawienia uczniów i motywacji

Sekwencja sensomotoryczna

...elementarna konfiguracja czynności, ograniczona dwoma miejscami decyzji, między którymi nie podejmuje się żadnej innej decyzji w strukturze systemu sensomotorycznego

  spełnia ona funkcję nośnika informacji w systemie komunikacji dydaktycznej, przykład: pływanie żabką - kolejne sekwencje ruchów kończyn górnych (nawracanie, przywodzenie, zginanie dłoniowe, zginanie w stawie łokciowym)

UCZENIE SIĘ I NAUCZANIE. PROCES NAUCZANIA BEZPOŚREDNIEGO

UCZENIE SIĘ

              Proces prowadzący do modyfikacji zachowania jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń ( S.Baley 1965)

NAUCZANIE

              Proces, którego celem jest zmiana zachowania się ucznia, w rezultacie współdziałania z nauczycielem

UCZENIE SIĘ W UJĘCIU KONEKSJONISTYCZNYM

Polega na tworzeniu bezpośrednich związków/powiązań między pewnymi bodźcami a pewnymi reakcjami. Ważne są w tym ujęciu bodźce i reakcje obserwowalne. Czynnikom wewnętrznym tj. myśli, uczucia, postawy, zainteresowania rzadko poświęca się uwagę, gdyż są uważane za subiektywne – trudne do mierzenia i kontrolowania (nie można ich zaobserwować bezpośrednio). Polega na tworzeniu związków czy powiązań między pewnymi bodźcami a pewnymi reakcjami. Pewne bodźce są związane bezpośrednio z pewnymi reakcjami – podejście ściśle koneksjonistyczne (koneksja – połączenie).

KONEKSJONISTYCZNY PUNKT WIDZENIA PRZYJMOWALI:

IWAN PAWŁOW (1849-1936) warunkowanie klasyczne zwierząt. Dowiódł, że reakcja ( np. odruchy), które u danego organizmu wydają się występować bez konieczności uczenia się ich można „uwarunkować”, jeśli zastosuje się pewne procedury – eksperyment z psem - przeprowadzony eksperyment ilustruje wiele ważnych ideii stanowiących podstawę koneksjonistycznego (behawiorystycznego) podejścia do uczenia się.

Doświadczenie – Pawłow zauważył, że psu cieknie ślina z pyska nie tylko podczas jedzenia, ale także na widok pokarmu. Pozostawił on psa bez pokarmu przez około dobę. Następnie na chwilę uruchomił dzwonek i po 1-2 sekundach podawał mu pokarm. Proces ten powtarzano kilka razy. W końcu sam dźwięk dzwonka wystarczył, by pies zaczął wydzielać ślinę. Gdy reakcja wydzielania śliny została uwarunkowana na dźwięk dzwonka, wówczas podobne dźwięki również wywoływały reakcję.

Skutki jednego bodźca wykazywały tendencje do generalizacji na bodźce podobne. Pawłow stwierdził, że podając psu pokarm po ekspozycji pewnych dźwięków, a po pewnych nie, po krótkim czasie dochodziło do tego, że pies wydzielał ślinę tylko w obecności pewnych dźwięków. Psa można więc nauczyć by różnicował dzięki – tzn. reagował na nie w różny sposób. Jeśli zbyt wiele razy po dźwięku dzwonka nie nastąpił bodziec bezwarunkowy (pokarm) to pies przestawał wydzielać ślinę pod wpływem tego dźwięku (wygasanie – gdy bodziec bezwarunkowy przestaje być łączony z bodźcem warunkowym).

JOHN WATSON (1878-1958) uwarunkowanie klasyczne dzieci. Opierał się na badaniach Pawłowa

Utrzymywał, że zachowanie człowieka można wyjaśnić w kategoriach odruchów warunkowych, argumentując, iż nawet złożone typy reakcji są przyswajane dzięki procesowi warunkowania klasycznego (łączenie bodźców). Najbardziej znany z przeprowadzonych przez Watsona eksperymentów (Watson i Rayner 1929) pokazuje, w jaki sposób zasady warunkowania klasycznego można wykorzystać do zmodyfikowania pewnych naturalnych reakcji u dzieci eksperyment z dzieckiem i szczurem.

Doświadczenie – nieoczekiwany głośny hałas powoduje u dzieci cofnięcie się od źródła dźwięku, płacz, krzyk.

Małemu chłopcu pozwolono bawić się ze szczurem dopóki nie za przyjaźnili się ze sobą. Następnie podczas zabawy podczas zabawy, gdy chłopiec wyciągał rękę do szczura rozbrzmiewał głośny dźwięk. Po kilku próbach nawet widok szczura (podobnych zwierząt, przedmiotów) bez towarzyszącego mu dźwięku wywoływał reakcję cofnięcia ręki, płaczu i krzyku.

Reguła warunkowania klasycznego – „bodźce, które występują razem, zaczynają wywoływać podobne reakcje”. W odniesieniu do sytuacji praktycznych, oznacza to, że bodźce towarzyszące zadaniom wymagającym uczenia się np. mówienia przed klasą zaczynają wywoływać te reakcje, które występują pod wpływem tych zadań.

REGUŁA WARUNKOWANIA KLASYCZNEGO

„ Bodźce, które występują razem zaczynają wywoływać podobne reakcje” (na podstawie prac Watsona i Pawłowa)

EDWIN GUTHRIE (1896-1959) utrwalenie łańcucha bodźców i reakcji

Nie ma wzmianki o bodźcach bezwarunkowych, warunkowych, wzmocnieniu ani generalizacji czy różnicowaniu, Guthrie twierdzi, że jeśli bodźce i reakcje występują razem to zachodzi uczenie się

Teoria Guthriego oparta jest na styczności w czasie bodźców i reakcji. „Jeśli pewnej kombinacji bodźców towarzyszył jakiś ruch, to po ponownym pojawieniu się wystąpi tendencja do wykonywania tego ruchu”. Tzn. jeśli reakcja została połączona z pewnym bodźcem chociaż raz, to prawdopodobnie nastąpi po tym bodźcu, jeśli pojawi się on znowu: tak więc wystąpi uczenie się.

Guthrie uważa, że większość zachowań, jakie obserwujemy w życiu codziennym są zachowaniami molarnymi, składającymi się z drobniejszych, molekularnych czynności podlegających uczeniu się w jakiejś próbie. Rola ćwiczeń polega na łączeniu czy zespalaniu tych drobnych związków bodziec – reakcja w łańcuch zdarzeń tak, że w końcu bardziej złożona (molarna) czynność jest wykonana płynnie i bez wahania. „Człowiek uczy się tego, co robi”.

UCZENIE SIĘ INSTRUMENTALNE

Uczenie się instrumentalne (uczenie się reakcji) – jest to wynik łączenia bodźca z reakcją, ale tym razem nie uczymy się bodźca lecz reakcji. Jest to uczenie doskonalsze od uczenia typu s – r, bo za pomocą jednego bodźca możemy nauczyć się wielu reakcji.

Uczenie się instrumentalne prowokuje bodziec, na który następuje reakcja, a to przez wzmocnienie może zostać utrwalone i prowadzi do opanowania określonej czynności.

Uczenie się instrumentalne zawiera dwa podstawowe elementy:

       - musi istnieć bodziec, który wywoła określoną reakcję

       - bezpośrednio po reakcji musi nastąpić wzmocnienie

EDWARD THORNDIKE (1874-1949) założenia teorii:

Nauczanie to dostarczanie jednych a niedopuszczanie innych bodźców czego wynikiem jest wywoływanie pewnych reakcji lub zapobieganie im. Celem nauczyciela jest powodowanie pożądanych zmian w uczniach i zapobieganie niepożądanym. Dokonuje się tego przez wytwarzanie pewnych reakcji i zapobieganie innym. Środki oddziaływania nauczyciela: słowa, gesty, wygląd nauczyciela, stan i wyposażenie sali szkolnej, książki do wykorzystania, przedmioty do obejrzenia itd.. Reakcje ucznia: myśli, uczucia, ruchy ciała, itd…

„Sztuka nauczania – sztuka dostarczania i nie dopuszczania bodźców czego wynikiem jest wywołanie pewnych reakcji lub zapobieganie im”.

PRAWO EFEKTU THORNDIKE’A

„Im większe zadowolenie bądź przykrość tym bardziej zwiększy się lub zmniejszy siła związku”.

ZASADY TEORII THORNDIKE’A:

Reakcje nagradzane zostają wzmocnione

Reakcje karane zostają osłabione

Ćwiczenia odgrywają ważną rolę w uczeniu się, gdyż powtarzanie prowadzi do zwiększenia się związku między bodźcem, a reakcją

Wzmocnienie – czynność mająca na celu nasilenie lub zwiększenie częstości reakcji.

Wzmocnienie pozytywne – po reakcji jest bodziec wzmacniający, siła tej reakcji zostaje wzmocniona

Wzmocnienie negatywne – po reakcji wycofujemy bodziec karzący, siła reakcji zostaje wzmocniona.

B.F SKINNER (ur. 1904-1990)

Nauczanie wg Skinnera:„kształtowanie warunków wzmacniania, pod wpływem, których następuje uczenie się”

Dwa typy uczenia się: zachowanie sprawcze i zachowanie wywołane przez bodźce warunkowanie sprawcze (instrumentalne)

Zachowanie sprawcze ma charakter moralny

Zachowanie wytwarzane przez sam organizm - codzienne czynności, które jak się wydaje niezwiązane z żadnym konkretnym bodźcem (siedzenie, stanie, chodzenie, śpiewanie, patrzenie)

Wyuczenie się danego zachowania uzależnione jest od tego w jaki sposób zachowanie to oddziałuje na środowisko, otoczenie i jakie są konsekwencje środowiskowe

Zachowanie wywołane przez bodźce

Warunkowanie sprawcze (INSTRUMENTALNE)

Jego podstawę stanowi zachowanie sprawcze

Większość aktualnego zachowania jest wynikiem warunkowania środowiskowego, któremu podlegają podstawowe zachowania sprawcze z jakimi się rodzimy ( patrzenie, chwytanie, sięganie, zginanie )

„Skrzynka Skinnera” – eksperyment ze szczurem

Na podstawie eksperymentu Skinner wyprowadził wiele zasad uczenia się (sformułowanych w ujęciu koneksjonistycznym), które pozwalają lepiej zrozumieć nabywanie i utrwalanie, zanikanie i wygaszanie określonych reakcji

REGUŁY WZMACNIANIA I KARANIA

1. Reakcje wzmacniane zostają wyuczone, podczas gdy reakcje nie wzmacniane ulegają wygaśnięciu.

2.Reakcje karane zostają stłumione, zaś organizm unika kary lub ucieka przed nią.

ZASADY STOSOWANIA WZMOCNIEŃ W NAUCZANIU BEZPOŚREDNIM

1. Wzmocnienie powinno nastąpić natychmiast po wykonaniu czynności tzn. kilka lub kilkanaściesekund po próbie realizacji zadania, w granicach „pamięci krótkiego czasu” (STM), tj. ok. 15 sek.

2. Optymalna dawka wzmocnienia zależy od sytuacji. Wzmocnienie służące opanowaniu określonego zadania nie powinno być ani zbyt słabe, ani zbyt silne (zbyt częsta pochwała-uczeń przestaje dostrzegać, nie zwraca uwagi-obniżony efekt uczenia się).W czasie uczenia się czynności ruchowych wystarczą gesty i słowa („dobrze”, „udało się”) by zadziałały jako pozytywne wzmocnienie.

3. Podczas nauki nowej czynności wzmocnienie powinno towarzyszyć każdej udanej próbie (wzmacnianie ciągłe).    

REGUŁY WZMACNIANIA (GALLOWAY)

Reguła nadrzędna: reakcje, które ulegają wzmocnieniu zostają wyuczone, podczas gdy reakcje nie wzmacniane wygasają.

1. Ponieważ niemal prawie każdy bodziec może stanowić wzmocnienie, zachowanie uczniów wskazuje czy wzmocnienia są skuteczne.

2. Z chwilą pojawienia się właściwej reakcji, powinniśmy natychmiast ją wzmocnić.

3. Stosuj tylko taką dawkę wzmocnienia, jaka jest niezbędna do tego, aby zadanie zostało wykonane. Utrzymuj swoich uczniów w stanie „niedosytu”.

4. Z początku wzmacniaj każdą właściwą reakcję. Stopniowo przechodź do wzmacniania sporadycznego.

5. Jeśli jest to konieczne do wywołania pierwszych reakcji, zastosuj bodźce wzmacniające typu pierwotnego, namacalnego i zewnętrznego. Przejdź możliwie jak najszybciej do wzmocnień typu wtórnego, nienamacalnego i wewnętrznego („przeżycie sukcesu”). Uważaj jednak by ta zmian nie nastąpiła zbyt gwałtownie, bo uczeń może odpaść.

6. Wzmacniaj tylko reakcje prawidłowe. Powstrzymuj się od wzmacniania reakcji niewłaściwych.

7. Nie próbuj od razu zmieniać zachowania swoich uczniów. Trzymaj się procedury modelowania; nastaw się na zmiany stopniowe.

8.Twoja funkcja polega na dobrym nauczaniu. Nie próbuj się w niej wyręczać „workiem prezentów”. Bez względu na to jaka wybierzesz metodę, musisz tak zorganizować proces dydaktyczny, by spełnione były warunki.

SYNTAKSA MODELU NAUCZNIA BEZPOŚREDNIEGO (ARENDS)

              FAZY

1.Podanie celów i wywołanie nastawienia.

Nauczyciel omawia cel lekcji, dostarcza informacji wstępnych, dlaczego lekcja będzie ważna. Wywołuje gotowość uczniów do nauki.

2.Pokaz wiedzy lub umiejętności.

Nauczyciel demonstruje w poprawnej postaci umiejętność lub podaje, tworząc łańcuch, małe porcje wiadomości.

3.Ćwiczenia pod kierunkiem nauczyciela.

Nauczyciel ustala dokładną strukturę początkowych ćwiczeń.

4. Sprawdzenie opanowania umiejętności i wiadomości.

Nauczyciel kontroluje prawidłowość wykonania czynności i dostarcza informacji zwrotnych.

5.Rozbudowanie ćwiczenia : transfer.

Nauczyciel ustala warunki rozbudowanych ćwiczeń; zwraca uwagę na przeniesienie (transfer) umiejętności na bardziej złożone sytuacje.

PODSUMOWANIE

Nauczanie bezpośrednie to nauczanie, w którym uczeń uczy się możliwie w jak najprostszy sposób by osiągnąć cel.

Nauczyciel w nauczaniu bezpośrednim to:

- doskonały motywator

- osoba, która w stałym i bliskim kontakcie z uczniem potrafi w  odpowiedniej chwili, w odpowiednim zakresie i w odpowiedni sposób zastosować wiele różnych wzmocnień

Nauczanie bezpośrednie to sposób pomocy uczniowi, który uczy się   na poziomie uczenia się instrumentalnego.  

Nauczanie jako system komunikacji dydaktycznej

Nauczanie

Jest to proces, który polega na spotkaniu się nauczającego z uczącym się w celu wprowadzenia zamierzonych zmian w umysłowej, emocjonalnej i psychomotorycznej sferze ucznia.

Sprawność nauczania

Sprawność nauczania zależy od:

- ucznia (predyspozycje)

- nauczyciela(talent, wiedza)

-wzajemnego zrozumienia

Komunikacja

Jest próbą określenia zjawisk towarzyszących porozumiewaniu się nauczyciela z uczniem.

„przez komunikacje należy rozumieć przenoszenie wiadomości ,przekazów, wypowiedzi, informacji i tym podobnych, za pomocą znaków między Nadawcą (komunikatorem) a Odbiorcą (adresatem) w którym oba systemy mogą być urządzeniami technicznymi bądź żywymi organizmami”

Jak pisze Barnes „ szkoła to miejsce,w którym ludzie mówią do siebie” .Nie tylko przedstawiają swoje poglądy bądź przekazują wiadomości ale przede wszystkim usiłują siebie nawzajem zrozumieć.

KOMUNIKACJA DYDAKTYCZNA 

dotyczy partnerstwa nauczającego i uczącego się. Jest to współczesna komunikacja dwukierunkowa polegająca na wymianie informacji miedzy dwiema osobowościami, a jej celem jest samorealizacja każdej z nich.

Tak więc jak pisze Barnes – nauczyciele i uczniowie wspólnie tworzą kontekst społeczny, czyli system porozumiewania się...

Systemy komunikacji

Związki komunikacyjne między nadawcą a odbiorcą  tworzą systemy komunikacyjne, w których można wyróżnić następujące elementy komunikacyjne:

Nadawca - (jego wypowiedź zawiera określoną intencje)

Kod - jezyk (zbiór znaków,niezbędny dla realizacji)

Nośniki (energ.,mater)znaków - sygnały umozliwiające pokonanie czasoprzestrzeni między nadawcą i odbiorcą

Dekoder - umożliwiający zrozumienie nadchodzących sygnałów i przetworzenie ich w sygnały własne

Odbiorca - (potrafi dekodować przesłaną informację oraz odpowiednio ja zinterpretować)

                   ( rozumie komunikat i potrafi go interpretować)

Intencją nauczyciela może być – przez komunikacje – nauczanie ucznia jakiejś czynności , a uczeń może zinterpretować tę intencję zgodnie...