„Metody badań pedagogicznych”
Temat: Koncepcja metodologiczna badań na temat przemocy w szkole
S P I S T R E Ś C I
I. Uzasadnienie wyboru tematu
II. Cele badań
III. Problemy badawcze
IV. Hipotezy badawcze
V. Metody, techniki i narzędzia badawcze
VI. Charakterystyka badanego środowiska
Wnioski i propozycje
Literatura wykorzystana w pracy
Aneks
I. Uzasadnienie wybranego tematu
Zjawisko przemocy we współczesnym świecie istnieje niezależnie od wieku, płci, kultury, religii, położenia geograficznego i obowiązujących norm społecznych.
W literaturze można spotkać wiele definicji przemocy, jednak kryteria, o które one się opiera są takie same, tzn. rodzaj zachowania, intencje oraz skutki ( I. Pospieszył, 1994, s. 12).
Bardzo często przemoc utożsamia się i stosuje zamiennie z agresją oraz przymusem.
Przemoc to wszystkie „nieprzypadkowe akty naruszające osobistą wolność jednostki, które przyczyniają się do fizycznej, albo psychicznej szkody drugiego człowieka i wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów międzyludzkich” ( I. Pospieszył, 1999, s. 16).
Natomiast agresja może być sposobem podporządkowania człowieka a zarazem może pełnić funkcję przemocy. Jednak nie zawsze zmierza ona do subordynacji, jak również przemoc nie musi się manifestować poprzez agresję ( I. Obuchowska, 1989, s.29). W zachowaniach agresywnych zawsze znajdzie się wyraźną intencję wyrządzenia szkody lub krzywdy przedmiotowi działania. Natomiast celem przemocy jest pewnego rodzaju wywieranie wpływu na ofiarę, tzn., że zadawanie bólu i cierpienia ma służyć jej podporządkowaniu się sprawy ( T. Pilch, 1995, s. 421).
Podstawowymi formami przemocy są:
a) przemoc fizyczna: stosowana jest przy użyciu siły fizycznej, np. podczas aresztowania, mogą to być również pobicia, szarpanie, popychanie;
b) przemoc psychiczna: stosowana jest przy użyciu komunikacji interpersonalnej, np. groźba, obrażanie słowne;
c) przemoc emocjonalna: wyrażana jest w nieprzyzwoitych wypowiedziach, wulgarnych żartach, mogą to być także pikantne dowcipy, poniżanie;
d) przemoc seksualna: jest każdy akt godzący w osobistą wolność człowieka, zmuszający go do zachowań, do których nie jest przygotowany fizycznie, emocjonalnie, intelektualnie i moralnie lub na które nie wyraża zgody, np. dotykanie, pieszczenie, obnażanie ciała.
Przemoc wśród uczniów jest zjawiskiem dość powszechnym zarówno w skali makro, jak i mikrospołecznej. Szczególne nasilenie zachowań agresywnych zachodzi w środowisku szkolnym, co budzi niepokój nie tylko u pedagogów, ale przede wszystkim u rodziców. Akty przemocy w szkole mają różne kierunki. Można ich użyć w różnych relacjach, jednak najczęściej spotykaną jest uczeń- uczeń. Mają one miejsce tam, gdzie kontrola nauczycieli jest zbyt mała.
Szkoła jest dla uczniów terenem, gdzie nierzadko toczy się ich „drugie życie” z nowomodną tradycją wykorzystywania młodszych kolegów przez starsze roczniki, np. tzw. dręczenie „kotów” czy organizowanie „chrztu” dla pierwszoklasistów. Jest to problem, który winni znać nie tylko pedagodzy, ale również psycholodzy, socjolodzy a także rodzice.
Uważam, że czynnikami wpływającymi na takie traktowanie się uczniów są przede wszystkim sposoby wychowania przez rodziców, różnica w sferze materialnej i dyskryminacja względem tego powodu a także chęć zaimponowania kolegom. Natomiast, jeśli popatrzeć na to od strony szkoły, to wina, moim zdaniem, leży w wadliwym ocenianiu, niesprawiedliwości nauczycieli wobec wszystkich uczniów ( niesprawiedliwe ocenianie, wyróżnianie), szantażowanie oraz niechęć nauczycieli do pracy z trudniejszą młodzieżą. Dlatego, według mnie, też zarówno sama osobowość ucznia, jak również wpływy z innego środowiska mogą stać się przyczyną stosowania przemocy wśród uczniów.
Zainteresowanie tematem przemocy wzrasta z jej przenikaniem w codzienne życie. Zjawiska te spotykają się z coraz to większym sprzeciwem. Przemoc na świecie wprawdzie istniała od zawsze i nadal funkcjonuje, dlatego też niepokojący staje się fakt, że będzie ona trwała nadal, gdyż nie ma „złotego środka” na jej całkowite wyeliminowanie ze społeczeństwa. Oczywiście są oferowane i proponowane przez specjalistów środki zapobiegawcze i terapie, jednak myślę, że to pomoże w nieznacznym stopniu, ze względu na to, iż skala tego problemu jest ogromna. Z drugiej strony cieszyć może nas fakt, że pomimo niemożności pomocy wszystkim, są metody i techniki zwalczania zjawiska przemocy w poszczególnych grupach młodzieży, co już w jakimś stopniu może zmniejszyć agresywność uczniów.
Ogólnie „ można stwierdzić, że cele pracy odpowiadają dokładnie i wyczerpująco na pytania:, co autor w swojej pracy chce osiągnąć?” ( T. Mróz, D. Piech, 2007, s. 18).
Cel definiuje się również, „jako świadome, złożone skutki, które pragnie osiągnąć badacz” ( w. Okoń, 1992, s. 31).
W pracach badawczych charakterystyczne są dwie kategorie celów:
· cele poznawcze- „ zakładają zbadanie ( stwierdzenie, ustalenia itp.) określonego stanu rzeczy zgodnie z tematem określonym w jej tytule” ( T. Mróz, D. Piech, 2007, s. 18);
· cele praktyczne- „ mają przyczynić się do wzbogacenia praktyki społecznej” ( J. Gnitecki, 1989, s. 75).
Każdemu badaniu przyświecają dwa rodzaje celów: ( J. Brzeziński, 1980, s. 6)
· cele zewnętrzne- które wynikają z funkcji, jakie pełni nauka w społeczeństwie, gdy stosuje się ją do realizacji pewnych zadań teoretycznych lub praktycznych;
· cele wewnętrzne- są one stawiane przez autora bezpośrednio w pracy, czyli tzw. Cele poznawcze.
Celami mojej pracy badawczej są:
1. Zbadanie aktów przemocy występującej w środowisku młodzieży szkolnej oraz ich uwarunkowania.
2. Sprawdzenie zastosowanych metod badawczych oraz postawienie diagnozy badanego zjawiska.
3. Propozycja rozwiązań praktycznych sprzyjających zminimalizowaniu mechanizmów przemocy w szkole.
4.
Przedmiotem badań mojej pracy są zarówno rodzaje, formy przemocy, jak i zespół przyczyn, które je spowodował. Wiadome jest, iż młodzież w tzw. „trudnym wieku” jest najbardziej podatna na negatywne zachowania płynące z różnych źródeł.
Opinia społeczna w minimalnym stopniu wpływa na jednostkę, co znacznie utrudnia proces społecznej adaptacji młodzieży do nowych warunków życia ( W. Goriszowski, 2006, s. 250).
W badaniach pedagogicznych pierwszorzędną rolę odgrywają problemy badawcze, gdyż wytyczają kierunek ludzkiego myślenia i działania.
„ Na ogół jest nim takie pytanie, które w miarę precyzyjnie określa cel zamierzonych badań i jednocześnie ujawnia braki w dotychczasowej wiedzy na interesujący nas temat” ( M. Łobocki, 2000, s. 21)
Rodzaje problemów badawczych ( J. Sztumski, 1999, s. 22-23):
Typy problemów badawczych (J. Sztumski, 1999, s. 51):
a) teoretyczne i praktyczne;
b) ogólne i szczegółowe;
c) podstawowe i cząstkowe
Formy problemów badawczych (J. Sztumski, 1999, s. 51):
- opisowa,
- doświadczalna,
- tłumacząca,
- dowodząca ( np. dotycząca założeń danej teorii),
- definicyjnej,
- wyjaśniająca,
- diagnostyczna,
- prognostyczna,
Wyznaczyłam pierwszy główny problem badawczy, który wynika z prowadzonych przeze mnie badań:
I. Czy i jakim stopniu wśród uczniów kl. II Technikum Żywienia w Żarach występuje problem przemocy?
Z tak postawionego problemu głównego wyprowadziłam kilka pytań szczegółowych:
1. Kto najczęściej okazuje się być sprawcą przemocy w szkole?
2. Gdzie najczęściej dochodzi do aktów przemocy?
3. Jak ujawnia się problem przemocy w kl. II Technikum Żywienia?
Drugi główny problem badawczy sformułowałam w następujący sposób:
II. Jakie są przyczyny oraz skutki przemocy wśród uczniów kl. II Technikum Żywienia…………?
W związku z powyżej przedstawionym problemem wysunęłam również kilka pytań szczegółowych, które brzmią następująco:
1. Czy przyczyny przemocy tkwią w osobowości badanych?
2. Czy funkcjonowanie szkoły przyczynia się do występowania zjawiska przemocy wśród uczniów?
3. Czy źródłem zachowań agresywnych badanych jest środowisko młodzieży szkolnej?
4. Jakie są skutki aktów przemocy?
5. Jak można zminimalizować przemoc w tej klasie?
Adekwatnie do postawionych problemów wyznacza się hipotezy, „które w swojej istocie stanowią najbardziej prawdopodobne odpowiedzi na pytania wyważające problemy”. Istotne podczas formułowania hipotezy jest ich najprostsza i najbardziej wiarygodna forma a także ich dokładna weryfikacja ( T. Mróz, D. Piech, 2007, s. 24-25).
„ Hipotezą nazywa się naukowe przypuszczenie o związku zależności danych zjawisk od innych lub o związku pojęć o znaczeniu ustalonym” ( W. Zaczyński, 1968, s. 57)
„Hipoteza jest tym typem wiedzy o zależnościach, oddziaływaniach zjawisk, zdarzeń, cech, o sprawczych działaniach jednostek lub grup społecznych badanych przez nauki empiryczne” ( E. Hajduk, 2006, s. 21).
...
D47