ADHD
DZIECI Z ZESPOŁEM
NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ
1. Problem ADHD w literaturze
1.1 Pojęcie ADHD
1.2 Charakterystyka dzieci z ADHD
1.3 Powszechność problemu nadpobudliwości
2. Wspieranie dzieci z ADHD
2.1 Cele pracy z dziećmi z ADHD
2.2 Zasady stosowane przez nauczycieli, rodziców i uczniów
2.3 Metody nauczania, uczenia się dzieci z ADHD 2.3.1 Zmiany sposobu nauczania
2.3.2 Pobudzanie uwagi dziecka
2.3.7 Nauczanie indywidualne
2.3.8 Zmiany organizacyjne
2.5 Diagnostyka dzieci z ADHD
2.6 Terapia dla dzieci z ADHD
2.7 Mity I fakty na temat ADHD
2.8 ANEKS
Tajemnicze ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficit Hyperactivity Disorder, czyli -zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi.
ADHD to jedno z najczęstszych zaburzeń wieku rozwojowego. Zauważane jest u 2-5 % populacji. Stopień uciążliwości objawów jest bardzo różny w poszczególnych przypadkach, zależy on od siły uwarunkowań biologicznych, ale także od środowiska, świadomego oddziaływania i leczenia[1].
Nadpobudliwość to poważna dysfunkcja, a nie efekt złego wychowania. Problem ten dotyka dzieci, mających rozwój intelektualny w granicach normy lub powyżej przeciętnej przy obniżonej w stosunku do ich wieku zdolności koncentracji i utrzymywania uwagi na wykonywanych czynnościach. Poważnym i trudnym problemem, ze względu na częstotliwość jego występowania u dzieci w wieku wczesnoszkolnym stała się w ostatnich latach wzmożona pobudliwość psychoruchowa zwana też nadpobudliwością psychoruchową lub wg J. Kostrzewskiego nadmierną pobudliwością psychoruchową. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany często jako "zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi" lub "zaburzenia hiperkinetyczne", to grupa zaburzeń charakteryzujących się "wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia), brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia z jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością
Z czasem zaburzenie zaczęto określać mianem Attention dificit disorder (ADD) czyli zespołem deficytu uwagi z nadpobudliwością lub bez niej. Badacze dostrzegli główny problem w nieprawidłowym przebiegu funkcji hamowania w płatach czołowych. Wskutek określonych mediatorów (m.in. dopaminy) procesy odsiewania (filtrowania) bodźców na poziomie pnia mózgu przebiegają nieprawidłowo, ważne i nieważne bodźce traktowane są tak samo, bez żadnej selekcji; osoba dotknięta tym zaburzeniem nie potrafi odciąć się od napływu bodźców i informacji, co dosłownie zmusza ją do przerzucania się z jednego działania w drugie i nie chodzi tu o niemożność skoncentrowania się na jednej rzeczy – jest to raczej zdolność skupiania się na wielu rzeczach na raz, a związane jest to z ewidentną dysfunkcją neuroprzekaźników[2].
Zwykle, kiedy mówimy o nadpobudliwym psychoruchowo dziecku - mamy na myśli dziecko o bardzo "żywym" temperamencie. To, tzw. żywe srebro, dziecko, które nie usiedzi spokojnie przez dłuższą chwilę, jest rozkojarzone, rozbiegane.
ADHD to zespół objawów, z których czasami się wyrasta, ale które są i nie można ich zmienić, można natomiast modyfikować otoczenie, stwarzając dziecku korzystniejsze warunki zdobywania wiedzy i przebywania w grupie[3].
Zjawiskiem, na które w ostatnich latach najczęściej uskarżają się rodzice i nauczyciele jest nadpobudliwość psychoruchowa. Dzieci z nadpobudliwością wyróżniają się określonym zespołem zachowania. Zespół ten ujawnia się już w pierwszych tygodniach ich życia. Wielka radość rodziców z tego, że dziecko jest zdrowe i normalne, bo otrzymało w skali Apgar 10 punktów - nie trwa długo. W czasie pierwszych wspólnie spędzonych dni, tygodni i miesięcy rodzice zauważają, że ich niemowlę zachowuje się inaczej niż inne w jego wieku. Więcej płacze, jego pierwsze ruchy są gwałtowne a sen płytki i niespokojny. Łatwo wpada w gniew, niekiedy przestaje jeść a wtedy rodzicom trudno jest znaleźć przyczynę tego ciągłego niezadowolenia. Zatroskani rodzice szukają, więc porad najczęściej u pediatry, gdzie dowiadują się, że ich dziecko jest zdrowe somatycznie. Wszyscy naokoło pocieszają, że wraz z wiekiem wszystko minie. Mijają lata i dziecko rozpoczyna naukę w szkole. Pojawiają się nowe obowiązki i zadania, którym należy sprostać. Znowu rodzice martwią się, ponieważ dziecko zaczyna przynosić uwagi typu: nie uważa na lekcji, przeszkadza w klasie, a przecież wiele z tych dzieci chce zasłużyć na opinię dobrego ucznia. Co im w tym przeszkadza?
Impulsywne zachowanie, nieumiejętność skoncentrowania uwagi stanowi poważne ograniczenie na drodze do sukcesów w szkole. I chociaż wszyscy naokoło widzą "niezdyscyplinowanie" lub "inność" dziecka i wiedzą, że nie chodzi tu o świadome nieposłuszeństwo - trudno jest nazwać im ten sposób bycia, a tym bardziej pomóc. Czas mija, dziecko zaczyna być zagrożone złymi ocenami oraz izolacją w klasie, gdyż nie potrafi kooperować z rówieśnikami podczas wspólnych zajęć. Obniża się jego samoocena, ponieważ na swoim koncie ma więcej porażek niż sukcesów i ciągle spotyka się z uwagami ze strony nauczycieli i rodziców, którzy nie są świadomi tego, że dziecko potrzebuje pomocy a nie krytyki[4]. Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej oraz niedoborem uwagi stanowią ok. 2-3% dzieci w wieku szkolnym. Ich schorzenie spowodowane jest odmiennym przebiegiem rozwoju pewnych części mózgu.
Objawia się zwykle, gdy dziecko idzie do szkoły, nie uczy się, lecz rozrabia, denerwuje i przeszkadza innym.
Reakcje uczuciowe tych dzieci często odpowiadają reakcjom dzieci znacznie młodszych. Rozchwianie emocjonalne i niedojrzałość uczuciowa sprawiają, że dzieci te są mało odporne na sytuacje trudne.
Jednym z podstawowych problemów dzieci nadpobudliwych jest nieumiejętność uczenia się na błędach. Dziecko zna zasady, ale nie przenosi ich na swoje zachowanie, nie przenosi doświadczeń z jednej sytuacji w drugą.
Dziecko szybciej coś zrobi niż pomyśli. Z powodu nadmiernej impulsywności dziecko nie zastanawia się nad konsekwencjami swojego postępowania i choć wie, co powinno robić, na ogół tego nie robi, wtrąca się do rozmowy, wybiega z pomieszczeń, niszczy przedmioty. Dzieci o nadmiernej impulsywności znacznie częściej ulegają wypadkom, według niektórych źródeł uczestnikami blisko 50 % wypadków w szkole są dzieci z ADHD.
Dzieci dotknięte zespołem nadpobudliwości (ang. skrót ADHD) mają problemy z utrzymaniem uwagi, źle kontrolują własną impulsywność, odznaczają się nadmierną ruchliwością. O zespole nadpobudliwości psychoruchowej mówimy tylko wtedy, gdy objawy te są niewspółmierne do wieku i poziomu rozwoju dziecka, a także stają się źródłem wyraźnych niepowodzeń w domu i szkole, niekorzystnie wpływają na życie rodzinne, naukę i rozwój dziecka[5].
Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo charakteryzuje się:
· Znaczną nadpobudliwością; kręci się w ławce, bawi przyborami, często niszczy je niechcący, chodzi po klasie, biega na przerwach, jest nadmiernie gadatliwe i hałaśliwe,
· Impulsywnością; dziecko łatwo popada w konflikty, nie potrafi poczekać na swoją kolej, przerywa, dopowiada, często nie słucha do końca polecenia lub pytania, lecz wyrywa się z chaotyczną odpowiedzią, ma kłopoty z przewidywaniem następstw swoich działań,
· Trudnościami w koncentracji uwagi; nie potrafi skupić się dłużej na wykonywanej czynności, często nie słucha, łatwo rozprasza się, gubi przybory, zapomina o zadaniach, ma kłopoty z wykonaniem poleceń, tak jakby ich nie rozumiało lub nie chciało wykonać[6].
CHARAKTERYSTYCZNE CECHY ZACHOWAŃ DZIECKA NADPOBUDLIWEGO PSYCHORUCHOWO Nadaktywność psychoruchowa jest zespołem (syndromem) powiązanych ze sobą objawów, przy czym zdarza się, że jedna grupa objawów w danej sytuacji staje się dominująca, przy innych ta sama grupa - recesywna, to znaczy mniej nasilona. I chociaż przejawy nadaktywności są rozmaite i mogą występować w różnym stopniu nasilenia, to jednak zachowanie tych dzieci zawsze prowadzi do konfliktów z rodzicami, nauczycielami oraz ich rówieśnikami. Dzieciom takim z racji zaburzenia psychoruchowego, trudniej jest dostosować się do wymogów życia rodzinnego i szkolnego regulaminu oraz norm społecznego współżycia. Trudniej im również osiągnąć dobre wyniki w nauce. Wzmożona aktywność psychoruchowa występuje znacznie częściej u chłopców niż u dziewcząt[7]. Zespół objawów nadpobudliwości psychoruchowej występuje w jednej, dwóch lub wszystkich sferach funkcjonowania dziecka:
· sferze ruchowej (przejawia się w postaci wzmożonego pobudzenia ruchowego);
· sferze poznawczej (przejawia się w zaburzeniach funkcji poznawczych, głównie w zaburzeniach uwagi);
· sferze emocjonalnej (przejawia się w postaci nadmiernej reaktywności emocjonalnej).
Typowe objawy nadpobudliwości w sferze ruchowej, to: wzmożona ekspansja ruchowa, niepokój ruchowy, nawyki ruchowe (ruchy przymusowe), mimowolne wyładowania nerwowe.Dzieci, u których występuje wzmożona ekspansja ruchowa charakteryzują się dużą ruchliwością: biegają, skaczą, na lekcjach wyrywają się do odpowiedzi, machają rękami lub nogami, poruszają palcami, kiwają się na krześle, są pełne energii. Szukają każdej okazji, by rozładować się ruchowo. Ruchy ich są szybkie, ale niezręczne i niezgrabne, co powoduje, że piszą i rysują niekształtnie, zamazują swoje wytwory, kreślą i poprawiają je - czyniąc to niestarannie. Natychmiast wykonują polecenia związane z ruchem, gorzej jest gdy mają wykonać coś w skupieniu i na miejscu. Brak reakcji na polecenia dorosłych nie wynika z ich negatywnej postawy emocjonalnej, ale z nieumiejętności panowania nad własnym pobudzeniem. Nadmierna ruchliwość tych dzieci wzrasta, gdy przebywają w grupie....
D47