system Niemiec.docx

Aleksandra Paradowska

Karolina Malinowska

System partyjny Niemiec

1. Przed II wojną światową

•          Partie polityczne zaczęły powstawać w XIX w. – na forum parlamentu dochodziło do instytucjonalizacji współpracy deputowanych o podobnych poglądach.

•          W 1860 r. została założona pierwsza ogólnoniemiecka partia – Niemiecka Partia Postępowa.

•          W  1870 r. powstała Partia Centrum. Która zrzeszała katolików i była prekursorką dzisiejszych partii chadeckich.

•          Powstanie Narodowo-Socjalistycznej Partii Robotników, która po przejęciu władzy w 1933 r. zakazała działalności pozostałym partiom.

2. Po II wojnie światowej

System partyjny Republiki Federalnej Niemiec jest uznawany za jeden z najstabilniejszych systemów w Europie. Na jago kształt miały wpływ: zakończenie II wojny światowej i postanowienia konferencji poczdamskiej oraz zjednoczenie Niemiec.

1949 r. powstanie dwóch państw niemieckich

•          Dwa odrębne systemy partyjne – demokratyczny na zachodzie (RFN), oraz jednopartyjny w NRD. (na wschodzie)

•          Na wschodzie w 1946 r. doszło do połączenia Komunistycznej Partii Niemiec z Socjalistyczną Partią Niemiec ® powstała Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec (SED).

•          3 października 1990 r. – zjednoczenie Niemiec. Doszło także do odnowy życia politycznego w NRD oraz zaangażowania partii zachodnioniemieckich w procesy przemian politycznych w NRD.

3. Uwarunkowania prawne

•          Konstytucja, czyli Ustawa Zasadnicza 24 maja 1949 r.:

(1) Partie współdziałają w kształtowaniu woli politycznej narodu. Zakładanie ich jest wolne. Ich wewnętrzna struktura musi odpowiadać zasadom demokratycznym. Muszą one składać publicznie sprawozdanie z pochodzenia i użycia swoich środków oraz swojego majątku.

(2) Partie, które stosownie do swoich celów lub poprzez zachowanie się swoich zwolenników zmierzają do naruszenia albo obalenia wolnościowego demokratycznego porządku ustrojowego, bądź do zagrożenia istnienia Republiki Federalnej Niemiec, są sprzeczne z konstytucją. W sprawie sprzeczności z konstytucją orzeka Federalny Trybunał Konstytucyjny.

•          Ustawa o partiach politycznych z 24 lipca 1967 r.

a. Prawa i obowiązki przynależne partią nie dotyczą zrzeszeń wyborców ani tzw. partii ratuszowych (działające zgodnie z przepisami prawa komunalnego), gdyż nie biorą one udziału w kształtowaniu  woli politycznej na szczeblu federalnym.

b. Partie można tworzyć na podstawie przepisów dotyczących stowarzyszeń. Jednak aby stowarzyszenie mogło być uznane za partie mus posiadać statut i program.

c. Ustawa szczegółowo reguluje finansowanie partii. Określa także maksymalny pułap wydatków z budżetu na rzecz partii politycznych w skali rocznej (obecnie jest to 133 mln euro). Niemieckie partie mogą pozyskiwać środki finansowe ze składek członkowskich (25%), darowizn od osób fizycznych i prawnych (ok. 15%) oraz z własnej działalności gospodarczej (ok. 7%).

4. System rządów

•          RFN jest państwem o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Na czele rządu stoi kanclerz federalny (Angela Merkel CDU) , który kieruje pracami całego rządu i ponosi za niego wyłączną odpowiedzialność polityczną.

•          Władzę ustawodawczą sprawuje BUNDESTAG (Izba Federalna) – izba niższa,

®     do której deputowani są wybierani na czteroletnią kadencję w wyborach powszechnych

®     (obecnie w Bundestagu zasiada 622 deputowanych)

®     Działa w sposób parlamentarny. Okres posiedzeń wynosi 14 dni, następnie tygodniowa przerwa

oraz BUNDESRAT (Rada Federalna) – izba wyższa,

®     w której zasiada 69 przedstawicieli rządów krajowych reprezentujących interesy krajów związkowych.

®     Ilość głosów poszczególnych krajów związkowych odpowiada w bardzo umiarkowanej formie liczbie ludności. Każdy land ma co najmniej trzy głosy, kraje związkowe o największej liczbie ludności posiadają maksymalnie sześć głosów.

®     Członkowie Bundesratu posiadają tzw. mandat imperatywny, co oznacza, że są oni związani instrukcjami swoich rządów i muszą głosować w sposób przez nie nakazany.

•          Pozycja prezydenta (Christian Wulff CDU) jest bardzo słaba i ograniczona głównie do funkcji reprezentatywnych. Jest wybierany na 5-letnią kadencją przez Zgromadzenie Federalne. Jego władza nabiera znaczenia jedynie w czasie kryzysów gabinetowych, kiedy to ma on prawo wskazać kandydata na kanclerza oraz rozwiązać parlament.
*Zgromadzenie federalne- w jego skład wchodzą z jednej strony członkowie Bundestagu, a z drugiej taka sama liczba członków wybieranych przez parlamenty 16 krajów związkowych.

5. System wyborczy

Konstytucja Niemiec opisuje wybory jako powszechne, bezpośrednie, wolne, równe i tajne. Wybory do Bundestagu odbywają się co cztery lata, o ile kadencja nie zostanie skrócona. Bierne prawo wyborcze i czynne prawo wyborcze przysługują pełnoletnim obywatelom.

Głos pierwszy- głos ten odpowiada głosowaniu na liście po lewej stronie na danego konkretnego kandydata.

Głos drugi-jest to głos nie mniej ważny niż pierwszy, dotyczy głosowania na konkretną partię, nie osobę. To właśnie ten głos świadczy o sile partii. 

•          Spersonalizowane wybory proporcjonalne – niemiecki system wyborczy łączy w sobie elementy systemy proporcjalnego i większościowego. Połowa składu izby (obecnie 299 mandatów) wybierana jest w okręgach jednomandatowych – mandat otrzymuje ten kandydat, który osiągnął większość względną. Natomiast pozostała połowa składu izby pochodzi z list partyjnych, przygotowanych dla każdego kraju związkowego. Każdy wyborca dysponuje dwoma głosami – jeden oddaje na indywidualnego kandydata w okręgu wyborczym, drugi na listę partyjną.

•          Występowanie tzw. mandatów nadwyżkowych – pojawia się wtedy, kiedy liczba mandatów uzyskanych głosami pierwszymi przekracza liczbę miejsc jaka przypadłaby partii na podstawie głosów drugich. Partia zatrzymuje wówczas dodatkowo te mandaty, a liczba deputowanych w Bundestagu wzrasta o liczbę owych mandatów nadwyżkowych (obecnie 24 deputowanych)

•          Klauzula 5% (tzw. klauzula zaporowa, próg wybrczy) – partia, która nie przekroczyła progu 5% oddanych głosów w skali ogólnokrajowej traci wszystkie głosy oddane na listy partyjne. Uniemożliwia to dostanie się do Bundestagu, chyba że kandydaci danej partii otrzymali co najmniej 3 mandaty w okręgach.

•          Sojusz partyjny - Aby wyborcy wiedzieli, z jakim partnerem wybrana przez nich partia zamierza rządzić, przed rozpoczęciem kampanii wyborczej partie uchwalają najczęściej oświadczenia koalicyjne. Wybierając daną partię obywatel daje z jednej strony wyraz swoim preferencjom dla danego sojuszu partyjnego, a z drugiej decyduje o stosunku sił pożądanych partnerów w przyszłym rządzie.

Partie polityczne

6. Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU)

Jako partia o charakterze ogólnozwiązkowym powstała w 1950 r.

Pierwszym przywódcą i kanclerzem z tego ugrupowania był Konrad Adenauer. Po wyborach w 1969 roku CDU przeszła do opozycji na 14 lat, w tym okresie partia została zreformowana a nowym przewodniczącym został Helmut Kohl (uznawany na „ojca” zjednoczenia Niemiec). Klęska w wyborach w 1998 roku. Nowy etap rozpoczął się kiedy władzę w partii przejęła Angela Merkel, a po wyborach w 2005 roku została utworzona tzw. „wielka koalicja” z SPD (Socjaldemokratyczna Partia Niemiec). Na czele rządu stanęła A. Merkel, a po wyborach w 2009 roku chadecy powrócili do bliższego im ideowo i programowo koalicjanta  - FDP (Wolna Partia Demokratyczna).

§         PROGRAM:

-          Kształtowanie życia publicznego w duchu odpowiedzialności chrześcijańskiej.

-          Odniesienie do podstawowych wolności i praw człowieka.

-          Solidarność i sprawiedliwość społeczna.

-          Zasada społecznej gospodarki rynkowej.

-          Zacieśnienie współpracy w ramach Unii Europejskiej przy jednoczesnym podtrzymaniu dobrych relacji ze Stanami Zjednoczonymi i Rosją.

-          Stój apel kieruje do wszystkich grup społecznych.

W Parlamencie Europejskim członkowie Partii CDU, są członkami Europejskiej Partii Ludowej. Partia ta nie istnieje w Bawarii, bo tam jest już podobne ugrupowanie CSU. 
Zwolennicy CDU to katolicy i protestanci, członkowie wszystkich klas ekonomicznych, stąd w nazwie słowo „Unia”.

W ostatnich wyborach uzyskała poparcie 27,3%

7. Unia Chrześcijańsko-Społeczna

§         Powstała w 1945 roku.

§         Stanowi bawarską odmianę CDU.

Statutowo CSU działa tylko na obszarze Bawarii, gdzie na mocy umowy CDU nie posiada swoich struktur partyjnych i nie stanowi w ten sposób politycznej konkurencji w tym landzie

§         W sprawach społeczno-obyczajowych jest ugrupowaniem konserwatywnym i często bardziej radykalnym od bliźniaczej CDU.

§         Pomimo działania tylko w jednym kraju związkowym, program tej partii odnosi się do kwestii ogólnoniemieckich i europejskich.  W nowym programie (2007 r.) partia porusza takie kwestie jak: zmiany klimatyczne, problemy demograficzne, zagrożenia dla pokoju na świecie.

W wyborach parlamentarnych w 2009 roku uzyskała poparcie 6,5%

Razem CDU/CSU otrzymały poparcie wynoszące 33,8%

8. Socjaldemokratyczna Partia Niemiec

§         Obecnie najstarsza działająca partia niemiecka (1963 r.)

Powstała w II połowie XIX wieku jako ugrupowanie nawiązujące do poglądów marksistowskich. Po delegalizacji przez nazistów w latach 30-tych członkowie ugrupowania trafili do obozów koncentracyjnych lub wyemigrowali do państw koalicji antyhitlerowskiej. Reaktywowana SPD po II wojnie światowej działała we wszystkich czterech strefach okupacyjnych. W strefie radzieckiej połączyła się z komunistami tworząc SED. W RFN tworzyła opozycję programową wobec CDU/CSU. W końcu lat pięćdziesiątych SPD odrzuciła jednoznacznie postulaty marksistowskie przekształciła się w nowoczesną partię socjaldemokratyczną o szerokiej bazie społecznej. SPD w 1998 roku, gdy utworzyła rząd koalicyjny z Zielonymi pod kierownictwem kanclerza Gerharda Schrödera uzyskała władzę powtórnie(wcześniej w latach 70-tych).

Trzykrotnie od zakończenia wojny przyjmowała kompleksowe programy.

§         Program „pomóc sobie” (Hilfe zur Selbsthilfe) przyjęty w 2007 roku, w którym:

-          wskazano korzyści płynące z globalizacji;

-          zaznaczono, że SPD jest partia prorynkową;

-          popiera się procesy integracji europejskiej oraz opowiada się za partnerską współpracą ze Stanami Zjednoczonymi.

§         W ostatnich wyborach uzyskała poparcie 23% głosów.

9. Wolna Partia Demokratyczna

§         Powstała w 1948 r. w wyniku połącznia różnych środowisk liberalnych

§         PROGRAM:

-          koncepcja społecznej gospodarki rynkowej;

-          Zacieśnienie integracji europejskiej oraz strategiczne partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi;

-          Motto partii: „Tak dużo państwa, ile jest niezbędne, tak mało państwa, jak to jest możliwe”.

§         W ostatnich wyborach uzyskała poparcie 14,6%.

FDP wielokrotnie była partią koalicyjną, zarówno dla SPD jak i CDU. Program tej partii ukierunkowany jest na wcielenie w życie gospodarcze założeń liberalnych. Środkami dla ich osiągnięcia ma być deregulacja gospodarki, zmniejszenie biurokracji oraz przeprowadzenie prywatyzacji gospodarki.

10. Lewica

§         Powstała w 2007 roku w wyniku połączeni Partii Lewicy oraz Alternatywy Wyborczej Praca i Sprawiedliwość (WASG).

§         Nie posiada jeszcze wspólnego programu, natomiast w trakcie kampanii reklamuje się jako partia robotnicza oraz wskazywała na konieczność kontaktów i rozmów ze związkami zawodowymi.

* W swoim programie partia odwołuje się do haseł Karola Marksa i bierze społeczną odpowiedzialność za zdrowie, zasoby wody i energii, rozwój regionów wiejskich i miejskich, publiczny transport lokalny i długodystansowy, powszechnie dostępną edukację publiczną, godne życie w starszym wieku oraz rozwój kultury i nauki. Obiecują zwalczanie wszelkich form dyskryminacji na tle płci, wyznania i orientacji seksualnej.

§         W wyborach w 2009 roku uzyskała 11,9% głosów.

11. Sojusz 90/Zieloni

§         Pod obecną nazwą partia powstała w 1993 roku, w wyniku połączenia zachodnioniemieckich Zielonych i wschodnioniemieckiego Sojuszu 90.

§         PROGRAM:

-          początkowo jedynie sprawy ekologiczne, np. sprzeciw wobec rozwoju energetyki atomowej;

-          po 1993 r. na pierwszym miejscu znalazła się walka o poszanowanie praw człowieka i obywatela;

-          W 2002 r. przyjęli nowy program „przyszłość jest zielona”. Popierają integrację europejską i są przeciwni zaangażowaniu Niemiec z misje NATO

§         W ostatnich wyborach uzyskała najlepszy wynik w swojej historii – 10,7% głosów.

12. Partie pozaparlamentarne

Partia piratów – powstała w 2006 roku, w ostatnich wyborach uzyskała poparcie 2% głosów, co stanowi najlepszy wynik wśród partii, które nie przekroczyły progu wyborczego. Opowiada się za legalizacją wolnej wymiany plików oraz powszechnym dostępem do wszelkich aspektów własności intelektualnej i ograniczeniem prawa patentowego (zwłaszcza w dziedzinie badań genetycznych). Z drugiej strony jest za wzmocnieniem ochrony danych osobowych. Partia obywatelska.

Narodowodemokratyczna Partia Niemiec (NDP) – działa od 1964 r. Jest typową partią nacjonalistyczną, w programie są obecne elementy antykapitalistyczne – postuluje na przykład uznanie dorobku III Rzeczy, chce wprowadzenia ustroju prezydenckiego oraz rozwinięcia formy demokracji bezpośredniej. Akcja plakatowa "Zatrzymać polską inwazję". W wyborach w 2009 roku poparcie dla partii wynosiło 1,5%

Republikanie (REP) – partia o skrajnie prawicowym charakterze, została założona w 1983 roku. Obecnie przeżywa kryzys i rozważa połącznie z NDP.

Niemiecka Unia Ludowa (DVU) – założona w 1987 roku, nie odnotowała żadnych sukcesów na szczeblu federalnym, za to ma swoich deputowanych w parlamencie Brandenburgii czy Saksonii. Jej program nie różni się zbytnio od NDP czy REP (są skrajnie prawicowe), co może doprowadzić do nawiązania w przyszłości ścisłej współpracy.

Partia Ochrony Zwierząt – jej działania koncentrują się wokół ochrony praw zwierząt. Podstawowymi punktami programu partii jest zapewnienie zwierzętom prawa do życia oraz ich ochrona przed fizycznymi i psychicznymi szkodami. Partia Ochrony Zwierząt domaga się przy tym wprowadzenia zakazów na:

·         przeprowadzanie eksperymentów laboratoryjnych na zwierzętach,

·         wykorzystywanie zwierząt w walkach i polowaniach,

·         hodowlę zwierząt w celu produkcji żywności i odzieży

oraz domaga się wprowadzenia wegetarianizmu.