PEDAGOGIKA OGÓLNA – WYKŁAD 3
19.10.10
Pedagogika ogólna w 4 tradycjach nauki w kulturze europejskiej:
1. Pitagorejsko – platońskiej
2. Arystotelesowskiej
3. Archimedesowsko – euklidesowskiej
4. Hermeneutycznej
Pedagogika ogólna w tradycji pitagorejsko – platońskiej
Ø Celem badań naukowych w tradycji pitagorejsko – platońskiej jest odkrycie matematycznej struktury rzeczywistości
Ø Wszechświat jest zbudowany według praw matematycznej (geometrycznej) harmonii. Konieczne jest więc odkrycie takiej struktury matematycznej, która jest tożsama ze strukturą rzeczywistości.
Ø Zarazem tak pojęta struktura matematyczna jest strukturą symboliczną, skrywa bowiem w sobie głęboko ukryty sens i znaczenie.
Założenia tradycji pitagorejsko – platońskiej:
Ø Pierwszeństwo tego co idealne od tego co realne
Ø Istnienie pierwiastka duchowego i zależnego od duszy pierwiastka cielesnego (materialnego)
Ø Pierwszeństwo wiedzy wrodzonej (episteme) nad zmysłową (doxa-opinia, pogląd)
Ø Traktowanie metody dialektycznej jako najważniejszej w poznaniu naukowym
Ø Dążenie do osiągania wartości idealnych nie realnych
Ø Traktowanie liczby jako zasady wszechrzeczy
Ø Odkrywanie stosunków liczbowych jako podstawy istnienia wszelkiego porządku
Ø Przenoszenie matematycznego porządku „muzycznego” na cały kosmos
Ø Przyporządkowanie liczbom rzeczy i traktowanie ich jako praprzyczyny
Ø Poszukiwanie idealnych struktur geometrycznych (matematycznych) i traktowanie ich jako podstawy rzeczywistości
Ø Łączenie symbolicznej sentencji(akuzmat) z matematyczną ścisłością (mathesis)
Kształcenie cnót i wartości edukacyjnych (arete)
Trzy etapy paidei jako idei człowieczeństwa:
1. Matematyka jako wstępny etap paidei(poznanie liczby jako zasady wszechrzeczy)
2. Dialektyka jako etap drugi paidei(ukazanie jedności przeciwieństw funkcjonujących w kosmosie)
3. Filozofia jako ostatni etap paidei (poznanie idei dobra, prawdy i piękna; ukazanie ich związku z całą rzeczywistością)
Pojęcie edukacji w tradycji pitagorejsko – platońskiej:
Edukacja jako kategoria zmiany w uczniu polega na wyzwoleniu się ze zmysłowej ułudy oraz poznaniu idei wiecznych, których nośnikiem jest dusza. Uczenie się to proces odkrywania prawd obecnych w umyśle człowieka pod wpływem dostarczanej przez edukatora stymulacji
Pedagogika ogólna w tradycji arystotelesowskiej:
Ø Struktura rzeczywistości w tradycji arystotelesowskiej jest strukturą zdeterminowaną przyczynowo
Ø Zasadniczym celem badań naukowych w tradycji arystotelesowskiej jest odkrycie zasad służących przyczynowemu wyjaśnianiu zjawisk
Założenia tradycji arystotelesowskiej:
Ø Każde zjawisko przyrodnicze i społeczne ma swoją przyczynę
Ø Zależności przyczynowo – skutkowe mają charakter konieczny, uporządkowany, oparty tożsamości zjawisk
Ø Na podstawie przyczyn można przewidywać skutki, ale także ze znajomości skutków można wnioskować o przyczynach
Ø Związki przyczynowo – skutkowe mają charakter jedno – jednoznaczny; ich jedno – jednoznaczne określenie jest wynikiem naszej wiedzy o przyczynach i skutkach
Ø Źródłem istnienia rzeczy, a zarazem przejawem funkcjonowania form substancjalnych są przyczyny: sprawcza, celowa, materialna i formalna oraz przyczyna wzorcza
Ø Przyczyna wzorcza wyznacza zarazem reus, jak i cel istnienia danej formy substancjalnej
Ø Forma substancjalna jest tworem logicznym, a nie matematycznym czy geometrycznym, dlatego stanowi podstawę wyprowadzania pojęć uniwersalnych, czyli ogólnych
Ø w tradycji arystotelesowskiej nauka zmierza tu do odkrycia pierwszej przyczyny, „pierwszego poruszycie la” oraz określenia przyczyn wtórnych
Ø zarówno przyczyna wzorcza jak i przyczyny wtórne (materialne, formalne, celowe i sprzeczne) mają charakter realny; stąd postawa badacza jest tu zawsze realistyczna
Pojęcie edukacji w tradycji arystotelesowskiej:
Edukacja jako kategoria zmiany w jednostce wiąże się z nabyciem doświadczenia w przyczynowym wyjaśnianiu zjawisk. Główną rolę pełnią idee pojmowane odmiennie niż u Platona. Są nimi wytwory ludzkiego umysłu – pojęcia ogólne nadające kształt(formę) wiecznej, niezniszczalnej materii oraz służace do opisu i wyjaśniania przyczyn wywołujących określone skutki.
Pedagogika ogólna w tradycji archimedesowsko - euklidesowskiej:
Ø Struktura rzeczywistości w tradycji archimedesowsko – euklidesowskiej jest strukturą idealizacyjną, tzn. taką, którą w sposób przybliżony opisuje badaną rzeczywistość przy pomocy pewnych zdań ogólnych zwanych aksjomatami.
Założenia tradycji archimedesowsko - euklidesowskiej:
Ø W pełni rozwinięta nauka (cel badań) powinna tworzyć dedukcyjny system twierdzeń. W badaniach naukowych punktem wyjścia jest doświadczenie, czyli konkretna sytuacja fizyczna.
Ø Struktura matematyczna, jako struktura formalna, jest podstawą idealizacji, czyli przybliżonego opisu zjawisk. Stanowi też instrument poznania umożliwiający empiryczny opis i wyjaśnianie zjawisk.
Ø Struktura idealizacyjna jest strukturą czynników (zjawisk, cech, przyczyn powodujących określone skutki) zróżnicowanych istotnościowo
Ø W strukturze czynników zróżnicowanych istotnościowo wyróżnia się czynniki główne(warunki faktualne) i czynniki uboczne (warunki idealizacji)
Ø Czynnikom głównym przypisuje się wartości większe od zera, a czynniki uboczne przyrównuje się do zera
Ø Podstawową metodą badawczą jest metoda idealizacji i konkretyzacji (aktualizacji)
Ø Metoda idealizacji polega na przyjmowaniu założeń (warunków) idealizacji, a metoda konkretyzacji(aktualizacji) polega na uchylaniu założeń idealizacji, czyli przyjmowaniu, że kolejne wartości są większe od zera
Ø Struktura idealizacyjna w sposób przybliżony opisuje badawczą rzeczywistość empiryczną
Ø Celem badań w tradycji archimedesowsko – euklidesowskiej jest stworzenie w nauce systematyzacji dedukcyjnej opartej na aksjomatach, czyli zdaniach uznanych za prawdziwe
Ø Prawdziwość danego twierdzenia empirycznego jest konsekwencją przyjętej wcześniej prawdziwości aksjomatów
Pojęcie edukacji w tradycji archimedesowsko - euklidesowskiej:
Edukacja jako kategoria zmiany w uczniu polega tu na nabyciu doświadczenia w ilościowym opisie przyczyn wywołujących określone skutki. Do tego opisu stosowana jest matematyka. Jej rola jest jednak wtórna w stosunku do doświadczenia.
Pedagogika ogólna w tradycji hermeneutycznej:
Ø Struktura rzeczywistości w tradycji hermeneutycznej jest strukturą symboliczną. Symbol jest tu nośnikiem sensów i znaczeń.
Ø Celem nauki w tradycji hermeneutycznej jest odsłonięcie, interpretacja i rozumienie sensu oraz znaczenia zjawisk wyrażonych w postaci symbolicznej w powiązaniu z doświadczeniem jednostki, a także kontekstem kulturowym, w którym one funkcjonują.
Założenia tradycji hermeneutycznej:
Ø Fundamentalną kategorią hermeneutyczną jest rozumienie
Ø Rozumienie realizuje się w języku i ma charakter symboliczny
Ø Język jest tym rodzajem bytu, który można poznać w procesie rozumienia
Ø Z językowym procesem rozumienia związana jest interpretacja(czyli wykładnia) tekstu mówionego lub pisanego
Ø Proces rozumienia – polega na ciągłym ustalaniu nowych znaczeń lub odszukiwaniu znaczeń już istniejących
Ø Struktura procesu rozumienia jest przesądowa, czyli rozumienie poprzedzone jest przesądem(pewnym ustaleniem pierwotnym, danym interpretatorowi wprost, intuicyjnie), przebieg procesu rozumienia w hermeneutyce jest kolisty, oznacza to, że całość jest rozumiana przez części szczegółowe i odwrotnie, na podstawie części szczegółowych wnosimy o całości. Jest to tzw. reguł hermeneutycznego koła.
Ø Rozumienie ma wymiar historyczny.
Pojęcie edukacji w tradycji hermeneutycznej:
Głównym problemem pedagogiki hermeneutycznej staje się pytanie o sensowność dokonywania zmiany w jednostce. Pytanie o sens zmiany wymaga odwołania się do interpretacji i rozumienia jako kategorii badawczych. Dlatego też pedagogika ogólna jest tu określona jako pedagogika rozumiejąca.
monbo