LOGOEDIA_3.DOC

Oddychanie

Czynność mówienia jest ściśle związana z oddychaniem,

Aparat oddechowy-płuca, oskrzela, tchawica,

Proces oddychania zależy od kontrolującej czynności mózgu i układu krążenia, związane jest z górnymi i dolnymi drogami oddechowymi,

W płucach odbywa się pęcherzykowo-włośniczkowa wymiana O2, i CO2  miedzy powietrzem a krwią,

Narządy oddechowe przy pomocy przepony poruszają narząd fonacyjny-działają na krtań by tworzyła głos. Fonacja- tworzenie głosuàpowietrze wydechowe zostaje zamienione na fale dźwiękowe, które przechodzą do gardła, jamy ustnej i nosowejà i w ten sposób powstają głoski.

Powietrze wydalane z płuc jest zużywane podczas mówienia, jest przekształcone w krtani i w nasadzie na dźwięki mowy. Oddychanie składa się z dwóch faz-wdech i wydech. Podczas mówienia zużywane jest powietrze wydychane.

Wdech –klatka piersiowa wydłuża się, bo przepona się obniża, a rozszerza się bo żebra się unoszą.

Zwiększa się pojemność klatki piersiowej, więc zmniejsza się ciśnienie powietrza, co powoduje wessanie powietrza z zewnątrz.

Wydech-przepona unosi się, żebra opadają; pojemność klatki piersiowej zmniejsza się powietrze w niej zawarte zostaje na zewnątrz wypchnięte.

- obserwacja ruchów narządów oddechowych w ruchu i spoczynku, ważne jest współdziałanie aparatów- oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego,

Sposób oddychania ma decydujący wpływ na wszystkie czynności emisji, a w szczególności odbija się na stanie wiązadeł głosowych. Dlatego ważne jest, by od samego początku nauki mówienia wyrobić u dziecka prawidłowy nawyk oddychania. Oddychanie wiąże się z pracą mięśni żeber, brzucha oraz przepony, stąd wyróżnia się kilka typów (torów) oddychania w zależności od przewagi i udziału poszczególnych mięśni, przy czym przepona, jako najważniejszy i najsilniejszy mięsień oddechowy bierze zawsze udział w oddychaniu, bez względu na jego typ, w różnym jedynie stopniu.
   

 Wyróżnia się następujące tory oddechowe:

1.      Oddychanie z przewagą toru żebrowego, tzw. oddychanie żebrowe lub żebrowo-przeponowe. Polega na tym, że żebra rozsuwają się na zewnątrz i nieco ku górze, klatka piersiowa natomiast poszerza się w wymiarze bocznym.

2.      Oddychanie z przewagą toru brzusznego, tzw. oddychanie brzuszne lub brzuszno-przeponowe, Zachodzi wówczas, gdy w momencie wdechu ruch dolnych żeber jest minimalny, a przepona kurczy się i przesuwa ku dołowi. Rozmiary klatki piersiowej powiększają się w przód i w tył.

3.      Oddychanie żebrowo-brzuszne lub tzw. żebrowo-brzuszno-przeponowe. Ten typ połączonego oddychania uważany jest w śpiewie za najgłębszy i najwłaściwszy. Oddech ten charakteryzuje najwydatniejsza amplituda ruchów przepony, umożliwiająca głęboki wdech. Wydatnia praca mięśni żeber gwarantuje prawidłowe podparcie oddechowe.

4.      Oddychanie tzw. szczytowe lub obojczykowo-żebrowe, które polega na rozszerzaniu się głównie górnej partii klatki piersiowej. Żebra i brzuch są we względnym spokoju. Ten typ oddechu umożliwia tylko częściowe napełnianie płuc powietrzem i jest to oddech wadliwy.

Podparcie oddechowe - to zdolność polegająca na umiejętnym opanowaniu i regulowaniu oddechem tak by stał się aktywny. Polega ono na świadomym wydłużaniu wydechu z jednoczesnym najwolniejszym przesuwaniem się przepony ku górze. Od właściwego podparcia zależy prawidłowe wydobycie i prowadzenie głosu.

Emisja głosu

Emisja głosu- „skoordynowany zespół czynności oddychania, fonacji i artykulacji oraz powstającego   przy tym rezonansu” (H. Sobierajska).  

Proces wydobywania i wysyłania głosu w przestrzeń, przez współdziałanie układów o, f i a;  jest czynnością dowolna, powstaje pod wpływem woli człowieka; procesowi towarzyszy ruch mięśni międzyżebrowych w celu pobrania powietrza, odbywa się podczas wydechu, 

Trzy ośrodki, które przyczyniają się do powstania głosu:

1.      płuca, które dostarczają powietrza niezbędnego by mówić, śpiewać i wraz z mięśniami oddechowymi klatki piersiowej i brzucha biorą udział w czynności oddechowej;

2.      krtań, będąca ośrodkiem wydającym głos, warunkującym czynność głosotwórczą (fonacyjną). Ponadto pełni ona jeszcze funkcję oddechową;

3.      nasada, która jest ośrodkiem, w którym głos powstały w krtani poddawany jest ostatecznej obróbce. Nasada oprócz funkcji oddechowej pełni jeszcze funkcję rezonansową i artykulacyjną.

Podstawy prawidłowej emisji głosu                                  

·         Rozluźnienie ciała

·         naturalne otwieranie ust w czasie fonacji,

·         poprawny wdech, ze zwróceniem uwagi na pracę żeber i zasysanie powietrza,

·         prawidłowe podparcie oddechowe,

·         zjawisko swobodnego rezonansu ( rezonans nasady),

·         wibracja chrząstek nosa w czasie artykulacji.

Podparcie oddechowe - to zdolność polegająca na umiejętnym opanowaniu i regulowaniu oddechem tak by stał się aktywny. Polega ono na świadomym wydłużaniu wydechu z jednoczesnym najwolniejszym przesuwaniem się przepony ku górze. Od właściwego podparcia zależy prawidłowe wydobycie i prowadzenie głosu

Często emisję głosu kojarzymy ze śpiewem. Natomiast mowa i śpiew to dwa rodzaje tej samej czynności, która związana jest z wydobywaniem głosu, co dokonuje się za pomocą narządów głosu.

oddychanie dla życia a oddychanie dla mowy

   Pojemność życiowa płuc (mierzona od położenia maksymalnego wydechu do położenia maksymalnego wdechu) zdrowego młodego mężczyzny wynosi ok. 4500-5000 ml. U kobiet jest ona nieco mniejsza. W płucach stale, niezależnie od fazy oddychania (wdechu lub wydechu) zalega ok. 1500 ml powietrza. Oznacza to, że całkowita pojemność płuc wynosi ok. 6000 ml.

Zasady prowadzenia ćw. oddechowych, i najlepsze warunki do badania

·         rano lub wieczorem,

·         Jeśli możliwe, na otwartej przestrzeni, w czasie spaceru- gdy grupowo, w odpowiednich warunkach atmosferycznych,

·         Jeśli w sali-przy otwartych oknach,

·         Wywietrzona sala,

·         Ciepłe pomieszczenie,

·         Przed jedzeniem lub 2-3 h po posiłku

·         Systematycznie, 1-2 /dzień-po 5minut,

·         Po każdym ćwiczeniu-krótki odpoczynek,

·         Postawa ciała swobodna, rozluźnione mięśnie szui, rąk, i tułowia,

·         Forma ćw. dostosowana do możliwości fizycznych dzieci,

·         Nie wydychać na siłę całego powietrza,

·         ćwiczenia w formie zabawy

·         wykonywać w różnych pozycjach-lezącej, stojącej, siedzącej,

·         zasada stopniowania trudności

·         na początku użycie aparatu oddechowego, potem połączone z ruchem całego ciała, także wypowiadanie głosek, i śpiewanie

·         wpierw ćw. pokazane przez logopedę

Styczek Irena, ,,Logopedia,, PWN, W-wa 1983, str.78, 184

Minczakiewicz E.M. ,,Mowa-rozwój, zaburzenia, terapia,, WN WSP, K-ów 1997, str.33, 34

Skorek E.M. ,, Z logopedia na ty- podręczny słownik logopedyczny,, IMPULS, K-ów, 2002, str.41

Cele ćw. oddechowych

·         Usprawnianie aparatu oddechowego

      Zwiększanie pojemności płuc

      Usprawnienie pracy przepony, prawidłowy oddech przeponowy lub pełny,

      ekonomiczne zużywanie powietrza

      różnicowanie faz oddychania;

      wydłużanie fazy wydechowej, wydech kontrolowany,

      synchronizacja pauz oddechowych z treścią wypowiedzi,

·         Działanie uspokajające po wysiłku fiz. lub psych.

·         Typowo zdrowotne

Prawidłowe oddychanie,

Zapobieganie chorobom układu, jak np. arytmia oddechowa,

Pomoc w utrzymaniu prawidłowej sylwetki,

Rodzaje ćwiczeń oddechowych

·         Ćw. mobilizujące aparat oddechowy-zróżnicowanie fazy wdechowej i wydechowej

            Przykłady zabaw- ,,Wąchanie kwiatków,, patrzàZABAWY , ćw. w których oddech jest krótki,   

      szybki, a wydech połączony z dmuchaniem

·         Ćw. kształtujące oddychanie brzuszno-przeponowe

Przykłady zabaw- ,,Huśtanie ulubionej zabawki,,- patrzàZABAWY

...