Villon Francois-Wielki testament.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

François Villon

Wielki testament

Tower Press 2000

OD TŁUMACZA

Kiedy oto robiłem korektę do ponownego wydania Wielkiego testamentu, mimo woli

zadumałem się nad tymi strofami, stanęły mi w oczach chwile, kiedy je przekładałem. Jesień

roku 1916, zima, najciemniejszy okres wojny. Byłem wówczas jako „lekarz pospolitego

ruszenia” przydzielony do tzw. Stacji Opatrunkowej i spędzałem co drugą dobę w baraku z

desek skleconym między szynami kolejowymi. Raz po raz przychodziły z frontu transporty

żołnierzy, zawszonych, brudnych, okrwawionych, z oczami błyszczącymi od gorączki i

zmęczenia. Ale jeszcze przykrzejszy był widok tych, których pędzono na front. Żaden z

austriackich ,,ludów” nie objawiał (zwłaszcza po dwóch latach) zapału wojennego, ta wojna

była w Austrii okrutnym nonsensem. Toteż Stacja Opatrunkowa była ostatnią nadzieją

wszystkich: zgłosić się tam jako chory i „zadekować” się bodaj na jakiś czas w szpitalu.

Opierało się to o nas, lekarzy, wystawiając nasze uczucia ludzkości na ciężką próbę. A tu z

góry zaciskano śrubę coraz mocniej. Jednego dnia przyszedł do lekarzy poufny rozkaz od

dowodzącego generała, że gorączkę niżej 39 stopni ma się uważać za niebyłą... Oczywiście

wzruszyliśmy ramionami na ten idiotyczny rozkaz, ale w ogóle było ciężko. I tak żyło się z

dnia na dzień, z tą obawą, że samemu będzie się z dnia na dzień wyrwanym i rzuconym na

któryś z dalekich terenów wojny. A wówczas miałem właśnie na warsztacie druk

pięciotomowego Montaigne'a...

Barak, w którym spędzałem wówczas więcej niż pół życia, był straszny. Tłum pluskiew,

do których się z czasem przyzwyczaiłem, żar od żelaznego piecyka, ziąb od okna i szpar w

ścianach, myszy, szczury, jęki i stękania chorych, zaduch... Może ta rama zbudziła we mnie

tęsknotę za przełożeniem Villona. Zgromadziłem całą „wilonologię”, która na szczęście była

w Bibliotece Jagiellońskiej dobrze reprezentowana; gdy wieczór uspokoiło się nieco, gdy

ustawało warczenie telefonów i tylko od czasu do czasu przeciągłe sygnały pociągów

przerywały ciszę, wydobywałem książki i zatapiałem się w ten świat. W owej izdebce, gdzie

deszcz bił w cienki dach i wicher wył za oknem, w atmosferze śmierci i rozpaczy dziwnie

mocno czuło się te strofy. Żyłem w upojeniu. Jednej nocy, zatopiony w mojej pracy,

usłyszałem chrobot: oglądam się, na półkę nad łóżkiem dostała się młoda myszka i widocznie

nie umiała zejść. Patrzę na nią, ona na mnie, oboje ze strachem. Wreszcie podstawiłem jej

poduszkę, zbiegła lekko i uciekła.

Te chwile, które dawno zatarły się w pamięci jak przykry sen, stanęły mi nagle przed

oczyma jak żywe w czasie robienia korekt. I może okoliczności, w jakich przekładałem tę

książeczkę, sprawiły, iż pozostała mi ona szczególnie bliską.

Wiek XV, który był kolebką Villona, jak również i poprzedzający go wiek XIV nie są we

Francji okresem interesującym pod względem piśmienniczym. Jest to, z punktu widzenia

kultury, epoka przejściowa; epoka, w której gmach średniowiecza rozpada się i kruszeje,

zaledwie zaś tu i ówdzie odosobnieni budownicy gromadzą dopiero cegły pod przyszłą

budowę Odrodzenia. Stany, instytucje, na których zasadzał się porządek społeczny, zdradzają

znamiona wyczerpania lub potrzebę głębokich reform. Wspaniały, połyskujący stalą i złotem

rynsztunek feudalnego rycerstwa stał się czczą dekoracją: pod religią rycerskiego „honoru”

kryje się egoizm, brutalność, brak poczucia narodowego, chciwość i zdrada. Kościół,

szarpany schizmą, od samych szczytów dający obraz zgorszenia, uprawiający handel

odpustów i godności kościelnych, gromadzący olbrzymie bogactwa przez dłonie zakonów

żebrzących, nie odwraca wprawdzie od wiary, ale nie daje też silnych podstaw życia

moralnego. Podobnież i dawne źródła literatury i poezji wysychają. Stare powieści i rapsody

rycerskie stały się martwą literą, obcą już przez sam język, który, od czasu Powieści

Okrągłego Stołu, uległ znacznemu przeobrażeniu. Ostatnim dziełem szerokiego tchu jest

Romans Róży, a raczej jego druga część 1 , pióra Jana de Meung (1277) – ale i to już dawna

przeszłość, która przez wiek XIV i XV pokutuje we wtórnych naśladownictwach, wlokąc za

sobą cały kram zimnych i rozwlekłych alegorii. Poezja, nie znajdując źródeł, z których by biła

dla niej nowa treść, staje się igraszką dworską, zasklepia się w problemach formalnych.

Obracając się w kręgu konwencjonalnych tematów (srogość kochanki, niestałość losu,

nieubłagany kres wszystkiego w śmierci etc.), szuka chluby w trudności formy i

wirtuozostwie, o jakim nie śniło się dzisiejszym poetom. Wreszcie lata poprzedzające rok

1431 – datę urodzenia Franciszka Villona – stają się dobą najgłębszego upadku Francji,

najechanej przez Anglików, pustoszonej rabunkiem i pożogą, zarazą i kontrybucjami, słowem

wszystkimi klęskami długoletniej i zaciekłej wojny. W tej to epoce, w roku, w którym

spalono na stosie w Rouen Dziewicę Orleańską, urodził się w domu paryskich nędzarzy

przyszły włóczęga, bandyta, sutener i złodziej, który część życia spędził w więzieniach, a

cudem jedynie uniknął szubienicy, który, dziwną igraszką losu, miał się stać, obok tej wielkiej

patronki Francji, jedynym świetlanym punktem posępnej i mrocznej epoki. Tak wielką jest

potęga poezji, gdziekolwiek zapłonie prawdziwa jej iskra!

Franciszek z Moncorbier, który od swego krewnego i opiekuna przybrał nazwisko Villona,

urodził się z biednej rodziny w Paryżu, w roku 1431. O ojcu nie wiadomo nic; odumarł syna

młodo; o matce tyle, iż była to uboga i prosta kobieta. Przygarnął chłopca i zajął się jego

kształceniem Wilhelm Villon, kanonik przy klasztorze św. Benedykta, w którego też murach

wychował się Franciszek. O latach młodzieńczych Villona wiadomo tyle, iż w roku 1449

otrzymał stopień bakałarza, a w 1452 „licencjata Sztuk”; w domu przybranego ojca zetknął

się z poważnym gronem osób ze świata duchownego i urzędniczego. Ale skłonności pchały

młodego żaka ku innemu towarzystwu. „Uniwersytet paryski – pisze L. Molland, jeden z

biografów poety – ze swymi przywilejami, które czyniły zeń państwo w państwie, ze swą

ciżbą młodzieży, ciągnącą z całej Europy, a często pozbawioną środków, krył w swoim łonie

najniebezpieczniejszych złoczyńców: tych, którym niejaka kultura umysłowa dawała zarazem

więcej środków czynienia złego i więcej środków drwienia ze sprawiedliwości. Władza

duchowna uwalniała prawie zawsze winnych. Ażeby sądy kryminalne prefektury Paryża

mogły na nich położyć rękę, trzeba było recydywy po recydywie, trzeba było, aby ich uznano

jako wyzutych z przywileju kleryków i popadłych in profundum malorum: takie było

uświęcone wyrażenie. Sytuacja tak uprzywilejowana ściągała do uniwersytetu mnóstwo

nicponiów, zrujnowanych i pogrążonych w rozpuście szlacheckich synów, którym, dla

uzyskania charakteru studenta, wystarczało wpisać się na lekcje jednego z nauczycieli.

Rozwijały się tam prawdziwe stowarzyszenia bandytów, opryszków, oszustów i

włamywaczy; owe żaki-urwisze dawały najwięcej zatrudnienia policji paryskiej...”

Słowem, te późne wieki średnie miały swoją cyganerię, ale dostrojoną do twardych

obyczajów epoki; nieśmiertelny typ takiego „cygana” skreślił Rabelais w postaci Panurga w

swoim Pantagruelu.

Po wszystkie czasy knajpa odgrywała dominującą rolę w życiu studenckim; stała się też

ona domem Villona i wciągnąwszy go w wesołe towarzystwo młodych utracjuszów,

doprowadziła od psot studenckich do coraz cięższych wybryków. Villon stał się duszą

kompanii, niewyczerpanym –jak to utrwaliła tradycja – w sposobach zdobywania dla siebie i

towarzyszy jadła i napitku na biesiadę, kosztem łatwowiernych przekupniów. Z owych

młodocianych czasów poety godzi się też wspomnieć epizod słynnego kamienia Pet-du-

diable, o którego wzruszenie z pierwotnego miejsca stoczyła się tragikomiczna walka

pomiędzy studenterią a policją; epizod ten uwiecznił Villon w poemacie, o którym wiemy ze

1 Autorem pierwszej, wcześniejszej o jakie pół wieku, jest Wilhelm de Lorris.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: