Wzgórze Stróżnica w Piekarach.pdf

Wzgórze Stró¿nica w Piekarach

Katowice

Lokalizacja:

województwo ma³opolskie

powiat krakowski

gmina Liszki

miejscowoœæ Piekary

5544

Region geograiczny:

Pó³nocne Podkarpacie

Brama Krakowska

Pomost Krakowski

Jednostka geologiczna:

monoklina œl¹sko-krakowska/zapadlisko

przedkarpackie

4418

4420

Wzgórze Stró¿nica o wysokoœci 247 m n.p.m. le¿y

na lewym brzegu doliny Wis³y. Od strony wschodniej jest

ono ograniczone stromym, miejscami skalistym zboczem,

które tworzy zachodnie obramowanie prze³omu rzecznego

– Bramy Tynieckiej. Wystêpuj¹ tu dwa stanowiska, w któ-

rych ods³aniaj¹ siê ró¿ne facje wapieni górnej jury i utwory

czwartorzêdowe (less, wype³nienia jaskiñ): nieczynny

kamienio³om – tzw. „kamienio³om w Piekarach” oraz ska³ka

z ³atwo dostêpn¹ jaskini¹ i s³abo widocznym starym wyro-

biskiem – nazwana „Ska³k¹ Okr¹¿ek”.

W kamienio³omie w Piekarach widoczna jest œciana o

wysokoœci do 15 metrów i ok. 200 m d³ugoœci. W czêœci

pó³nocnej ods³ania siê wapieñ ³awicowy górnej jury (161-

156 mln lat temu) o typowym wykszta³ceniu. £awice maj¹

gruboœæ od 0,7 m do 2,5 m. Znajduj¹ siê w nich bez³adnie

rozmieszczone, bardzo liczne bu³y krzemionkowe. Id¹c

w kierunku po³udniowym obserwuje siê stopniowy zanik

u³awicenia i przejœcie do facji wapienia skalistego (bez

oddzielnoœci ³awic, bez konkrecji krzemionkowych). Wapieñ

skalisty wystêpuje na odcinku ok. 140 m, po lewej stronie

kamienio³omu, tworz¹c nastêpnie fragment œciany z wi-

docznymi œladami procesów krasowych. W obu odmianach

wapieni wystêpuj¹ nieliczne, trudne do wypreparowania

skamienia³oœci (g¹bki, ramienionogi, amonity). W obrêbie

opisywanego stanowiska znajduje siê wykuta w wapieniu

sztolnia o wysokoœci 2 m i ³¹cznej d³ugoœci ok. 50 m, która

jest ³atwo dostêpna do zwiedzania. Sztolnia ta zosta³a wy-

kuta pod koniec XIX wieku i by³a u¿ywana przez w³aœcicieli

dworu w Piekarach do przechowywania ¿ywnoœci.

Oko³o 250 m dalej na po³udnie, nad odciêtym starorze-

czem Wis³y, wznosi siê ostroga skalna o wysokoœci 15-20 m,

której powstanie wi¹¿e siê z powstaniem prze³omu Wis³y

pod Tyñcem. Jest to ska³ka zbudowana z wapienia skalistego,

z widocznymi spêkaniami ciosowymi poszerzonymi przez

procesy grawitacyjne i krasowe. Na powierzchni wapienia wi-

doczne s¹ liczne jamki, zag³êbienia, rowki i bruzdy, tworz¹ce

charakterystyczn¹ mikrorzeŸbê krasow¹. Widoczne s¹ doœæ

liczne skamienia³oœci, selektywnie wypreparowane przez

wietrzenie. W dolnej czêœci œciany skalnej od strony Wis³y

wystêpuje w¹ski, zaciskaj¹cy siê korytarz, przebiegaj¹cy

wzd³u¿ rozwartej szczeliny. U jego podnó¿a nagromadzone

s¹ osady (mady i ¿wiry) akumulowane przez rzekê w czasie

wezbrañ powodziowych. Od po³udnia ska³ka ograniczona

jest wysok¹, ³ukowato wygiêt¹ skarp¹ – jest to pozosta³oœæ

od dawna nieczynnego kamienio³omu. Ods³aniaj¹ siê w

niej wapienie o mniej lub bardziej wyraŸnie zaznaczonej

oddzielnoœci ³awicowej, nachylone ku zachodowi pod k¹tem

8-10° (stopniowo malej¹cym). W zachodniej czêœci odkryw-

ki, w obrêbie wapieni nieu³awiconych, widnieje otwór jaskini

Nad Galosk¹. Jaskinia ta ma kszta³t owalnej komory z trzema

p³ytkimi niszami, a jej szeroki wylot jest wsparty na trzech

kolumnach skalnych. Namulisko pokrywaj¹ce nierówne

dno jaskini by³o dwukrotnie rozkopywane; znaleziono w

nim liczne koœci zwierz¹t plejstoceñskich oraz krzemienne

od³upki i narzêdzia pochodz¹ce ze œrodkowego i górnego

paleolitu. Wierzchowinê wzgórza ponad ska³k¹ pokrywa

less, zawieraj¹cy równie¿ zabytki archeologiczne i szcz¹tki

kopalnej fauny.

Znajduj¹cy siê w Piekarach kamienio³om i stok ska-

listy (ska³ka Okr¹¿ek) s¹ jedynym na terenie Bielañsko-

Tynieckiego Parku Krajobrazowego stanowiskiem

dokumentacyjnym. Dokumentuj¹ one wzajemn¹ relacjê

dwóch odmian litologiczno-facjalnych wapieni górnej jury

Wy¿yny Krakowsko-Czêstochowskiej, a tak¿e ich rolê

morfotwórcz¹. Szczególna jest tak¿e wartoœæ stanowisk

archeologicznych Piekary I-III ze wzglêdu na znalezion¹

tu bogat¹ faunê ssaków plejstoceñskich, jak równie¿ ze

wzglêdu na zabytki archeologiczne (zw³aszcza wyroby

datowane na œrodkowy paleolit), oceniane jako jedne z

najstarszych na ziemiach polskich.

Piekary

Oba te obiekty tworz¹ lewobrze¿ne obramowanie Bra-

my Tynieckiej, atrakcyjnego ze wzglêdów krajobrazowych

prze³omu Wis³y pod Tyñcem (najwê¿szy odcinek doliny

rzecznej miêdzy Karpatami a ujœciem Wis³y do Ba³tyku).

Godne zwiedzenia s¹ zarówno sztolnia w kamienio³omie,

jak te¿ jaskinia Nad Galosk¹ (obie ³atwo dostêpne i bez-

pieczne). Z wierzchowiny nad ska³k¹ Okr¹¿ek roztacza siê

piêkny widok na prze³omow¹ dolinê Wis³y, pasmo Pogórek

Tynieckich oraz Sowiniec z klasztorem na Bielanach.

Obiekt jest ³atwo dostêpny drog¹ i œcie¿k¹ od przystanku

autobusu miejskiego przy skrzy¿owaniu dróg w Piekarach

(linie 239 i 259) lub od parkingu samochodowego nad brze-

giem Wis³y. Dojœcie drog¹ – oko³o 700 m na po³udnie.

Obiekt ten nie jest zagospodarowany; w przygotowa-

niu jest œcie¿ka dydaktyczna z 3 tablicami informacyjnymi

(przy przystanku autobusowym, przy kamienio³omie i

przy ska³ce Okr¹¿ek). W planie jest te¿ wydanie folderu.

Obiekt ten œwietnie nadaje siê do niedzielnych wycieczek

dla mieszkañców Krakowa, poniewa¿ znajduje siê zaledwie

10 km od centrum miasta.

bedded limestone is exposed. The beds are from 0.7 to 2.5

meters thick and contain numeorus lints. Southward, the

massive limestone facies appears, exposed in the left wall

of the pit, along some 140 meters. In this limestone karst

features are well-developed. In both facial varieties rare fos-

sils can be found: sponges, brachiopods and ammonites.

About 200 meters southward a rock pinnacle rises to

15-20 meters height. It is a massive limestone with abundant

fossils and well-marked joint fractures widened by weathering

and karstiication. At the rock surface a variety of karrens

can be observed. In the lower part of the wall a narrowing

corridor occurs. At its entrance alluvial muds and gravels

are accumulated during loods. From the south the pinnacle

is terminated by a high scarp built of randomly-bedded lime-

stones dipping at 8-10° to the north. In the western part of

the outcrop there is the entrance to the “Nad Galosk¹” cave.

The cave is an oval chamber with three shallow niches. Its large

entrance is supported by three limestone columns. In the

cave sediments bones of Pleistocene animals and Paleolithic

artefacts were found. The top of the hill is covered by loess in

which archaeological artefacts and fauna fossils were found.

The site borders of so-called Tyniec Gate – a scenic

Vistula River break beneath the Tyniec Hill. From the top of

the Okr¹¿ek Rock a magniicent view opens to the Vistula

River valley, to the Tyniec Hill Range and to the Sowiniec

Horst with the Bielany monaster.

The site is easily accessible by road and trail from city

bus stop at road crossing in Piekary (No. 239 and 259

lines) or from the parking lot at the river bank (about 700

meters walk).

The Stró¿nica Hill in Piekary

The Stró¿nica Hill (247 meters a.s.l.) is in the left bank of

the Vistula River valley. Two sites are known from this area:

inactive quarry in Piekary and “Okr¹¿ek Rock” - a pinnacle

with a cave and poorly visible, old working. In both sites

various facies of Upper Jurassic limestones and Quaternary

sediments crop out. The area belongs to the Bielany-Tyniec

Landscape Park.

In the Piekary quarry typically developed Oxfordian

Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

Z. Alexandrowicz, S. W. Alexandrowicz (2006)

Stanowisko dokumentacyjne zatwierdzone w 1998 r.

Wybrana literatura: 3, 124, 145, 149, 290, 295, 476

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: