Szlachta zamożna
-> warcholska, butna, niekama, egoistyczna, lekkomyślna, prLekupna, zaślepiona, bezmyślna politycznie, uległa wobec magnaterii, obojętna wobec potrzeb ojczyzny,
-> poddaje się pokornie obcym najeźdźcom, płaci im podatki, słucha bez sprzeciwu rozkazów szwedzkich komendantów, . szybko godzi się z nowym położeniem, np. kiedy Opaliński
oznajmił o podpisaniu kapitulacji Wielkopolski, wznosi natychmiast okrzyki na cześć króla szwedzkiego,
-> do zdrady ojczyzny skłaniają obietnica przywilejów stanowych ze strony króla szwedzkiego, np. stryj Oleńki, Billewicz, mówi: "Pana i pod obcym panowaniem znaleźć można",
-> na Kmicicowej kompanii ciążą morderstwa, rozboje i gwahy; każdy z jego kompanów był osądzony i skazany przez sądy na utratę czci i życia, ale wszyscy grasują nadal bezkarnie, bo prawo i sądownictwo w państwie jest za słabe; sam Kmicic dał się ugnieść jak wosk w rękach zdrajcy hetmana,
-> wśród szlachty są też i jednostki prawe, gotowe do poświęceń, ale tychjest znacznie mniej,jak np. Skrzetuski, który nawieść o kapitulacji Wielkopolski rwał sobie włosy z głowy,
-> oprócz szlachty zamożnej ukazuje Sienkiewicz w "Potopie" szlachtę ubogą, zaściankową, np. laudańską,
-> Kmicic przejeżdża cały kraj i wszędzie widzi upadek i upodlenie, w które naród polski wtrąciła lekkomyślna kapitulacja oraz spostrzega trzy rodzaje ludzi:
- jedni czekają od Szwedów własnych korzyści, np. starostw, majątków itp.,
- drudzy sądzą, że Polska dopiero pod nowym królem doczeka się potęgi,
- ajeszcze inni poddąją się woli Bożej.
keitii18