06. Cezar Gajusz Juliusz - 1. O wojnie domowej.pdf - 01. Antyk - Han23

GAJUSZ JULIUSZ CEZAR

O WOJNIE

DOMOWEJ

KSIĘGA PIERWSZA

Pismo Cezara zostało doręczone konsulom. Mimo wszelkich wysiłkw udało się trybunom z trudem

uzyskać, by je odczytano w senacie, ale nie, by otwarto nad nim debatę. Konsulowie przedstawiają

oglnie stan rzeczy w państwie. Konsul Lucjusz Lentulus oświadcza, że nie uchybi swoim

obowiązkom wobec senatu i rzeczypospolitej pod warunkiem, że każdy wypowie swoje zdanie

odważnie i stanowczo; jeśli zaś jak dawniej będą się oglądali na Cezara i ubiegali o jego względy, sam

o sobie pomyśli wbrew powadze senatu - i on bowiem zna drogę do łaski i przyjaźni Cezara. W tym

samym duchu przemawia Scypion: Pompejusz pragnie pomc rzeczypospolitej, jeśli będzie miał senat

za sobą, lecz jeśli zacznie się zwlekać i obmyślać płśrodki, niech senat nie liczy na jego poparcie,

gdy tego pźniej zażąda.

Posiedzenie senatu odbywało się w mieście, lecz Pompejusz był tak blisko, że mowa Scypiona miała

to samo znaczenie co własne słowa Pompejusza. Dały się słyszeć bardziej umiarkowane zdania.

Najpierw Marcellus przemawiał w tym duchu, że nie należy podejmować debaty w tej sprawie, dopki

nie odbędą się zaciągi w całej Italii i wojska nie zostaną powołane, aby pod ich osłoną senat miał

odwagę bezpiecznie i swobodnie postanowić, co zechce. Marek Kalidiusz żądał, by Pompejusz

odszedł od swoich prowincji celem uniknięcia zbrojnego zatargu: Cezar się obawia, że dwa legiony,

ktre mu odebrano, Pompejusz zachowa i utrzyma pod miastem na jego zgubę; Marek Rufus z

nielicznymi zmianami poparł wniosek Kalidiusza. Tych wszystkich konsul L. Lentulus ostro

zwymyślał, a wniosku Kalidiusza w ogle nie chciał poddać pod głosowanie. Marcellus, zastraszony

obelgami, odstąpił od swego zdania. Tak więc krzyki konsula, postrach stojących w pobliżu wojsk,

pogrżki przyjacił Pompejusza sprawiły, że wielu wbrew woli i pod przymusem przyjęło wniosek

Scypiona.

Brzmiał on: do określonego dnia Cezar ma wojsko rozpuścić, a jeśli tego nie uczyni, jego

postępowanie będzie uznane za zdradę stanu. Zakładają weto trybuni ludu - Marek Antoniusz i

Kwintus Kasjusz. Natychmiast otwiera się dyskusja nad ich interwencją. Padają twarde słowa, a kto

przemawia ze szczeglną zawziętością, tego najwięcej oklaskują wrogowie Cezara.

Pod wieczr zamknięto obrady, senatorw zaś Pompejusz wezwał do siebie, za miasto. Nie szczędzi

im pochwał i zachęty na przyszłość, opieszalszych strofuje i pobudza. Wielu wysłużonych żołnierzy

ze starych wojsk Pompejusza zwabia się nadzieją nagrd i wyższych stopni, wielu rwnież ściągają z

dwch legionw, ktre Cezar oddał. W mieście i nawet na komicjum roi się od trybunw, centurionw

i weteranw. Spędza się do senatu wszystkich, co byli przyjaciłmi konsulw, co mieli obowiązki

wobec Pompejusza i innych, z dawna pokłconych z Cezarem: ten krzykliwy tłum zastrasza

słabszych, podtrzymuje wątpliwych, większość traci wręcz możność swobodnej wypowiedzi. Cenzor

Lucjusz Piso, a także i pretor Lucjusz Roscjusz oświadczają, że są gotowi udać się do Cezara, aby go o

wszystkim powiadomić, i żądają na załatwienie tej sprawy sześciu dni czasu. Niektrzy nawet są

zdania, by przez posłw zanieść Cezarowi wolę senatu.

Przeciw tym wszystkim przemawiają: Konsul, Scypion i Katon. Katona jątrzy zadawniona nieprzyjaźń

do Cezara i bl porażki.

Lentulus znajduje bodziec w swoich olbrzymich długach, w nadziei dowdztwa, prowincji, hojności

książąt, ktrych zrobi krlami, jego otoczenie schlebia mu, że będzie drugim Sullą, rwnie jak tamten

wszechwładnym. Scypiona popycha ta sama nadzieja na prowincję i wojska, ktrymi, jak sądzi,

podzieli się z Pompejuszem dzięki węzłom krwi, a także i strach przed sądami, umizgi możnych,

ktrzy wtedy wiele znaczyli w urzędach i sądach, na koniec własna prżność. Pompejusz zaś,

podjudzany przez wrogw Cezara, i nie chcąc, by ktoś się z nim rwnał w godności, całkowicie się

odwrcił od przyjaźni zCezarem i pogodził się ze wsplnymi wrogami, ktrych przeważnie sam

Cezarowi przysporzył w czasach, kiedy łączyło ich powinowactwo. Doskwierało mu rwnież

haniebne przywłaszczenie dwch legionw, ktre zawrcił z drogi do Azji i Syrii i poddał pod swoje

rozkazy. Dążył więc usilnie, by doprowadzić do zbrojnego zatargu. Wszystko zaczyna się dziać nagle

i bezładnie. Przyjaciołom Cezara nie dają czasu, by się z nim porozumieli, trybuni ludu nie mogą się

bronić ani użyć prawa weta, ktre nawet Sulla im zachował. Już na sidmy dzień muszą myśleć o

swoim ocaleniu, nie jak za dawnych lat, gdy owi słynni z gwałtowności trybuni ludu dopiero po ośmiu

miesiącach zwykli się byli troskać i trwożyć o odpowiedzialność za swoje postępowanie. Dochodzi

wreszcie do tej ostatecznej uchwały, na ktrą niegdyś senatorowie ośmielali się dopiero wtedy, gdy

już samo miasto było w ogniu, a wszyscy stracili nadzieję wobec zuchwałości zbrodniarzy: senat każe

konsulom, pretorom, trybunom ludu i tym prokonsulom, ktrzy znajdują się w okolicy Rzymu,

czuwać, by rzeczpospolita nie poniosła szkody. Ta uchwała zostaje spisana 7 stycznia. Od dnia, w

ktrym Lentulus zaczął swj konsulat, senat miał pięć dni na obrady, gdyż dwa były komicjalne, w tak

krtkim więc czasie powzięto najbardziej doniosłe i najsurowsze postanowienia o dowdztwie Cezara

i tak wysokich dostojnikach jak trybuni ludu. Ci natychmiast uciekają z Rzymu i udają się do Cezara.

Był on wtedy w Rawennie, gdzie oczekiwał odpowiedzi na swoje umiarkowane żądania, niepewny,

czy poczucie ludzkiej słuszności zdoła doprowadzić do uspokojenia.

W następnych dniach senat zbiera się za miastem. Pompejusz postępuje zgodnie z tym, co uprzednio

oświadczył przez Scypiona: chwali senat za męstwo i stanowczość, twierdzi, że ma w pogotowiu

dziesięć legionw i że znane mu są niechętne nastroje wśrd żołnierzy, ktrych Cezar nie zdoła

nakłonić, by stanęli w jego obronie lub poszli za nim. Co do innych spraw przedstawia się senatowi

nagłe wnioski: o zaciągach w całej Italii; o natychmiastowym wysłaniu Faustusa Sulli do Mauretanii;

o wypłaceniu pieniędzy Pompejuszowi ze skarbu państwa. Zostaje też zgłoszony wniosek, by krla

Jubę uznać za sprzymierzeńca i przyjaciela, lecz Marcellus nie pozwala go na razie uchwalić.

Trybun Filippus sprzeciwia się wnioskowi o wysłaniu Sulli We wszystkich innych sprawach zostały

spisane uchwały senatu. Osobom prywatnym nadają prowincje, dwie konsularne, pozostałe pretorskie.

Syria dostaje się Scypionowi, Galia Lucjuszowi Domicjuszowi; w poufnym porozumieniu wyłączają

od losowania Filippa i Kottę, ich nazwisk nie wrzucają do urny. Do pozostałych prowincji posyłają

pretorw. I ci nowi namiestnicy nie czekają nawet, jak to było dawniej zwyczajem, by lud zatwierdził

im dowdztwo, tylko od razu wkładają płaszcze wodzw i złożywszy ślubowanie opuszczają Rzym.

I konsulowie, co się nigdy dotąd nie zdarzyło, opuszczają stolicę, a ludzie prywatni, wbrew odwiecz-

nej tradycji, pojawiają się w mieście i na Kapitolu w otoczeniu liktorw. W całej Italii robi się zaciągi,

nakazuje zbirkę broni; od municypiw wymusza się pieniądze, zbiera się je ze świątyń: wszystkie

boskie i ludzkie prawa zostają pogwałcone.

Na wiadomość o tym Cezar przemawia do żołnierzy. Wspomina zniewagi, jakich doznał od swych

nieprzyjacił w rżnych czasach, od ludzi, ktrzy uwiedli i na złe sprowadzili Pompejusza, podsycając

jego zawiść i zazdrosną żądzę sławy, chociaż właśnie Cezar zawsze sprzyjał jego zaszczytom i

godnościom i starał się mu ich przysporzyć. Skarży się na tak gorszący przykład, jakim jest dla

rzeczypospolitej zastraszenie i przemoc wobec trybunw zakładających weto. Sulla, mimo że ogołocił

władzę trybuńską ze wszystkiego, pozostawił im jednak to prawo, Pompejusz zaś, ktry pragnie

uchodzić za odnowiciela utraconych przywilejw, nawet i to znisł. Ilekroć nakazuje się władzom

czujność, by rzeczpospolita nie poniosła szkody, ktrym to hasłem i dekretem senatu wzywa się

ludrzymski do broni, muszą zajść szczeglne wypadki: zgubne ustawy, gwałty trybunw, secesja ludu,

zajęcie świątyń i wzgrz - podobne zdarzenia w poprzednim wieku opłacili własną zgubą Saturninus i

Grakchowie. A teraz nic takiego nie zaszło, nawet w myśli nikomu nie postało. Na koniec wzywa

Cezar żołnierzy, by od nieprzyjacił bronili czci i godności wodza, pod ktrym przez dziewięć lat

szczęśliwie służyli państwu, wygrali wiele bitew, uśmierzyli Galię i Germanię. Żołnierze XIII legionu,

ktry był przy nim (ich bowiem ściągnął z początkiem zamieszek, reszta jeszcze nie nadeszła),

zakrzyknęli, że są gotowi stanąć w obronie wodza i trybunw ludu.

Poznawszy dobre chęci żołnierzy, rusza z tym legionem do Ariminum i tam się spotyka z trybunami

ludu, ktrzy doń zbiegli. Pozostałe legiony odwołuje z leży zimowych i każe im dążyć za sobą. Zjawia

się u niego młody Lucjusz Cezar, ktrego ojciec był legatem u Cezara. Najpierw mwi o tym, z czym

przybył, następnie oświadcza, że ma od Pompejusza prywatne zlecenia. Powiada, że Pompejusz pra-

gnie się oczyścić przed Cezarem, jakoby to, co robi dla dobra rzeczy pospolitej, miało być dla Cezara

osobistą obrazą. Zawsze interes państwa stawia ponad obowiązki przyjaźni. Cezar też winien z uwagi

na swoje wysokie stanowisko poświęcić państwu własne namiętności i gniewy i nie posuwać się w za-

ciętości wobec swych nieprzyjacił tak daleko, by chcąc im szkodzić, wyrządzał szkodę rzeczypospo-

litej. Jeszcze inne tego rodzaju rzeczy mwi na usprawiedliwienie Pompejusza. To samo i niemal do-

słownie powtarza pretor Roscjusz, oświadczając, że mwi w imieniu Pompejusza. Było widoczne, że

się to nie przyda na złagodzenie sporu. Cezar jednak, mając przed sobą ludzi odpowiednich do wyko-

nania jego zleceń, prosi ich obu, by skoro mu przynieśli słowa Pompejusza, zechcieli rwnież przeka-

zać Pompejuszowi jego odpowiedź: może się uda małym trudem usunąć wielkie nieporozumienia i ca-

łą Italię uwolnić od strachu. U niego honor jest zawsze na pierwszym miejscu i od samego życia waż-

niejszy. Boleje nad tym, że dobrodziejstwa, jakie mu przyznał lud rzymski, nieprzyjaciele chcą mu

wydrzeć godząc na jego cześć. Skrciwszy mu dowdztwo o pł roku, ściąga się go do Rzymu, cho-

ciaż lud uchwalił, że może nieobecny kandydować na przyszłych wyborach. Lecz tę ujmę znisł spo-

kojnie dla dobra rzeczypospolitej. Wysłał pismo do senatu z żądaniem, by wszyscy jednocześnie zło-

żyli broń, ale nawet tego nie uzyskał. W całej Italii odbywają się zaciągi, dwa legiony, ktre mu odjęto

pod pozorem wojny z Partami, zostały zatrzymane, całe państwo jest pod bronią. Do czego to wszyst-

ko zmierza, jeśli nie do jego zguby? Pjdzie jednak na wszelkie ustępstwa, wszystko zniesie dla rze-

czypospolitej. Niechaj Pompejusz wyruszy do swoich prowincji, niech obaj rozpuszczą wojska, niech

wszyscy w Italii złożą broń, niechaj strach odejdzie od społeczeństwa, potem się odbędą wolne wybo-

ry, rządy wrcą do senatu i ludu rzymskiego. Żeby to można prędzej załatwić i uświęcić przysięgą,

niech albo sam Pompejusz się zbliży, albo jemu pozwoli spotkać się ze sobą; w osobistych rozmowach

da się pogodzić wszelkie sprzeczności.

Z tymi zleceniami Roscjusz z Lucjuszem Cezarem docierają do Kapui, gdzie zastają konsulw i

Pompejusza. Przedstawiają im żądania Cezara. Ci zaś po naradzie dają im odpowiedź na piśmie i

polecają doręczyć ją Cezarowi. Treść jej była następująca: Cezar wrci do Galii, ustąpi z Ariminum,

rozpuści wojsko; gdy to uczyni, Pompejusz uda się do Hiszpanii. Tymczasem, dopki Cezar nie da

gwarancji, że dotrzyma przyrzeczeń, konsulowie i Pompejusz nie zawieszą poboru żołnierzy.

Było niegodziwością żądać, by Cezar ustąpił z Ariminum i wrcił do swojej prowincji, gdy Pompejusz

zatrzymuje i prowincje, i cudze legiony; chcieć, by Cezar rozpuścił wojsko, a samemu robić nowe

zaciągi; przyrzekać, że się wycofa do prowincji, a nie określić dnia, ktrego to nastąpi; w takim

przypadku Pompejusz mgłby się nie ruszyć z miejsca przez cały czas konsulatu Cezara, a nie byłoby

w tymżadnego kłamstwa ani krzywoprzysięstwa. Odbierało nadzieję utrzymania pokoju i to, że nie

było mowy o konferencji i osobistym spotkaniu. Wobec tego Cezar wysyła Marka Antoniusza z

Ariminum do Arretium z pięciu kohortami, sam z dwiema pozostaje w Ariminum i postanawia tam

odbyć zaciąg; pojedynczymi kohortami obsadza Pisaurum, Fanum, Ankonę.

Tymczasem dostaje wiadomość, że pretor Termus z pięciu kohortami trzyma Iguwium i fortyfikuje

miasto, że jednak mieszkańcy bardzo sprzyjają Cezarowi - posyła więc tam Kuriona z trzema

kohortami, ktre miał w Pisaurum i w Ariminum. Na wieść o ich zbliżaniu się Termus, nie ufając

nastrojom miasta, wyprowadza swoje kohorty i umyka. Po drodze żołnierze go odstępują i wracają do

domu. Kurion, witany z zapałem, zajmuje Iguwium. To upewniło Cezara, że miasta mu sprzyjają,

ściąga więc z garnizonw kohorty XIII legionu i rusza na Auksimum. To miasto trzymał Atiusz, ktry

tam wprowadził swoje kohorty i, rozesławszy po całym Picenum senatorw, czynił zaciągi. Na wieść

o nadejściu Cezara dekurionowie Auksymu schodzą się tłumnie u Atiusza Warusa i oświadczają, że

nie do nich należy sąd w tych sprawach, ale zarwno oni sami, jak i wszyscy mieszkańcy nie uważają

za możliwe zamknąć miasto przed Gajusem Cezarem, imperatorem, ktry dobrze zasłużył się

ojczyźnie swoimi wielkimi czynami, a więc niech Warus sam myśli o przyszłości i własnym

niebezpieczeństwie.

Pod wrażeniem tych słw Warus ściąga załogę, ktrą do miasta wprowadził, i umyka. Za nim puściła

się garstka żołnierzy z przedniej straży Cezara i zatrzymała. Gdy zawiązała się potyczka, Warusa woj-

sko opuściło, część odeszła do domu, reszta do Cezara. Wśrd nich wzięto Lucjusza Pupiusza, centu-

06. Cezar Gajusz Juliusz - 1. O wojnie domowej.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: