Instalacja elekrtyczna zewnętrzna 10_2004.pdf

R APORT 31

Instalacja zewnętrzna

Przy³¹cze energetyczne czyli

czerpiemy z pañstwowego

Ÿród³a

Przy³¹cze energetyczne wykonywane

jest przez uprawnionych monterów z Re-

jonowego Zak³adu Energetycznego. In-

stalacja mo¿e zostaæ zrobiona w dwóch

wariantach: jako napowietrzna lub ka-

blowa . Ostatecznie o wyborze sposobu

doprowadzenia pr¹du do domu decyduje

zak³ad energetyczny.

fot. Limex

Z pod³¹czeniem domu do linii ener-

getycznej zwi¹zane s¹ dwa podobnie

brzmi¹ce terminy:

przy³¹cze – odcinek linii elektrycznej

³¹cz¹cy zewnêtrzn¹ (publiczn¹) sieæ zasi-

laj¹c¹ ze skrzynk¹ elektryczn¹ (tzw. z³¹-

czem);

z³¹cze (inaczej skrzynka elektryczna)

– urz¹dzenie, z którego energia elek-

tryczna dostarczana jest na budowê, b¹dŸ

do gotowego domu. Obecnie skrzynka

elektryczna jest lokalizowana najczêœciej

w linii ogrodzenia posesji. Mieœci siê

w niej licznik pr¹du elektrycznego

i g³ówny w³¹cznik zasilania.

PRĄD

poza domem

Jeœli w pobli¿u budowanego domu

jest magistrala kablowa (przewód zasilaj¹-

cy biegn¹cy pod ziemi¹), przy³¹cze tak¿e

musi byæ kablowe. Natomiast, gdy ener-

gia rozprowadzana jest sieci¹ napowietrz-

n¹, dom mo¿e zostaæ przy³¹czony dowol-

nym sposobem i to jego w³aœciciel podej-

muje decyzjê o wyborze metody instala-

cji. Uwaga: pierwsze rozwi¹zanie jest

dro¿sze, ale nie szpeci otoczenia domu,

a przewody nie s¹ podatne na uszkodze-

nia np. podczas silnych wiatrów.

Instalacjê elektryczn¹ w domu jednorodzinnym mo¿-

na podzieliæ na trzy czêœci. Po pierwsze – wykonanie

odpowiedniego przy³¹cza dla posesji. Jest to zadanie

zak³adu energetycznego – w tym przypadku rola

inwestora sprowadza siê jedynie do okreœlenia

oczekiwanych parametrów dostawy. Drugim etapem s¹

obwody wewn¹trz domu. Maj¹ za zadanie zasilaæ

wszystkie odbiorniki (stacjonarne i przenoœne) oraz

oœwietlenie znajduj¹ce siê we wnêtrzach. Trzecia czêœæ

to zewnêtrzna instalacja elektryczna. Obejmuje ona

obwód odpowiedzialny za po³¹czenie domu ze z³¹czem

(jeœli szafka przy³¹czeniowa jest np. w linii ogrodzenia),

oœwietlenie zewnêtrzne okolic domu i ogrodu,

domofon, dzwonek itp.

Artyku³ ten przedstawia ogó³ problemów

zwi¹zanych z instalacjami zewnêtrznymi domu.

Koszt wykonania przy³¹cza ponosi

inwestor. Kwota ta nie podlega zwrotowi.

Przy³¹cze elektryczne jest zawsze w³a-

snoœci¹ zak³adu energetycznego. Je¿eli

wykonano pod³¹czenie podziemne, odpo-

wiedzialnoœæ zak³adu koñczy siê na

skrzynce elektrycznej. Natomiast, przy

³¹czu napowietrznym w³asnoœci¹ jest

wszystko, a¿ po zamocowane w œcianie

budynku zaciski z przewodami lub maszt

dachowy.

Jaros³aw Barañski

186

2004 10

Dom

budujemy

stojak z izolatorem

Przy³¹cze kablowe

(podziemne)

Niew¹tpliw¹ zalet¹ tego rodzaju roz-

wi¹zania jest brak widocznych w bezpo-

œrednim otoczeniu domu przewodów elek-

trycznych i s³upów ( patrz ). Instalacja

poprowadzona jest w ziemi, na g³êbokoœci

odpowiednio zabezpieczaj¹cej przed prze-

marzaniem i ruchem pojazdów. Zazwy-

czaj jest to 1 m od powierzchni gruntu.

Pod dojazdami i miejscami parkingowy-

mi mo¿na zejœæ g³êbiej – do ok. 1,3-1,4 m,

lub zastosowaæ dodatkow¹ os³onê – prze-

pust np. z odcinka rury stalowej.

Wykop, w którym znajd¹ siê kable,

mo¿na wykonaæ rêcznie lub niewielk¹ ko-

park¹. U³o¿onego na dnie przewodu nie

nale¿y napinaæ – w przypadku osiadania

gruntu znacznie ogranicza to mo¿liwoœæ

jego zerwania. Kabel przykrywa siê spe-

cjalnymi os³onami lub warstw¹ cegie³

oraz specjaln¹ taœm¹ z barwnej folii igieli-

towej . Beton lub ceg³y zabezpieczaj¹

przed przypadkowym uszkodzeniem izo-

lacji podczas prac ziemnych, a folia sy-

gnalizuje obecnoœæ obwodu elektryczne-

go pod napiêciem.

Od strony domu koniec przewodu

wyprowadza siê na powierzchniê po ze-

wnêtrznej stronie fundamentu. Kabel na-

le¿y prowadziæ w rurze os³onowej (stalo-

wej lub z tworzywa sztucznego ), moco-

wanej uchwytami do œciany budynku.

Górny koniec os³ony powinien znajdo-

waæ siê ok. 1,5 m nad poziomem gruntu.

Przy³¹cze napowietrzne

Przy³¹cze kablowe

Pañstwowa sieæ elektroenergetyczna

skrzynka elektryczna

przewód w os³onie

tablica

rozdzielcza

Je¿eli od zak³adu energetycznego

otrzymamy zgodê na prowizoryczne (na

czas budowy) przy³¹cze elektryczne, po

zakoñczeniu prac bêdziemy musieli wy-

st¹piæ o przy³¹cze docelowe. Jeœli jest to

przy³¹cze kablowe, a warunki budowy

pozwalaj¹ na instalacjê wersji docelowej,

to warto z tego skorzystaæ. W takim przy-

padku skrzynkê elektryczn¹ umieszcza

siê w linii ogrodzenia, a z niej, kablem

niskiego napiêcia zasila tymczasow¹, bu-

dowlan¹ tablicê rozdzielcz¹.

Z³¹cze tymczasowe ustawia siê w ta-

kim miejscu, by rozdzielnia nie przeszka-

dza³a w pracach budowlanych. Po wybu-

dowaniu domu instalacjê demontuje siê.

Z³¹cze docelowe lokuje siê w miejscu

wskazanym przez zak³ad energetyczny.

Skrzynka elektryczna musi byæ zamonto-

wana w ³atwo dostêpnym miejscu, aby nie

utrudniaæ usuniêcia ewentualnej awarii

Skrzynkê elektryczn¹ umieszcza siê w linii

ogrodzenia (fot. archiwum BD)

w miejscu planowanego z³¹cza . Pozwoli

to zrobiæ wszelkie niezbêdne po³¹czenia.

Energiê elektryczn¹ zu¿yt¹ w czasie

prac budowlanych mo¿na op³acaæ na

dwa sposoby:

rycza³tem – wczeœniej konieczne jest

szacunkowe okreœlenie pobieranej pod-

czas budowy mocy. Na tej podstawie za-

k³ad energetyczny ustala nale¿noœæ za

pr¹d. Kwotê tê nale¿y uiszczaæ z góry, za

ka¿dy miesi¹c;

wed³ug licznika – sposób rozliczenia

jest oczywisty, licznik udostêpniany jest

tymczasowemu odbiorcy bezp³atnie.

Po ustaleniu formy dostaw energii na

plac budowy, w skrzynce montowane s¹

bezpieczniki o pr¹dzie znamionowym do-

stosowanym do zg³oszonego zapotrzebo-

wania. Uniemo¿liwia to pobór wiêkszej

iloœci mocy. Skrzynka jest nastêpnie

plombowana.

zaistnia³ej podczas nieobecnoœci w³aœci-

ciela terenu. Jeœli wiêc od samego pocz¹t-

ku budowy znany jest przebieg ogrodzenia

(a skrzynka ma byæ w jego linii), warto wy-

konaæ przynajmniej jego fragment,

Dom 10 2004

187

budujemy

R APORT 31

Instalacja zewnętrzna

folia

kszta³tka

du Energetycznego, która dokona oglê-

dzin, sporz¹dzi protokó³ i zaplombuje

skrzynkê w sposób uniemo¿liwiaj¹cy

pod³¹czenie odbiorników przed liczni-

kiem. Poniewa¿ obwód nadzorowany

przez zak³ad energetyczny koñczy siê

w miejscu zamontowania licznika, jako-

œci wykonania pozosta³ego fragmentu in-

stalacji inwestor musi dopilnowaæ we

w³asnym zakresie.

Zalet¹ linii kablowej w gruncie jest jej

ca³kowita niezale¿noœæ od warunków at-

mosferycznych (burza, wiatr) oraz zniko-

me koszty utrzymania. Jednak kable mu-

sz¹ byæ zabezpieczone przed wilgoci¹.

Dlatego wszelkie zakoñczenia i pod³¹cze-

nia s¹ wykonywane w specjalnych os³o-

nach (tzw. mufach) i zalewane masami

izolacyjnymi. Kabel przeznaczony do za-

kopania w ziemi musi mieæ izolacjê od-

porn¹ na panuj¹ce w glebie warunki (np.

YDY 4x4 – cztery ¿y³y o przekroju 4 mm 2

w podwójnej izolacji igielitowej).

Do pod³¹czenia budynku nie wolno

stosowaæ przewodów przeznaczonych do

uk³adania we wnêtrzach.

Pañstwowa sieæ elektroenergetyczna

folia

przewód

ceg³y

przewód

piasek

Sposób prowadzenia przewodów elektrycz-

nych w ziemi

Przy³¹cze napowietrzne poprowadzone do

masztu z izolatorami

Na tej wysokoœci umieszcza siê skrzynkê

(na- lub podtynkow¹) z bezpiecznikiem

w³¹czonym w przewód fazowy przy³¹cza.

Przed rozpoczêciem u¿ytkowania

przy³¹cze musi zostaæ odebrane przez

uprawnion¹ osobê z Rejonowego Zak³a-

Ostateczne przy³¹czenie domu do li-

nii napowietrznej mo¿liwe jest na kilka

sposobów.

Rozwi¹zanie najprostsze polega na

rozpiêciu nieizolowanych przewodów po-

miêdzy najbli¿szym s³upem linii napo-

wietrznej a stojakiem dachowym wyposa-

¿onym w ramiê z izolatorami . Zamiast

na stojaku, izolatory mog¹ znajdowaæ siê

na œcianie budynku .

Przewody bez izolacji musz¹ byæ po-

prowadzone w taki sposób, by uniemo¿li-

wiæ przypadkowe dotkniecie przez cz³owie-

ka. Dlatego stojak musi mieæ odpowiedni¹

wysokoœæ: na dachu ³atwo dostêpnym, jego

wysokoœæ powinna wynosiæ ok. 2,5 m, na

dachu trudnodostêpnym – 1 m (dach ³a-

twodostêpny to taki, na który mo¿na do-

Przewody nale¿y prowadziæ w tworzywo-

wych rurkach os³onowych (Minbud)

Przy³¹cze napowietrzne

Jeœli w trakcie budowy wykorzysty-

wane by³o prowizoryczne pod³¹czenie

z sieci napowietrznej, po zakoñczeniu

wszystkich prac demontuje siê je. Sta³e

doprowadzenie pr¹du do domu wykonuje

siê sposobem napowietrznym, wprost

z najbli¿szego s³upa elektrycznego

( patrz ). Przewody rozpinane s¹ na s³u-

pach ¿elbetowych, sporadycznie spotyka

siê jeszcze s³upy drewniane.

Przy³¹cze napowietrzne z izolatorami umieszczonymi bezpoœrednio na œcianie domu

188

2004 10

Dom

budujemy

Znasz bardzo dobrego elektryka – poleæ go innym (str. 268)

wodu uziemionego). Odleg³oœæ przewo-

dów od komina nie mo¿e byæ mniejsza

ni¿ 1,5 m w poziomie, nad drog¹ dojazdo-

w¹ mog¹ wisieæ na wysokoœci 5 m.

Zamiast stosowaæ go³e przewody wy-

godniej i bezpieczniej jest zdecydowaæ siê

na wykonanie przy³¹cza wielo¿y³owym

kablem w izolacji, po³¹czonym z dodatko-

w¹, stalow¹ link¹ noœn¹. Niestety, jest to

rozwi¹zanie dro¿sze.

Od izolatorów na œcianie lub na stoja-

ku pr¹d przekazywany jest do z³¹cza

umieszczonego na parterze domu. Obok

niego montuje siê licznik, dalej znajduj¹

siê bezpieczniki.

W przypadku przy³¹cza napowietrz-

nego nie ma wymogu, by skrzynka elek-

tryczna dostêpna by³a z zewn¹trz. W razie

jakiejkolwiek awarii, zasilanie domu

mo¿na od³¹czyæ bezpoœrednio na s³upie.

Oprawy wkopane w ziemiê tworz¹ oryginalny system oœwietleniowy (Limex)

Oœwietlamy okolicê

W sk³ad instalacji, dziêki której mo¿-

liwe jest oœwietlenie otoczenia domu oraz

ogrodu, wchodz¹ lampy oœwietleniowe

oraz ³¹cz¹ce je przewody elektryczne.

Lampy pod wzglêdem wygl¹du

i przeznaczenia mo¿na podzieliæ na czte-

ry podstawowe grupy. Pierwsza, to opra-

wy przystosowane do wkopania równo

z powierzchni¹ terenu . Maj¹ bardzo

szczelne obudowy i uchwyty przewidzia-

ne do osadzenia np. w betonie. Szk³o za-

s³aniaj¹ce ¿arówkê jest mocne i osadzone

w taki sposób, ¿e mo¿na po nim chodziæ,

a nawet jeŸdziæ samochodem. W dzieñ

praktycznie niewidoczne, nie szpec¹

miejsca, w którym je zainstalowano.

Druga grupa lamp, to popularne re-

flektorki . Ich ca³kowita wysokoœæ to

25-40 cm. Wykonane s¹ w sposób umo¿-

liwiaj¹cy obrót i ustawianie pod k¹tem

do powierzchni gruntu. Reflektorki s¹

³atwe w monta¿u – do zakotwienia

w ziemi wystarcza p³yta chodnikowa, do

której przykrêca siê podstawê oprawy.

Oferowane s¹ równie¿ modele przeno-

œne. Nosz¹ one nazwê reflektorów pali-

kowych. Wbija siê je w dowolnym miej-

scu, mo¿na je te¿ tymczasowo zamoco-

waæ np. do drzewa.

Reflektorki przewidziane s¹ do oœwie-

tlania wybranych fragmentów ogrodu

oraz grup roœlinnoœci. Doskonale nadaj¹

siê do podœwietlania elewacji domu.

Kolejn¹ grup¹ latarni s¹ ma³e oprawy

pacho³kowe . Maj¹ wysokoœæ 1-1,5 me-

staæ siê bez potrzeby stosowania specjali-

stycznych przyborów np. drabina, asekura-

cja itp.). W przypadku izolatorów na œcia-

nie miejsce ich mocowania musi byæ odda-

lone od okien i balkonów o co najmniej

0,75 m (w dowolnym kierunku). Dla prze-

wodu uziemionego odleg³oœæ tê mo¿na

zmniejszyæ do 0,5 m. K¹t, pod jakim prze-

wody dochodz¹ do œciany nie mo¿e byæ

mniejszy ni¿ 30°. Odleg³oœæ miêdzy prze-

wodami a dachem pokrytym materia³ami

³atwopalnymi, nie mo¿e byæ mniejsza ni¿

1 m, od po³aci dachu trudnodostêpnego,

pokrytego materia³ami niepalnymi –

0,5 m. Odleg³oœæ wisz¹cych przewodów

elektrycznych od pod³ogi tarasu lub da-

chu ³atwo dostêpnego (bez wzglêdu na ro-

dzaj pokrycia) to min. 2,5 m. Otwory

okienne, drzwiowe, balkony, galeryjki lub

krawêdŸ dachu musi oddzielaæ od prze-

wodów co najmniej 0,75 m (0,5 m prze-

Pacho³kowa oprawa ogrodowa (Elgo)

Oprawa reflektorowa (fot. AgaLight)

Dom 10 2004

189

budujemy

R APORT 31

Instalacja zewnętrzna

Typowa, wysoka latarnia oœwietleniowa

(fot. ES-System Wilkasy)

W zwi¹zku z przewidywan¹ odporno-

œci¹, oprawy mog¹ mieæ jedn¹ z trzech

klas bezpieczeñstwa:

I – latarniê wolno zasilaæ tylko kablem

z dodatkowym przewodem ochronnym

(oznaczonym literami PE);

II – oprawy maj¹ dodatkow¹ izolacjê,

dziêki której nie mo¿na dotkn¹æ przewo-

du i czêœci pod napiêciem. Specjalne uzie-

mienie nie jest wtedy potrzebne;

III (najwy¿sza) – przewiduje zasilanie

tzw. napiêciem bezpiecznym. Jego war-

toœæ nie przekracza 24 V. W klasie tej wy-

konana jest wiêkszoœæ opraw do oœwietla-

nia oczek wodnych.

Nale¿y wybieraæ oprawy wykonane

w II klasie bezpieczeñstwa, a w miej-

scach specjalnie nara¿onych na obec-

noœæ wody (strumyki, wodospady), wy-

konane w III klasie – nawet mimo ich

wy¿szej ceny.

poprzeczny (co najmniej 1,5 mm 2 ).

Dziêki zastosowaniu kabla trzy¿y³owe-

go bêdzie mo¿na pod³¹czyæ oprawy wy-

konane w dowolnej klasie bezpieczeñ-

stwa.

Podczas wykonywania instalacji

obowi¹zuje fundamentalna zasada – nie

nale¿y zakopywaæ kabla z uszkodzon¹

izolacj¹ . Na przewodzie ³¹cz¹cym dwa s¹-

siednie punkty œwietlne nie mo¿e byæ

¿adnego po³¹czenia. Musi byæ u³o¿ony

luŸno, z pewnym zapasem. W celu dodat-

kowego zabezpieczenia przed uszkodze-

niami mechanicznymi i wilgoci¹ przewo-

dy warto umieœciæ w elastycznych rur-

kach instalacyjnych. Sposób zakopywania

przewodów jest taki sam, jak podczas bu-

dowy przy³¹cza kablowego ( patrz rys ).

Obwód zasilaj¹cy ogród i oœwietlenie

zewnêtrzne domu, powinien byæ wyposa-

¿ony w osobny bezpiecznik. Zapobiega to

uszkodzeniu instalacji w przypadku prze-

ciêcia kabla np. podczas prac ziemnych

w ogródku.

tra. Lampa jest od wierzchu przykryta od-

b³yœnikiem daj¹cym rozproszone, ³agodne

œwiat³o, które nie oœlepia oczu, gdy¿ kiero-

wane jest w dó³, na nogi przechodniów.

Dlatego urz¹dzenia tego typu stosowane s¹

do oœwietlania ci¹gów komunikacyjnych.

Oprawy takie osadzane s¹ na sta³e w prefa-

brykowanych lub wykonywanych w³asno-

rêcznie betonowych podstawach.

Do ostatniej grupy zaliczamy oprawy

masztowe . Ich wysokoœæ to minimum

dwa metry. Poniewa¿ Ÿród³o œwiat³a znaj-

duje siê wysoko nad ziemi¹, œwietnie nada-

j¹ siê do oœwietlenia wiêkszych fragmentów

terenu. Przydatne s¹ g³ównie na podjaz-

dach i w du¿ych ogrodach. Maj¹ wiele wzo-

rów, zarówno nowoczesnych jak i stylizo-

wanych (np. w formie latarni gazowych).

Osadzane s¹ w solidnych, betonowych fun-

damentach. Latarnie masztowe wykonuje

siê z ró¿nych materia³ów. Te z aluminium

mo¿na ustawiaæ samodzielnie. ¯eliwne

i betonowe wymagaj¹ zaanga¿owania wy-

specjalizowanego sprzêtu budowlanego.

Decyduj¹c siê na zakup lamp ze-

wnêtrznych, musimy zwróciæ uwagê na

bardzo wa¿n¹ ich cechê. Dla wszystkich

urz¹dzeñ zasilanych z sieci oœwietlenio-

wej 230 V wprowadzono pojêcie tzw.

klasy bezpieczeñstwa. Okreœla ona, w ja-

ki sposób nale¿y wykonaæ pod³¹czenie

do pr¹du by uchroniæ u¿ytkownika

przed mo¿liwoœci¹ pora¿enia elektrycz-

nego.

Latarnie ogrodowe nara¿one s¹ na

wp³yw zmiennych warunków atmosfe-

rycznych. Oprawa lampy musi to wszyst-

ko wytrzymaæ. Powinna byæ skonstru-

owana tak, by mimo kilkuletniego u¿yt-

kowania nie dosta³a siê do niej wilgoæ lub

woda mog¹ca wywo³aæ zwarcie.

Druty w ziemi

Bardzo wa¿nym elementem oœwie-

tlenia otoczenia domu jest instalacja

elektryczna ³¹cz¹ca i zasilaj¹ca wszyst-

kie oprawy. Do jej prawid³owego wyko-

nania nale¿y stosowaæ wy³¹cznie

osprzêt przewidziany do przewodzenia

napiêcia 230 V. Kabel po³¹czeniowy po-

winien byæ w podwójnej izolacji. Ka¿da

znajduj¹ca siê w nim ¿y³a ma wtedy

swoj¹ w³asn¹ izolacjê, ca³a wi¹zka ¿y³

jest równie¿ zaizolowana. Przewód taki

nosi oznaczenie – OMY 3x1,5 – gdzie

kolejne cyfry oznaczaj¹ z ilu ¿y³ siê

sk³ada i jakie jest pole przekroju ka¿dej

z nich (w tym przypadku trzy ¿y³y

o przekroju 1,5 mm 2 ka¿da). Dobrze,

gdy przewody ³¹cz¹ce poszczególne

punkty œwietlne umieszczone s¹ w do-

datkowych rurkach os³onowych.

Rozmieszczenie punktów œwietlnych

i ³¹cz¹cej je instalacji musi byæ poprzedzo-

ne starannym zaplanowaniem przebiegu

przewodów. Nie nale¿y umieszczaæ kabla

w poprzek grz¹dki z uprawami (mo¿na go

przeci¹æ ³opat¹) ani pod strumykiem lub

oczkiem wodnym. Korzystnie jest uk³adaæ

przewód wzd³u¿ œcie¿ek. Prace te miesz-

kañcy domu mog¹ wykonaæ samodzielnie.

Ze wzglêdu na kilku- lub kilkuna-

stometrowe odleg³oœci miêdzy punkta-

mi œwietlnymi oraz mo¿liwoœæ wyst¹-

pienia na nich spadków napiêcia, musi-

my zaopatrzyæ siê w przewód, którego

¿y³y maj¹ mo¿liwie najwiêkszy przekrój

Potrzebne dodatki

Do zewnêtrznej instalacji elektrycz-

nej zaliczamy równie¿ domofon i stero-

wanie g³ówn¹ bram¹ posesji. W obu przy-

padkach znaczna czêœæ producentów ofe-

ruje urz¹dzenia zasilane napiêciem bez-

piecznym, tak ¿e po³¹czenia centralki

umieszczonej w domu z panelami przy

furtce mo¿na wykonaæ cienkim, wielo¿y-

³owym drutem. Nie musi byæ odporny na

napiêcie 230 V – nie bêdzie przewodzi³

du¿ych pr¹dów. Nale¿y tylko u³o¿yæ go

na podobnej, do instalacji zasilaj¹cej

punkty œwietlne, g³êbokoœci. Pracê tê

mo¿na wykonaæ samodzielnie, korzysta-

j¹c z dostêpnych w sklepach gotowych ze-

stawów instalcyjnych.

Firmy

AGALIGHT

ELGO

ELMARCO

ES-SYSTEM WILKASY

KTM ROJKÓW RA

LIMEX

ELEKTROMECHANIKA LIS

LUXIMA2

MINBUD

W£OMEX

Dane teleadresowe wymienionych firm

oraz orientacyjne ceny wybranych produktów

przedstawiamy w rubryce Info rynek na

str. 198.

190

2004 10

Dom

budujemy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: