Na podstawie niepublikowanego maszynopisu Jerzego Karyłowskiego bez daty i miejsca wydania
Skala ta przeznaczona jest do pomiaru zgeneralizowanych oczekiwań podmiotu, co do istnienia związku między własnym zachowaniem podmiotu a wzmocnieniami, które otrzymuje. Zdaniem Rottera istnieje osobowościowe kontinuum rozciągające się od wiary, że wzmocnienia, które podmiot otrzymuje są niezależne od jego własnego zachowania, lecz zależą jedynie od szczęścia, przypadku od woli osób obdarzonych władzą lub też są nieprzewidywalne, gdyż ma na nie wpływ zbyt wielka liczba różnych czynników (External locus of control) do wiary, że wzmocnienia te zależne są od własnego zachowania podmiotu (Internal locus of control). Skala I – E służy do pomiaru położenia na tym właśnie kontinuum.
I. HISTORIA POWSTANIA SKALI
Pierwsza skala do pomiaru tej zmiennej opracowana została przez Pharesa (1957). Była to skala typu Likerta składająca się z 26 pozycji. Jej modyfikacji dokonał James (1957), który wprowadził 26 nowych pozycji.
Lirevant, Rotter i Seeman podjęli prace nad stworzeniem obszerniejszej wersji skali, która złożona byłaby z podskal dotyczących różnych zakresów i dzięki zastosowaniu pytań z wymuszonym wyborem wolna byłaby od zakłócającego wpływu zmiennej aprobaty społecznej. Pierwsza wersja tej skali składała się ze stu pozycji. Przy zastosowaniu kryterium spójności wewnętrznej wyeliminowano 40 pozycji. Analiza Pozycji powstałej w ten sposób skali doprowadziła do rezygnacji w wydzielania podskal. Aby sprawdzić, do jakiego stopnia udało się wyeliminować zmienną aprobaty społecznej, każdą z tych pozycji skali korelowano z Social Desirablity Scale Marlowe’a i Crowne’a. Uzyskane korelacje były dość wysokie i wynosiły od 0,35 do 0,40.
Ostateczna wersja skali I – E składa się z 23 pozycji diagnostycznych i 6 – ciu pozycji niediagnostycznych dodanych po to, by mniej jasnym uczynić cel badania.
II. WŁAŚCIWOŚCI PSYCHOMETRYCZNE SKALI I – E ROTTERA
1. KORELACJE POSZCZEGÓLNYCH POZYCJI Z CAŁOŚCIĄ SKALI:
Dane na ten temat zebrano od 400 osób (200 kobiet i 200 mężczyzn). Uzyskane dane wskazują korelacje punktowo dwuseryjne poszczególnych pozycji skali z całą skalą. Dla mężczyzn wahały się między niskimi: 0,004 dla pozycji 29; 0,10 dla pozycji 21; 0,15 dla pozycji 9; 0,17 dla pozycji 26, a wyższymi: 0,39 dla pozycji 11; 0,36 dla pozycji 15; 0,52 dla pozycji 25.
2. RZETELNOŚĆ POŁÓWKOWA
W tym celu przebadano 50 osób (studentów) i uzyskano współczynnik korelacji r = 0,65.
3. RZETELNOŚĆ WG WZORU SPEARMANA – BROWNA – stopień wewnętrznej zgodności skali – r = 0,79
4. RZETELNOŚĆ WG WZORU KUNDERA – RICHARDSONA
- 100 osób (studentów) r = 0,79
- 400 osób (studenci) r = 0,70
- 1000 osobowa próbka reprezentatywna uczniów amerykańskich szkół średnich: r = 0,69
5. STAŁOŚĆ W CZASIE (TEST – RETEST)
Po miesiącu korelacja między czynnikami wynosiła dla 30 – osobowej grupy studentówr = 0,60. Dla analogicznej grupy studentek – r = 0,83.
Po dwóch miesiącach dla 12 grup studentów, o liczebności od 20 do 76 osób (łącznie ok. 570 osób) korelacja ta wynosiła od r = 0,43 do r = 0,84.
Po roku dla 18 – osobowej grupy studentów r = 0,72
1. TRAFNOŚĆ KONGRUENCYJNA
Adams i Webber (1963) porównywali rezultaty uzyskiwane przy badaniu Skalą I – E z rezultatami uzyskiwanymi przy badaniu specjalnym testem niedokończonych opowiadań. Każdy z członów początkowych tego testu mówił o człowieku popełniającym jakiś niemoralny czyn. Okazało się, że przejawiająca się w wymyślanych przez osoby badane zakończeniach opowiadań tendencja do spostrzegania kary za wykroczenia moralne, jako pochodzącej z wewnątrz vs. będącej bezpośrednim rezultatem owego wykroczenia była istotnie skorelowana z wynikami na skali I - E (p = 0,001).
2. TRAFNOŚĆ TEORETYCZNA
a) Różnica w zakresie I – E między klasami społecznymi.
Franklin (1963) sprawdzał hipotezę, że im wyższy status socjoekonomiczny, tym niższe wyniki na skali I – E (tj. tym znaczniejsze przesunięcie na kontinuum I – E w kierunku Internal locus of control). Hipoteza ta została potwierdzona.
b) I – E a motywacja osiągnięć.
Franklin (1963) dowiódł, że im niższe wyniki w skali I - E, tym silniejsza motywacja osiągnięć.
Rotter i współpracownicy (1965) stwierdzili, że osoby o niskich wynikach na Skali I – E poświęcały znacznie więcej czasu na podejmowanie decyzji, gdy sądziły, że zadanie można rozwiązać nie tylko przez przypadek. Natomiast w grupie osób o wysokich wynikach w skali I – E wystąpiła nieistotna tendencja w przeciwnym kierunku.
c) I – E a kontrola własnych zachowań.
Straic i Sechort (1963) sprawdzali hipotezę, że osoby o wysokich wynikach w skali I – E są częściej palaczami tytoniu niż osoby o wynikach niskich (osoby o niskich wynikach potrafią bowiem w większym stopniu kontrolować swoje zachowanie). Hipoteza została potwierdzona.
James i Woodruff oraz Warner (1965) stwierdzili, że mężczyźni, którzy rzucili palenie tytoniu i więcej już do nałogu nie wrócili uzyskiwali niższe wyniki w skali I – E niż mężczyźni, którzy wierzyli w tezy raportu o szkodliwości palenia, ale palenia nie rzucili.
d) I – E a konformizm i podatność na sugestię.
Odell (1959) sprawdzał hipotezę, że osoby o niskich wynikach w skali I – E są bardziej niezależne w sądach, niż osoby o wysokich wynikach. Hipoteza została potwierdzona.
Crowne i Lirevant (1963) badali studentów o wysokich i niskich wynikach w skali I – E w eksperymencie Ascha. Połowa badanych otrzymała instrukcję taką samą, jak w klasycznym eksperymencie. Połowa zaś otrzymała pewną sumę pieniędzy i proszona była o używanie tych pieniędzy na rozdzielenie zakładów o to, czy sądy ich są prawdziwe czy nie.
W grupie, w której nie było możliwości stawiania zakładów, różnice między osobami o wysokich i niskich wynikach w skali I – E nie wystąpiły. Jednakże w grupie, w której istniała możliwość stawiania zakładów osoby o niskich wynikach I – E ulegały naciskowi grupy istotnie rzadziej niż osoby o wynikach wysokich.
e) I – E a podejmowanie ryzyka.
Liverant i Snodel (1960) wykazali, że osoby o niskich wynikach w skali I – E wykazują silniejszą tendencję do uwzględniania w swoich decyzjach obiektywnego prawdopodobieństwa zdarzeń (lepiej kontrolowały sytuację).
Podobne zależności stwierdzili Lichtman i Julian (1964). Osoby o niskich wynikach mają zdecydowanie słabsze tendencje do ryzyka niż osoby z wysokimi wynikami.
f) I – E a reakcja na frustrację.
Butterfield (1964) wykazał, że istnieje ujemna zależność między wynikami I – E a wskaźnikiem nasilenia konstruktywnych reakcji na frustrację r = - 0,37 p = 0,02
g) I – E a dominujący rodzaj lęku.
Butterfield (1964) stwierdził występowanie dodatniej, choć nieistotnej korelacji między wynikami w skali I – E a nasileniem tzw. „lęku osłabiającego” (r = 0,23) oraz istotnej ujemnej korelacji między wynikami I – E a nasileniem „lęku usprawniającego” (r = - 0,68).
Osoby o wysokich wynikach w skali I – E opisują siebie, jako lękliwych, cierpiących, skoncentrowanych raczej nie na osiągnięciu celu, lecz na emocjonalnych skutkach porażki. Zaś osoby o niskich wynikach przedstawiają siebie, jako zorientowanych na osiągnięcie celu i dążących do przezwyciężania pojawiających się trudności.
h) I – E a przystosowanie.
Hersch (1967) stwierdził, że osoby o wysokich wynikach I – E przejawiają wyższy lęk, niższy poziom samoakceptacji
WYNIKI ANALIZY CZYNNIKOWEJ danych pochodzących z badań grup 400 i 1000 – osobowej pozwoliły stwierdzić, że każda z pozycji w sposób znaczący nasycona jest czynnikiem głównym (ok. 53% wariancji).
marrzec