„Poranny krąg” czyli stymulacja polisensoryczna wg pór roku.
Kiedy już wszystkie sprawy z właściwym pozycjonowaniem dziecka mamy za sobą, możemy przystąpić do właściwych zajęć.
Jedną z ciekawych metod w pracy z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim jest metoda „Porannego kręgu”. Celem tej metody jest:
a) budzenie poczucia bezpieczeństwa;
b) rytualizację;
c) stymulację polisensoryczną;
d) komunikację;
A oto podstawowe elementy zajęć, które dowolnie możemy stosować w zależności od naszego ucznia.
1) Zapalenie lampki zapachowej (lato – zapach różany, jesień – lawendowy, zima – miętowy, wiosna – cytrynowy).
2) Obejście z lampką kręgu dzieci – wymienienie imion, zwrócenie uwagi na zapach oraz cechy ognia – jasny, ciepły).
3) Śpiewanie powitalnej piosenki, w której wymienia się imię każdego dziecka i jednocześnie masuje się jego dłoń oliwką zapachową (zapach oliwki powinien być taki sam jak lampki zapachowej. Piosenki mogą być dwukrotnie powtarzane, np. Witaj Jasiu, Witaj Jasiu..- dowolne imię dziecka,...jak się masz, jak się masz. Wszyscy cię lubimy, wszyscy cię lubimy, bądź wśród nas, bądź wśród nas. Piosenkę śpiewamy na melodie „Panie Janie”.
4) Krótkie opowiadanie o danej porze roku, w której możemy pokazać różne ciekawostki przyrodnicze z nią związane (wiosna – podlewanie zboża w doniczce, jesień – oglądanie liści i kasztanów, zima – obserwacja śniegu, lato – zwrócenie uwagi na wysoką temperaturę, otwieramy okno, zapach siana).
5) Spotkanie z żywiołami.
-wiosna, rozcieramy dzieciom glinę na dłoniach, która najpierw jest zimna, mokra i śliska, a później ciepła, szorstka i krucha.
-lato, zapalamy świece lub lampiony, opowiadamy o ogniu i pokazujemy jego właściwości, na koniec zdmuchujemy lub zalewamy ogień wodą.
-jesień, wentylatorem lub suszarką rozwiewamy suche liście, poruszamy tkaniną zawieszoną na ścianach i suficie albo zabawkami mobilnymi, rozwiewamy dzieciom włosy.
-zima, demonstrujemy wodę w stanie ciekłym i stałym, dzieci dotykają lodu, który jest twardy, śliski, zimny i mokry.
6) Demonstracja instrumentu muzycznego (gra nauczyciel lub dziecko, zima na dzwonkach lub trójkącie, wiosna na bębnie, latem na gongu, jesienią – na dzwonkach rurowych).
7) Zakładamy na głowy dzieci kolorowe chusty (kolor chusty zgodny z barwą pory roku, następnie dzieci same lub z pomocą n-la ściągają chustę z głowy).
8) Zaciemnianie sali (szukanie z lampką dzieci, wypowiadanie ich imion; dziecko w miarę możliwości odpowiada lub inaczej daje znak przez podniesienie ręki lub nogi).
9) Zapalenie lampki nadfioletowej (w ciemnościach i świetle nadfioletowym pokazujemy fosforyzujące zabawki, gumy, materiały w odpowiednim kolorze, zimą możemy rozdmuchiwać kawałki białego papieru jako płatki śniegu, przyglądamy się jakie części garderoby ucznia się „świecą’).
10) Stosowanie bodźców smakowych 9podajemy dzieciom jedzenie o odpowiednim smaku; latem – konfiturę wiśniową, jesienią – miód lub krem orzechowy, zimą – miętowe pastylki, wiosna – cytrynę z cukrem) .
11) Gaszenie lampki zapachowej.
Kącik poranny Każdy dzień w grupie uczniów głębiej upośledzonych może rozpoczynać się spotkaniem w kręgu. Stałymi elementami kącika porannego jest powitanie, sprawdzenie listy obecności, rozdanie zeszytów korespondencji i osobistych słowników do porozumiewania się.Uczniowie mają okazję do rozmowy, poprzez dobór konkretnych piktogramów na temat tego, co np. wydarzyło się w domu. Mogą się też podzielić z koleżankami i kolegami informacjami ułożonymi z piktogramów wraz z rodzicami. Może to być, np. jeden piktogram informacyjny o tym, że dziecko było w sklepie na zakupach, albo na spacerze.Tablica czasu i pogody Rytualną czynnością w szkole każdego ranka jest uzupełnianie tablicy czasu i pogody.Stopień ich złożoności zależy od poziomu i możliwości dzieci, co do zrozumienia przekazywanych im treści. Tablica czasu może zawierać dni, tygodnia, pory dnia, pory roku.Można łączyć symbole piktogramów z kolorowymi obrazkami, zwłaszcza wówczas, gdy wprowadza się nowe pojęcia zjawisk przyrody (np. burzę, wiatr), by dzieci łatwiej je zrozumiały i zapamiętały. Ważne jest, aby tablica czasu była dostępna dla uczniów przez cały dzień, co wspomoże kształtowanie się poczucia czasu – wydarzeń minionych i tych które mają nastąpić. Można umieścić na tablicy trzy kolumny odpowiadające pojęciom: wczoraj, dzisiaj, jutro.Pewne charakterystyczne dla określonych dni tygodnia symbole piktogramów, zawieszane tam przez uczniów, pomogą im się odnaleźć upływającym czasie. Niektóre dzieci potrzebują też, czasem informacji o jakimś specjalnie ulubionym zajęciu którego się nie mogą doczekać, np. o cotygodniowym wyjeździe na basen. Umieszczanie piktogramu „basen” w odpowiedniej kolumnie (wczoraj, dzisiaj, jutro) uspokoi je i da im w tym momencie poczucie bezpieczeństwa, że to na pewno nastąpi.Układanie planu dnia. Na początku każdego dnia uczniowie układają na tablicy szereg symboli oznaczających kolejne zajęcia szkolne. Może to też być odsłanianie, czy dokładanie piktogramu do stałego gotowego planu zajęć klasy. Obok zająć zgodnych ze szkolnym planem zdarzają się inne, okazjonalne np. wyjścia do teatru, na wycieczkę. Symbole piktogramu oznaczające te wydarzenia można wtedy zawiesić na tablicy „plan zajęć” w miejsce piktogramu oznaczającego jakieś stałe zajęcia, które się nie odbędą z racji zmiany planu. Można tez piktogram umieścić na ozdobnej tablicy, która będzie miała na celu przygotowanie uczniów do wyjścia za szkoły, poprzez zwrócenie ich uwagi, w sposób szczególny, na to jedno wydarzenie, poprzez ten jeden piktogram.
HUBERT IWANICKI
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej
Warszawa
MO¯LIWOŒCI PRAKTYCZNE EDUKACJI UCZNIÓW SZKÓ£
PRZYWIÊZIENNYCH
Analizując formy kształcenia osób dorosłych, nie sposób pominąć istotnego procesu autokreacyjnego człowieka, obok samowychowania, a zarazem ważnej formy edukacji jaką jest samokształcenie. W literaturze można spotkać wiele interpretacji tego ostatniego pojęcia, definiowanych przez różnych autorów. Jedni autorzy uważają samokształcenie za podstawową formę edukacji dorosłych, inni zaś uznają ten proces jako nadrzędną technikę pracy umysłowej.
T. Wujek (1992, s. 206), uważa, że: „samokształcenie jest to proces, czyli ciąg logicznie ze sobą powiązanych, ściśle zorganizowanych czynności osoby uczącej się, mający na celu samodzielne, bez pośredniego kierownictwa nauczyciela, przyswojenie sobie pożądanych informacji, umiejętności operowania tymi informacjami, sprawności intelektualnych i manualnych oraz wyćwiczenia zdolności poznawczych: spostrzegania, uwagi, wyobraźni, pamięci i krytycznego myślenia. Rezultatem samokształcenia powinny być także zainteresowania, zamiłowania i poglądy“. Ideą samokształcenia jest poznanie rzeczywistości, a także nabycie takich umiejętności, które pozwoliłyby na skuteczne w niej działanie, konstruktywne wykorzystywanie wiedzy.
W procesie samokształcenia nie ma bezpośredniego nadzoru czy kontroli nauczyciela. Może on tylko pełnić rolę doradcy lub konsultanta. Oprócz tego, osoba samokształcąca się może także korzystać z różnych źródeł informacji i zdobywania wiedzy. Mogą to być np. podręczniki, poradniki, a nawet prasa czy komputerowe programy dydaktyczne.
W samokształceniu osoby same decydują o tym, jaką metodę, jakie źródło wiedzy, jakie formy pracy wybrać. Omawiana forma edukacyjna może mieć dwojaki charakter: indywidualny lub pracy zespołowej (grupowej). Jako działanie edukacyjne samokształcenie jest procesem komunikacji, przyswajania i przekazywania informacji, wiedzy (Wujek, 1992, s. 209).
Aby proces samokształcenia przynosił oczekiwane efekty i jednocześnie przebiegał w sposób prawidłowy, muszą być spełnione określone warunki. Pierwszym znaczącym warunkiem jest motywacja. Chodzi tu o to, aby człowiek miał ściśle określone motywy, powody do podjęcia i realizacji samokształcenia. To, na ile cel samokształcenia będzie osiągnięty, zależy także od cech charakteru oraz postaw osoby uczącej się, czyli mówiąc wprost – od jej osobowości. Cenionymi zatem w samodzielnym uczeniu się są takie cechy, jak np. ambicje, wytrwałość, pracowitość, systematyczność, obowiązkowość, sumienność.
Podstawowym warunkiem konstruktywnego procesu resocjalizacyjnego oddziaływania szkoły jest sytuacja, w której dorosły uczeń(skazany) sam podejmie
decyzje o przystąpieniu do nauki. Będzie to możliwe, gdy uświadomi on sobie jakie wartości ma wiedza i jaka jest jej przydatność w życiu. Na podstawie przeprowadzonych badań w³asnych (Iwanicki, 2003) mo¿na stwierdziæ, ¿e zdecydowana
wiêkszoœæ wiêŸniów-uczniów podejmuje naukê i uczêszcza do szkó³ maj¹c œwia-
domoœæ po¿ytku z nauki. Wraz ze wzrostem zainteresowania nauk¹, roœnie rów-
nie¿ liczba wiêŸniów, którzy ubiegaj¹ siê o rozpoczêcie nauki i podejmuj¹ naukê
z w³asnego wyboru, myœl¹c o swoim rozwoju osobistym, o przysz³oœci, planuj¹c
podjêcie pracy w wyuczonym w zak³adzie karnym zawodzie. WiêŸniowie chêt-
nie podejmuj¹ naukê, kieruj¹c siê najczêœciej osobist¹ decyzj¹ o jej rozpoczêciu.
Trzeba podkreœliæ, i¿ co prawda jeszcze nie tak dawno stosunek skazanych do
uczenie siê by³ zdecydowanie negatywny lub obojêtny, to jednak obecnie traktu-
j¹ oni mo¿liwoœæ uczêszczania do szko³y jako przys³uguj¹ce im prawo, z którego
w wiêkszoœci chêtnie korzystaj¹, maj¹c nadziejê na ³atwiejsze funkcjonowanie
w warunkach wolnoœciowych. Uzyskane wyniki badañ pozwalaj¹ stwierdziæ, ¿e
obecnie systematycznie wzrasta zainteresowanie nauk¹ i mo¿liwoœci¹ wyuczenia
zawodu wœród skazanych. Wiêkszoœæ (97%) badanych wiêŸniów odbywaj¹cych
karê pozbawienia wolnoœci wyra¿a³o chêæ podjêcia nauki, szczególnie w szko³ach
zasadniczych zawodowych oraz œrednich. WiêŸniowie ci mieli œwiadomoœæ tego,
¿e jeœli w dzisiejszych czasach nie ma siê nale¿ytego wykszta³cenia ani odpowie-
dnich kwalifikacji i umiejêtnoœci zawodowych, to szansa na znalezienie zatrudnie-
nia na aktualnym rynku pracy jest praktycznie bliska zeru. Z informacji uzyska-
nych od badanych wynika, ¿e 63% osób przed aresztowaniem i przybyciem do
zak³adu karnego nie mia³o ¿adnego zawodu, który pozwoli³by aktualnie na wy-
konywanie okreœlonej pracy, co z góry skazuje je na bezrobocie po wyjœciu na wol-
noœæ. Wœród tej grupy najwiêcej jest skazanych m³odocianych.
Zgromadzony materia³ badawczy pozwoli³ zatem na wysuniêcie optymistycz-
nego wniosku, œwiadcz¹cego o systematycznym wzroœcie zainteresowania ...
Amerykalol