Tradycja "przysi�gi dziewictwa" narodzi�a si� w Albanii ponad pi�� wiek�w temu Gdy g�owa rodu umiera�a lub gin�a nie pozostawiaj�c m�skich potomk�w, niezam�na kobieta przyjmowa�a na siebie rol� patriarchy. Surowy obyczaj zanika dopiero teraz, gdy do kraju dotar� internet, MTV i randkowanie w sieci. Pashe Keqi wspomina dzie� sprzed niemal 60 lat, kiedy postanowi�a zosta� m�czyzn�. Obci�a d�ugie czarne loki, sukienk� zamieni�a na rozci�gni�te spodnie po ojcu, uzbroi�a si� w my�liwsk� strzelb� i przysi�g�a, �e rezygnuje z ma��e�stwa, posiadania dzieci i seksu. Przez ca�e stulecia w hermetycznym, konserwatywnym spo�ecze�stwie na wiejskich obszarach p�nocnej Albanii taka "zmiana p�ci" praktykowana by�a w rodzinach, w kt�rych brakowa�o m�czyzn. Ojciec Pashe zgin�� w czasie jakiej� krwawej wa�ni rodowej i nie zostawi� m�skiego potomka. Zgodnie z ludowym zwyczajem jego c�rka � dzi� 78-letnia � z�o�y�a przysi�g� do�ywotniego zachowania dziewictwa. �y�a jak m�czyzna, jak nowy patriarcha rodu, z ca�� dum� i wszystkimi wynikaj�cymi z tego przywilejami. Jednym z nich by� obowi�zek pomszczenia �mierci ojca. Pani Keqi m�wi, �e dzi� nie podj�aby si� takiej roli � b�d� co b�d� r�wno�� seksualna i nowoczesno�� dotar�y tak�e do Albanii razem z internetem, randkowaniem i MTV. Dzi� dziewcz�ta nie chc� ju� by� ch�opcami. Opr�cz pani Keqi pozosta�o jeszcze tylko oko�o 40 takich jak ona. � W dawniejszych czasach lepiej by�o by� m�czyzn�. Kobieta traktowana by�a niewiele lepiej ni� zwierz�.� wspomina pani Keqi. M�wi g��bokim barytonem, nogi trzyma szeroko, jak m�czyzna. Poci�ga rakij�. � Teraz alba�skie kobiety maj� takie same prawa. Czasami maj� nawet wi�ksz� w�adz�. Dzi� chcia�abym by� kobiet�. Tradycja "przysi�gi dziewictwa" pochodzi z Kanuni i Lek� Dukagjinit, czyli Kodeksu Leke Dukagjiniego przekazywanego w tradycji ustnej w�r�d rod�w p�nocnej Albanii od ponad 500 lat. Wed�ug tego prawa rola kobiety ogranicza�a si� do opieki nad dzie�mi i prowadzenia domu. �ycie kobiety warte by�o po�ow� �ycia m�czyzny. Ale �ycie dziewicy warte by�o tyle samo, co �ycie m�czyzny: tuzin wo��w. "Przysi�ga dziewictwa" narodzi�a si� ze spo�ecznej potrzeby w rolniczych spo�eczno�ciach, cz�sto padaj�cych ofiar� wojen i niespodziewanej �mierci. Je�li g�owa rodu umiera�a nie pozostawiaj�c m�skich potomk�w, niezam�ne kobiety pozostawa�y same � bezbronne i bez �rodk�w do �ycia. �lubuj�c dziewictwo kobieta mog�a przyj�� na siebie m�sk� rol� spo�eczn�: mog�a by� g�ow� rodziny, nosi� bro�, by� w�a�cicielk� d�br, podr�owa�. Takie kobiety ubiera�y si� w m�skie stroje i sp�dza�y �ycie w�r�d m�czyzn, cho� wi�kszo�� z nich zachowywa�a swoje imiona. Nigdy nie stawa�y si� obiektem drwin � szanowano je i schlebiano im. Czasami taki wyb�r by� dla kobiety sposobem zachowania wolno�ci i unikni�cia niechcianego ma��e�stwa. � Rezygnacja z seksualno�ci przez �lubowanie dziewictwa by�a metod� na wybicie si� i zaanga�owanie w �ycie spo�ecze�stwa zdominowanego przez m�czyzn � m�wi Linda Gusia, wyk�adowca na wydziale gender studies w Prisztinie, w Kosowie. � Czasami chodzi�o o prze�ycie w m�skim �wiecie. Podj�cie takiego �ycia, podkre�laj� socjologowie, nie mia�o nic wsp�lnego z homoseksualizmem, kt�ry w wiejskim spo�ecze�stwie Albanii stanowi� absolutne tabu. Kobiety przyjmuj�ce m�skie role nie przechodzi�y tak�e �adnych operacji zmiany p�ci. Pani Keqi, znana w rodzinie jako "pasha", postanowi�a zosta� m�czyzn� w wieku 20 lat, po �mierci ojca. Mia�a co prawda czterech braci, ci jednak walczyli z komunistycznym re�imem Envera Hod�y � rz�dz�cego Albani� przez 40 lat, a� do �mierci w 1985 r. � i albo siedzieli w wi�zieniach, albo nie �yli. "Stanie si� m�czyzn�" by�o zatem jedynym sposobem wsparcia matki i zapewnienia �rodk�w do �ycia czterem szwagierkom i pi�tce ich dzieci. "Pasha" rz�dzi�a ca�� rodzin� ze swojego skromnego domu w Tiranie. Dzieci braci podawa�y jej rakij�, a ona dyrygowa�a nimi i wydawa�a rozkazy. Dzi� m�wi, �e m�skie �ycie da�o jej wolno�� niedost�pn� dla wi�kszo�ci kobiet. Pracowa�a przy budowie dom�w, modli�a si� w meczecie razem z m�czyznami. Do dzi� bratankowie nie odwa�yliby si� o�eni� bez pozwolenia swego "wuja". Kiedy podr�owa�a poza rodzinn� wie�, wszyscy brali j� za m�czyzn�. � By�am wolna jak m�czyzna, bo nikt nie wiedzia�, �e jestem kobiet� � m�wi. � Mog�am jecha� tam, gdzie chcia�am, nikt nie �mia� mnie skl��, bo ba� si� pobicia. Przebywa�am tylko w towarzystwie m�czyzn. Nie umiem rozmawia� o kobiecych sprawach. Niczego si� nie boj�. Kiedy ostatnio trafi�a do szpitala, inne kobiety by�y przera�one faktem, �e musz� le�e� w jednej sali z kim�, kogo uwa�a�y za m�czyzn�. Funkcja g�owy rodziny wi�za�a si� tak�e z obowi�zkiem pomszczenia �mierci ojca. Kiedy jego morderca pi�� lat temu wyszed� z wi�zienia � maj�c osiemdziesi�t lat � 15-letni bratanek pani Keqi zastrzeli� go. Wtedy rodzina zabitego tak�e zem�ci�a si� i zabi�a ch�opca. � Zawsze marzy�am, aby pom�ci� ojca � m�wi kobieta. � Mam jednak wyrzuty sumienia. M�j bratanek nie �yje. Ale takie s� zasady: je�li ty zabijesz mnie, ja musz� zabi� ciebie. W Albanii � kraju w wi�kszo�ci muzu�ma�skim � Kodeksu Leke Dukagjiniego przestrzegaj� zar�wno muzu�manie, jak chrze�cijanie. Historycy kultury twierdz�, �e �redniowieczne zwyczaje przetrwa�y tu z powodu d�ugoletniej izolacji Albanii. Jednak, jak podkre�laj�, rola i pozycja kobiet w alba�skim spo�ecze�stwie zaczyna si� zmienia�. � Dzi� Albanki pe�ni� w rodzinach rol� swoistych ministr�w ekonomii, zarz�dc�w uczu� i w�adc�w domowego ogniska, kt�rzy kontroluj� zachowania i czyny wszystkich cz�onk�w rodziny � m�wi Ilir Yzeiri, badaczka alba�skiego folkloru. � Teraz to one maj� w wi�kszo�ci spraw decyduj�ce zdanie. Jednak niekt�re "zaprzysi�one dziewice" �a�uj� zachodz�cych zmian. 54-letnia Diana Rakipi, pracuj�ca jako ochroniarz w nadmorskim mie�cie Durres na zachodzie Albanii, przyj�a m�sk� rol� g�owy rodziny, aby zatroszczy� si� o dziewi�� swoich si�str. Dzi� m�wi, �e z nostalgi� wspomina czasy Envera Hod�y. By�a wtedy wysokim oficerem alba�skiej armii, odpowiedzialnym za treningi kobiet-�o�nierzy. Dzi� � narzeka � kobiety nie znaj� swojego miejsca. � Chodz� p�nagie do dyskoteki � m�wi pani Rakipi, nadal nosz�ca wojskowy beret. � Ca�e �ycie by�am traktowana jak m�czyzna, zawsze mnie szanowano. Nie mog� zajmowa� si� sprz�taniem, prasowaniem, gotowaniem. To kobiece prace. Jednak nawet w odleg�ym, g�rskim rejonie Kruje, oko�o 50 kilometr�w na p�noc od Tirany, wp�yw Kodeksu Leke Dukagjiniego na role m�czyzny i kobiety jest coraz mniejszy. Rozpad tradycyjnej rodziny, w kt�rej wszyscy mieszkali pod jednym dachem, zmieni� pozycj� kobiet w spo�ecze�stwie. � Dzi� kobiety i m�czy�ni robi� to samo � m�wi Caca Fiqiri, kt�rej ciotka, 88-letnia dzi� Qamile Stema, jest ostatni� we wsi "zaprzysi�on� dziewic�". � Bardzo szanujemy moja ciotk�, traktujemy j� jak m�czyzn�, doceniamy jej wyrzeczenie. Ale teraz brak m�czyzny w domu nie jest ju� tragedi� i stygmatem. Jednak w domostwie pani Stemy, jednoizbowej kamiennej cha�upie w wiosce Barganesh, nikt nie ma w�tpliwo�ci "kto tu nosi spodnie". "Wuj" Qamile kieruje ca�ym klanem. Na jej g�owie widnieje qeleshe � tradycyjna bia�a czapeczka noszona tylko przez m�czyzn. Jedynym ust�pstwem na rzecz kobieco�ci s� r�owe klapki na stopach. Pani Stema wspomina, jak zosta�a m�czyzn�. Mia�a w�wczas 20 lat. Nosi�a bro�. Na weselach siedzia�a w�r�d m�czyzn. Kiedy rozmawia�a z kobietami, te wycofywa�y si� wstydliwie. Rola "zaprzysi�onej dziewicy" wynika�a z konieczno�ci i wi�za�a si� z po�wi�ceniem. � Czasami czuj� si� samotna � wyznaje. � Moje siostry zmar�y, jestem sama. Ale nigdy nie chcia�am wyj�� za m��. Niekt�rzy cz�onkowie mojej rodziny pr�bowali nam�wi� mnie do zmiany decyzji, do noszenia sukienek. Kiedy jednak zobaczyli, �e naprawd� sta�am si� m�czyzn�, dali mi spok�j. Pani Stema m�wi, �e umrze jako dziewica. Gdyby mia�a wzi�� �lub, �artuje, to tylko z tradycyjnie wychowan� Albank�. � Mo�na chyba powiedzie�, �e by�am cz�ciowo kobiet�, cz�ciowo m�czyzn� � m�wi. � Ale lubi�am moje m�skie �ycie. Niczego nie �a�uj�. �r�d�o: http://wiadomosci.onet.pl/1497370,2678,1,ta_dziewica_jest_mezczyzna,kioskart.html
transfuzja