ZASADY
Prawa obywateli do sądu.
Państwo musi zapewnić każdej jednostce możliwość dochodzenia jej prawa w postępowaniu cywilnym.
Wywodzi się z art. 2 konstytucji: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”.
art. 45 ust. 1 konstytucji: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”.
art.6 konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności: to samo co w art. 45 konstytucji oraz „w rozsądnym terminie”
Ograniczać tą zasadę mogą wysokie koszty sądowe. Sąd ma obowiązek osobę biedniejszą, której koszty uniemożliwiałyby dostęp do sądu zwolnić z nich w całości lub części, a nawet ustanowić dla niej adwokata lub pełnomocnika z urzędu.
Zasada prawdy.
- wydane przez sąd orzeczenie w konkretnej sprawie musi być zgodne ze stanem faktycznym art. 3 kpc.
1. sąd przeprowadza dowody zawnioskowane przez strony – oznacza to arbitralność sądu, a nie jego nadopiekuńczość czyli gromadzenie dowodów z urzędu
2. art.5 kpc: Sąd powinien udzielać stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań.
3. art. 232 zdanie 2: „ ewentualnie sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę jeżeli wie o nim z akt sprawy lub oświadczenia stron.
Przepisy w których się przejawia: 217&2, 233&2, 232 kpc.
Istotne znaczenie dla wykrycia prawdy ma zasada swobodnej oceny dowodów z art. 233&1 kpc: „sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”.
Zasada równości stron.
- strony mają w procesie równe prawa procesowe czyli mogą korzystać z takich samych środków ochrony swoich interesów.
art. 32 ust 1 Konstytucji: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne”.
Przejaw w kpc art.210&1 i 3 audiatur et altera pars(konieczność wysłuchania przez sąd obu stron).
Pozbawienie strony możności działania w procesie jest naruszeniem zasady równości i powoduje nieważność postępowania. Sąd II instancji i kasacyjny biorą to pod uwagę z urzędu – art.379 pkt 5, 378&1 kpc.
Równouprawnienie w procesie ma dwa aspekty:
1. sąd wysłuchuje obu stron
2. strony mogą korzystać z takich samych środków obrony swoich praw
Zasada ta polega na zagwarantowaniu obydwu uprawnień w procesie.
Zasada rozporządzalności (dyspozytywności)
Składają się na nią dwie zasady:
1. sąd wszczyna postępowanie nie z urzędu, a tylko na wniosek strony; wyjątek art. 570 – sąd opiekuńczy z urzędu
2. sąd rozpoznaje tylko żądania zgłoszone przez strony; wyjątek art.321&2 (roszczenia alimentacyjne, roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym)
Odróżniać dyspozytywność materialną – strona może rozporządzać swoimi uprawnieniami i roszczeniami materialno- prawnymi(tym co jest przedmiotem procesu) od formalnej – rozporządzanie czynnościami procesowymi i tokiem procesu.
Zasadą jest swoboda dysponowania przez strony prawami. Są dwa wyjątki:
1. art.203§4 – sąd może nie pozwolić na cofnięcie pozwu gdy jest to sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego lub ma na celu obejście prawa
2. art.184 – sąd może uznać ugodę za niedopuszczalną gdy jest niezgodna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub rażąco narusza usprawiedliwiony interes jednej ze stron.
Przejawy dyspozytywności materialnej:
1. powoda – wystąpienie z powództwem, wycofanie pozwu, zmiana podmiotu i przedmiotu powództwa
2. pozwanego – uznanie powództwa, powództwo wzajemne, podniesienie zarzutów materialno-prawnych.
Obustronny akt dyspozycyjny – ugoda.
Przejaw dyspozytywności formalnej, np. wniosek o wyłączenie sędziego.
Zasada kontradyktoryjności.
- sąd rozstrzyga sprawę tylko na podstawie dowodów zawnioskowanych przez strony, sam nie przejawia inicjatywy w ich gromadzeniu.
Zasada ta zakłada istnienie dwóch przeciwstawnych stron toczących spór.
art.232 zdanie drugie: sąd może dopuścić dowód nie wnioskowany gdy wie o nim z akt sprawy lub oświadczeń stron. Sąd powinien opierać się na notoriach powszechnych i notoriach urzędowych – art. 228&1 i 2 (Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu. To samo dotyczy faktów znanych sądowi urzędowo, jednakże sąd powinien zwrócić na rozprawie na nie uwagę stron)
Działania sądu jest tylko subsydiarne (pomocnicze), zaś trzon materiału dowodowego stanowić powinny:
1. art.3 – strony i uczestnicy obowiązani są dawać wyjaśnienia
2. art.232 – strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę i art. 126&1 – każde pismo procesowe powinno zawierać m.in. dowody na poparcie przytoczonych okoliczności
3. art.210&2 – każda ze stron zobowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych.
Zasada jawności.
- wymiar sprawiedliwości odbywa się na oczach społeczeństwa czyli pod jego kontrolą.
art. 45 ust 1 i 2 Konstytucji: Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.
Art. 9 kpc – istota jawności wewnętrznej czyli wobec stron i uczestników: Rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyb że przepis szczególny stanowi inaczej. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy lub wyciągi z tych akt.
Jawność zewnętrzna – w stosunku do osób trzecich.
Ograniczenia:
1. art.152 – Na posiedzenie jawne wstęp na salę sądową mają poza stronami i osobami wezwanymi – tylko osoby pełnoletnie. Na posiedzenia niejawne mają wstęp tylko osoby wezwane.
2. art.153 – jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publicznemu lub moralności albo gdy mogą być ujawnione okoliczności objęte tajemnicą państwową lub służbową(obligatoryjnie). Na wniosek strony, jeżeli podane przyczyny są uzasadnione lub gdy roztrząsane mają być szczegóły życia rodzinnego(fakultatywnie)
3. art.427 – postępowanie w sprawach małżeńskich
4. art.324 – narada sędziów
Skutki naruszenia zasady jawności:
1. wewnętrznej – w szczególności nie wezwanie strony na posiedzenie, czyli uniemożliwienie obrony jej praw decyduje o nieważności postępowania(art.379 pkt 5)i może być podstawą wznowienia postępowania.
2. zewnętrznej – bezpodstawne niedopuszczenie publiczności stanowi uchybienie, które może być podstawą apelacji.
Zasada bezpośredniości.
- art. 323 – wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku, tzn. nie muszą być ci sami sędziowie przez cały czas trwania postępowania
art.235 – dowody powinny mieć miejsce przed sądem, który będzie orzekał.
Wyjątki:
1. sprzeciwia się temu charakter dowodu
2. wzgląd na poważne niedogodności
3. niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu.
W przypadku 1-3 sąd orzekający zleca przeprowadzenie dowodu sędziemu wyznaczonemu czyli któremukolwiek ze składu orzekającego byle nie ławnikowi albo wezwie do pomocy sąd wezwany (każdy inny sąd rejonowy)
1. sąd II instancji rozstrzyga sprawę na podstawie materiału dowodowego zebranego w I instancji, ponadto może przeprowadzić częściowe postępowanie dowodowe
2. postępowanie przed SN – zasadą jest(art. 393 z indeksem 13 – 393 z indeksem 15) możliwość orzeczenia przez SN co do istoty. SN wydając takie orzeczenie jest związany stanem faktycznym będącym podstawą zaskarżonego wyroku
Sąd w miarę możliwości powinien opierać się na dowodach bezpośrednich.
W postępowaniu nieprocesowym zasada ta jest ograniczona bo sąd może orzekać bez rozprawy na podstawie akt sprawy czyli bez bezpośredniego kontaktu z uczestnikami.
Zasada ustności.
- ustne zapoznanie się przez sąd z dowodami i ze stanem faktycznym
art. 210 – strony zgłaszają ustnie żądania, wnioski, przedstawiają twierdzenia i dowody.
Zasada ta dotyczy tylko rozprawy, a nie całego postępowania. Nie podważa ona znaczenia pism procesowych składanych poza rozprawą.
Wszelkie czynności dokonywane poza rozprawą powinny mieć w zasadzie formę pisemną. Wyjątek art. 466(Pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata może zgłosić w sądzie ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych, a także poprawki i uzupełnienia tych pism).
Obligatoryjna forma pisemna:
1. co do strony – pozew, odpowiedź na pozew, oskarżenie wzajemne, przypozwanie, apelacja, kasacja itd.
2. co do sądu – wyrok, uzasadnienie wyroku
Zasada koncentracji materiału procesowego.
- art. 6 Sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy – byle szybkość nie prowadziła do niesprawiedliwości
W kpc dominuje tzw. dyskrecjonalna władza sędziego ale występuje też prekluzja.
Prekluzje – czynności ograniczone terminem. Jeżeli zostaną wykonane po terminie to nie wywołują skutków prawnych.
Dyskrecjonalna władza sędziego – to sędzia decyduje czy daną czynność można jeszcze dokonać.
Zasada formalizmu procesowego.
- zarówno całe postępowanie jak i poszczególne czynności muszą być dokonywane w sposób określony przepisami.
Jej przeciwieństwo to zasada dowolności trybu postępowania(art. 705 postępowanie przed sądem polubownym).
Aby czynność procesowa wywołała skutki prawne musi być dokonana w oznaczonej formie, miejscu i czasie.
W formie – istnieje możliwość usunięcia braków formalnych.
W miejscu – zasadą jest, że w siedzibie sądu. Wyjątek art. 165&2 – pismo można nadać w polskim urzędzie pocztowym.
W czasie – istnieje możliwość przywracania uchybionych terminów.
Zasadą jest, że strony mogą odwoływać swoje czynności. Nie mogą tego zrobić gdy ta czynność wywołała skutek w postaci wydania orzeczenia przez sąd.
Sąd nie może odwoływać swoich czynności, co najwyżej mogą one być uchylone czy zmienione w postępowaniu odwoławczym.
Bezwzględne:
- decydują o ważności procesu, ich zaistnienie lub brak powoduje bezwzględną niedopuszczalność zarówno wszczęcia procesu jak i rozpoznania sprawy co do istoty, okoliczności te nie mogą być zmienione przez czynność prawną ani sądu ani stron, ich wspólną cechę stanowi, że sąd je bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.
Bezwzględne pozytywne:
1. dopuszczalność drogi sądowej(379 pkt 1)
2. jurysdykcja krajowa(1099)
3. zdolność sądowa strony(379 pkt 2
4. zdolność procesowa strony(pkt2), jeżeli strona jej nie posiada musi mieć przedstawiciela ustawowego w procesie, jeżeli strona jest osobą prawną musi działać jej organ
5. gdy strona działa przez pełnomocnika musi być należycie umocowany (pkt2)
Bezwzględne negatywne:
1. zawisłość sprawy(379 pkt 3)
2. res iudicata(pkt 3)
3. skład sądu sprzeczny z prawem(pkt 4)
4. gdy Sąd Rejonowy orzekł w sprawie należącej do właściwości Sądu Okręgowego.(pkt 6)
- decydują o prawidłowości procesu, ich zaistnienie lub brak powodują wprawdzie niedopuszczalność rozstrzygnięcia sprawy co do istoty ale nie stoją na przeszkodzie wszczęciu postępowania, mogą być konwalidowane w toku postępowania
Względne pozytywne:
1. właściwy tryb postępowania – 200, 201
2. właściwość sądu – z wyjątkiem art.376 pkt 6
Względne negatywne:
1. zapis na sąd polubowny(199&1 pkt 4)
2. immunitet dyplomatyczny pozwanego
3. nie wniesienie przez powoda – cudzoziemca – kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (art.1119)
WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA
Kodeks przyjął jako zasadę właściwość rzeczową sądów rejonowych dla wszystkich spraw, a właściwość sądów okręgowych jako wyjątek od tej zasady.
Do właściwości sądów okręgowych w procesie należy 6 kategorii spraw:
1. o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz rozwiązanie przysposobienia.
2. o ochronę praw autorskich
3. o roszczenia wynikające z prawa prasowego
4. o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 30.000 zł
5. o orzeczenie przepadku świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym
6. o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni.
W postępowaniu nieprocesowym generalnie Sąd Rejonowy. Są dwa wyjątki:
1. ubezwłasnowolnienia
2. spory wewnątrz przedsiębiorstwa państwowego(rada pracownicza, dyrektor, organy)
WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA
Ogólna – dla osób fizycznych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. W przypadku niemożności ustalenia – miejsce pobytu pozwanego w Polsce. Jeżeli miejsce nie jest znane, powództwo należy wytoczyć według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce. Jeżeli nie można ustalić Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym wyznaczy sąd przed którym – powództwo.
Przemienna – możliwość wyboru przez powoda między sądem ogólnie właściwym dla pozwanego, a sądem szczególnym dla pewnych kategorii spraw Kodeks ustanawia kilka tego rodzaju sądów przemiennych, najczęściej zastosowanie mają:
- sąd dla powództw o roszczenia alimentacyjne oraz ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia
- sąd, w którego okręgu znajduje się jednostka organizacyjna pozwanego lub jej zakład mający za zadanie prowadzenie działalności gospodarczej, jest sądem przemiennym dla powództw o roszczenia majątkowe, które pozostaje w związku z działalnością tej jednostki lub zakładu
- sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, jest sądem przemiennym dla powództw o roszczenia z czynu niedozwolonego
Wyłączna – wyłącza właściwość miejscową ogólną i przemienną oraz poddanie sprawy w drodze umowy o właściwość innemu sądowi.
Kodeks ustala ją w następujących sprawach:
- powództwo o własność i inne prawa rzeczowe na nieruchomości – wyłącznie przed sądem miejsca jej położenia
- z tytułu dziedziczenia, zachowku itp. przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy
- ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia – wg miejsca ich siedziby
- ze stosunku małżeństwa – przed sąd w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnio wspólne zamieszkanie.
- ze stosunku między rodzicami a dziećmi – przed sąd zamieszkania powoda, jeżeli brak podstaw do wytoczenia powództwa wg przepisów o właściwości ogólnej.
Sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy. Sąd nie może uznać, że jest niewłaściwy jeżeli w toku postępowania stał się właściwy.
WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA
Rozdzielenie czynności między Sądy I a II instancji.
Sądy Rejonowe:
1. w zasadzie pierwszej instancji
2. udzielają pomocy sądowej
3. przyjmują środki odwoławcze na własne orzeczenia
4. przeprowadzają postępowanie pojednawcze
Sąd Okręgowy:
1. może być I instancji
2. z reguły jest II instancji
3. udzielają pomocy sądowej w sprawach międzynarodowych
4. jeżeli Sąd Rejonowy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy – wyznacza inny sąd
Apelacyjny:
1. jest sądem II instancji dla orzeczeń Sądu Okręgowego
Sąd Najwyższy:
1. udziela odpowiedzi na pytania prawne
2. dokonuje wykładni prawa
3. kasacja
Strony umówiły się w granicach dozwolonych przez KPC, zawarły umowę prorogacyjną. Dotyczy tylko właściwości miejscowej. Z umowy tej wynika obowiązek wytoczenia pozwu przed sądem wskazanym w tej umowie. Jeżeli strona tego nie zrobi to druga może podnieść zarzut niewłaściwości miejscowej i sąd przekaże sprawę sądowi właściwemu z umowy.
§ 1. W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz sprawy ze stosunków rodzinnych, z wyjątkiem spraw o alimenty. § 2. Postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje przewodniczący. § 3. Sprawy inne niż określone w § 1 sąd w pierwszej instancji rozpoznaje w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. § 4. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Z mocy ustawy:
1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron;
5) w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator.
Na wniosek:
Niezależnie od przyczyn wymienionych w artykule poprzedzającym, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.
Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu, jeżeli wg jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie(może wytaczać w efekcie co do wszystkich oprócz rozwodów). Co do wystąpienia nie jest niczym ograniczony.
Wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby, powinien ją wskazać w pozwie, jest wtedy powodem w znaczeniu formalnym, a ta osoba w znaczeniu materialnym. Osoba ta może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie, prokurator staje się wtedy współuczestnikiem jednolitym.
Jeżeli wytaczając powództwo, nie działa na rzecz oznaczonej osoby, wnosi pozew przeciwko wszystkim osobą będącym stronami stosunku prawnego. Ma wtedy samodzielne stanowisko i może rozporządzać przedmiotem sporu.
Wyrok zapadły w sprawie wytoczonej przez prokuratora ma powagę rzeczy osądzonej pomiędzy stroną, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, a stroną przeciwną(nie dotyczy roszczeń majątkowych, jeżeli strona nie brała udziału w sporze).
ORGANIZACJE SPOŁECZNE
art. 8 – Organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą w wypadkach przewidzianych w ustawie dla ochrony praw obywateli spowodować wszczęcie postępowania, jak również brać udział w toczącym się postępowaniu.
art.61 – W sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz w sprawach o ochronę konsumentów organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli. Mogą wstępować do spraw wymienionych wyżej w każdym ich stadium.
Organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona środowiska, konsumentów albo praw z tytułu wynalazczości, mogą w sprawach z tego zakresu wstąpić, za zgodą powoda do postępowania w każdym jego stadium.
Do organizacji społecznych wnoszących powództwa na rzecz obywateli stosuje się przepisy o prokuratorze.
Organizacje społeczne w/w nie uczestniczące w sprawie, mogą przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd wyrażony w uchwale lub oświadczeniu ich należycie umocowanych organów.
W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym stadium.
Stosuje się przepisy o prokuratorze.
LEGITYMACJA PROCESOWA
Uprawnienie z prawa materialnego do szukania ochrony przed sądem. Jest to przesłanka materialna – jej brak powoduje oddalenie pozwu. Może być indywidualna, grupowa i łączna.
Indywidualna – przysługuje tylko jednej, ściśle określonej osobie, a więc osobie, której prawo zostało naruszone lub zagrożone.
Grupowa – przysługuje kilku osobom, czy to dokładnie oznaczonym w ustawie, czy to nawet każdemu(w wypadku tzw. skargi popularnej).
Od wypadków legitymacji grupowej należy odróżnić takie, w których legitymacja procesowa w danej sprawie przysługuje kilku osobom, tak że one tylko łącznie mogą stanowić stronę legitymowaną w procesie. Prowadzi to na terenie procesu do tzw. współuczestnictwa koniecznego.
Brak legitymacji procesowej po stronie powoda prowadzi do oddalenia powództwa, brak po stronie pozwanego również prowadzi do oddalenia powództwa.
ZDOLNOŚĆ PROCESOWA
Jest to zdolność do samodzielnego występowania w procesie. Jest to zdolność do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.
Zdolność posiadają: osoby fizyczne posiadające zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje posiadające według kodeksu zdolność sądową mimo braku osobowości prawnej.
Brak zdolności procesowej w zasadzie zawsze da się uzupełnić, a wobec tego sąd powinien dążyć najpierw do usunięcia tego braku.
W przypadku braku(powoda) sąd najpierw wyznaczy termin do usunięcia tego braku i dopiero wówczas odrzuci pozew, gdy brak ten nie będzie uzupełniony.
Również w przypadku pozwanego sąd wyznaczy termin do uzupełnienia braku zdolności procesowej. W wypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się o to do właściwego sądu opiekuńczego.
Dla strony nie mającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony nie mającej organu powołanego do reprezentowania, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesową nie cierpiącą zwłoki.
Skutki braku zdolności procesowej:
1. pierwotny – nie usunięty w terminie:
- u powoda 70§1, potem odrzucenie pozwu,
- u pozwanego – zwrot pozwu (70§1, potem 69, potem 130§1 i 2).
2. następczy (w trakcie procesu) – zawieszenie postępowania (174§1pkt1).
3. jeżeli pojawia się po zakończeniu sprawy – podstawa do wznowienia.
ZDOLNOŚĆ SĄDOWA
Zdolność sądowa jest kwalifikacją prawną podmiotu prawnego, polegającą na tym, że może on być stroną lub uczestnikiem postępowania sądowego w sprawach cywilnych.
Zdolność sądowa przysługuje: każdej osobie fizycznej od urodzenia do śmierci(nasciturus jeżeli urodzi się żywy), osobie prawnej, organizacji społecznej, stowarzyszeniom, samorządom mieszkańców wsi, organizacją studenckim, organom spółki z o.o. i akcyjnej, zarządowi spółdzielni.
Nie przysługuje partiom politycznym.
Art.: 1117 i 1118 – zdolność sądowa cudzoziemców.
Zdolność sądowa jest bezwzględną przesłanką procesową, skutkuje nieważnością postępowania.
Sąd odrzuci pozew jeżeli sprawa jest jeszcze w toku. Jeżeli się zakończyła będzie podstawą do wznowienia.
Jeżeli brak w zakresie zdolności sądowej da się uzupełnić, sąd wyznaczy odpowiedni termin. Sąd może także dopuścić tymczasowo do czynności stronę nie mającą zdolności sądowej, z zaznaczeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu brak ten będzie uzupełniony, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.
Jeżeli braku nie da się uzupełnić albo nie został on uzupełniony w odpowiednim terminie, sąd zniesie postępowanie w zakresie, w jakim on jest dotknięty brakiem, i miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie.
WSPÓŁUCZESTNICTWO W SPORZE – art. 72 i 73 KPC
Kumulacja podmiotowa polega na tym że po jednej lub po obu stronach występuje więcej niż jeden podmiot.
Kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią: prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej.
Tutaj chodzi o podobieństwo ( a nie tożsamość ) , bo skutki mogą być dla każdego inne mimo jednakowej podstawy prawnej.
Współuczestnictwo formalne
...
kwiatuszek1103