Testy funkcjonalne
1. Jednostronne skręcenie miednicy powodujące funkcjonalne skrócenie kończyny pozwala wykryć objaw Derbolowskiego
PW: leżenie tyłem
Wykonanie: polecenie przejścia do siadu
*jeśli pojawia się różnica w ustawieniu kostek przyśrodkowych-objaw dodatni
*jeśli występuje zablokowanie stawu krzyżowo- biodrowego oraz zaburzenie ruchów? Miednicy między kością krzyżową a biodrową, kd po tej stronie staje się pozornie dłuższa a w pozycji leżącej pozornie krótsza lub długość obu wyrównuje się
*badanie wykonuje się w celu wyeliminowania błedu. Pod uwagę bierze się różnicę powyżej 0,5 cm
*należy ustalić czy różnica w długości jest spowodowana oprócz zablokowania stawu krzyżowo- biodrowego innymi przyczynami np. przykurczem mm kulszowo-goleniowych, anatomiczne skrócenie kończyny
2. test wykrywający przykurcz odwiedzeniowy stawu biodrowego
PW: leżenie tyłem z symetrycznym ustawieniem miednicy
Wykonanie: badający unosi jedną kończynę dolną nad podłoże, badany drugą kd przekracza linię środkową ciała. Przywiedzenie odbywa się w st biodrowym tak długo aż miednica zacznie ustawiać się skośnie
*kąt przywiedzenia poniżej 30 st- objaw dodatni (przykurcz odwiedzeniowy)
*symetria przywiedzenia wskazuje na zagrożenie rozwoju skoliozy
3. test wykrywający przykurcz mm kulszowo- goleniowych
PW: siad prosty z podciągniętą do tułowia jedną kd
Wykonanie: badanemu poleca się sięgnąć do wyprostowanej kd ręką
*brak możliwości sięgnięcia ręgą do palców wyprostowanej kd jak również występowanie różnic pomiędzy lewą i prawą stroną-test dodatni (przykurcz mm k-g po tej stronie)
4. test palce- podłoga
Służy określeniu globalnej ruchomości kręgosłupa i sst biodrowych
PW: stojąca
Wykonanie: polecenie wykonania skłonu w przód sięgając palcami w kierunku podłogi przy wyprostowanych sst kolanowych
*odległość czubka 3 palca od podłogi określa stopień ograniczenia ruchomości
5. nieprawidłowe ustawienie barków może być spowodowane utajonym przykurczem ich obrębie. Pomocnym w jego wykrywaniu jest test ścienny
PW: siad ugięty z oparciem o ścianę.
Wykonanie: uniesienie wyprostowanych kkg nad głowę i próba dotknięcia ściany
*kąt pomiędzy ramionami a ścianą określa wielkość przykurczu
6. testowanie przykurczu mm piersiowych oraz ćwiczenia rozciągające powinny być wykonywane w rotacji zewnętrznej ramion, w przeciwnym razie bark wysuwa się do przodu w protrakcji.
Badanie kliniczne dla potrzeb korekcji wad postawy
1. w czasie testu Bertranda zwracać uwage na występowanie lokalnych usztywnień przebiegających na długości 2-3 trzonów kręgowych (jeśli takie występują wymaga to precyzyjnego ustalenia odcinków sąsiednich)
2. dodatkowo należy przeprowadzić test anteflkesji (przodozgięcia)
PW: siad klęczny
Wykonanie: skłon w przód dotykając czołem podłoża, kkk wzdłuż tułowia
*w warunkach fizjologicznych cały kręgosłup ulega równomiernemu uwypukleniu-objaw ujemny
* lokalne usztywnienie na długości co najmniej 3 kręgów- deficyt antefleksji- objaw dodatni (usztywnienie lokalne)
* objaw dodatni jest zagrożeniem pojawienia się skoliozy
*jeśli skolioza już jest, zagrożenie znaczną jej progresją
Badanie kliniczne dla potrzeb korekcji wad postawy- płaszczyzna strzałkowa
1. Obserwacja przebiegu pionu spuszczonego z guzowatości potylicznej zewnętrznej lub tak by był przynajmniej jeden kontakt zwisającego pionu z ciałem badanego
Pomiar linijką odległości szczytów obu lordoz:
Jeśli lordozy płytsze niż 2.5 cm- plecy płaskie
Oddalenie szczytu lordozy szyjnej o więcej niż 3,5 cm –plecy okrągłe
Oddalenie szczytu lordozy lędźwiowej o więcej niż 3,5 cm –plecy wklęsłe
Oddalenie obu lordoz o więcej niż 3.5 cm- plecy wklęsłe
2. obserwacja przebiegu pionu spuszczonego z wyrostka C7
W badaniu metodą punktową należy zaznaczyć w którym miejscu występuje szczyt kifozy piersiowej. Jeśli w
**górnym to dobór ćwiczeń jest trudny ponieważ:
-fizjologicznie mniejsza ruchomość tego odcinka-tendencje do przenoszenia ruchu na odcinek sąsiedni
-dochodzi często do spłaszczenia dolnej części piersiowej
**niskim-przy niedostatecznej stabilizacji odcinka lędźwiowego tendencja do pogłębiania LL
Występuje totalna kifoza nachodząca na odcinek lędźwiowy-uwagi jw.
3. ocena układu ciała względem pionu rzutującego na otwór słuchowy zewnętrzny pozwala na zaobserwowanie kompensacyjnych przemieszczen części ciała względem tego pionu ( w celu zrównoważenia układu kosztem możliwie jak najmniejszych sił)
Może to wynikać ze stwierdzonych poprzednim badaniem zaburzeń wielkości fizjologicznych krzywizn kręgosłupa związanych np. z osłabieniem niektórych mm (np. u leptosomatyków plecy okrągło- wklęsłe)
Kompensacyjne przemieszczenia zapewniają możliwość utrzymania pionizowanej postawy dzięki sile bardziej wydolnych mm po przeciwnej stronie kręgosłupa oraz większemu udziałowi stabilizatorów biernych.
Efektem może być postawa w tzw łuku przednim (przemieszczenie rzutu pionu ku tyłowi w stosunku do st skokowego) i łuku tylnym (przemieszczenie rzutu pionu do przodu)
4. Do ogólnej oceny wydolności mm posturalnych służy test Matthiasa (tzw test wydolności posturalnej)
PW: przyjęcie aktywnej postawy (napięcie mm brzucha i pośladków, ściągnięcie łopatek)
Wykonanie: uniesienie wyprostowanych rąk do kąta 90 st (środek ciężkości przesuwa się do przodu co utrudnia utrzymanie wyprostowanej postawy) i utrzymanie ich przez 30 sek
*jeśli tułów odchyla się do tyłu a miednica do przodu, łopatki odstają a ręce opadają (najłatwiej zauważyć to gdy badany stoi przy ścianie)-osłabienie postawy (objaw dodatni)
Badanie kliniczne dla potrzeb korekcji wad postawy- płaszczyzna poprzeczna
Duże znaczenie ma badanie postawy ciała w płaszczyźnie horyzontalnej od góry
W skoliozach często dochodzi do wzajemnego skręcenia (kątrrotacji) obu obręczy
Może wystąpić również równoległy układ obu obręczy, a tylko klatka piersiowa ulega skręceniu z uwypukleniem, garbów żebrowych.
Wykład nr 2
Postawę ciała musi się postrzegać przez pryzmat podstawowych jej cech oraz zjawisk natury fizjologicznej leżących u postaw przyjmowania i utrzymywania określonego układu ciała.
Automatyczne utrzymywanie postawy ciała w niekorzystnych warunkach równowagi chwiejnej i wbrew sile ciążenia jest aktem dynamicznym choć nie widać ruchu.
Jako akt dynamiczny postawa wymaga sterowania ciągłego opartego o sprzeżenia zwrotne. Konieczny jest więc ciągły niezakłócony dopływ informacji do ośrodkowego ukł nerwowego o aktualnym układzie ciała.,
Dzięki sprzężeniom zwrotnym
mamy ciągłą informację o realizacji zadania ruchowego
informacja „z obwodu" pochodzi głównie z proprioceptorów i dotyczy przede wszystkim:
-usytuowania ciała (a zwłaszcza głowy) w przestrzeni
-ustawień kątowych w poszczególnych stawach i ich zmian w przebiegu ruchu
-rozkładu sil ściskających działających na aparat ruchu
-stopnia i szybkości rozciągania miękkich elementów okołostawowych (głównie torebek) i rozkładu tego typu sil
-stanu mięśni (skracanie - rozciąganie)
W sterowaniu postawą ciała:
EFEKT (UKŁAD CIAŁA) OSCYLUJE CAŁY CZAS WOKÓŁ ZAPROGRAMOWANEGO WZORCA
Czyli dązy niejako do osiągnięcia zaplanowanej pozycji, ale nigdy na dłuższy czas jej nie osiąga (przesterowania)
KAŻDE WYCH WIANIE STANOWI ŹRÓDŁO INFORMACJIO POPEŁNIONYM BŁĘDZIE
co uruchamia wprowadzenie odpowiedniej poprawki czvli wyzwala mikroruch w kierunku przeciwnym
MIKRORUCH TEN JEST ZAWSZE „ZA OBSZERNY (przesterowanie)
czyli wyzwala kolejny błąd, a to kolejną poprawkę
nieprawidłowe ukształtowanie układu kostno- stawowego i/ lub niewłaściwe nawyki postawno- ruchowe prowadzą czasem do rozwoju i utrwalenia się wadliwego wzorca postawy
Jeśli rozwija się i utrwala wada postawy (jako sposób wadliwego trzymania się) to ośrodkowy układ nerwowy traktuje ten wadliwy układ ciała jako coś normalnego, jako wzorzec do którego zawsze automatycznie sprowadzany jest układ ciała. Dlatego postawa skorygowana jest czymś nienaturalnym i w pewnym sensie męczącym. Wszelkie poczynanie korekcyjne są mało skuteczne dopóki nie przywróci się wzorca prawidłowej postawy.
Jeśli nie ma żadnych powodów morfologiczno- funkcjonalnych to prawidłowa postawa rozwija się spontanicznie i właściwie nie wymaga specjalnego postępowania. Konieczna jest jednak profilaktyka.
Profilaktyka pierwszorzędowa obejmuje 3 elementy:
-stymulowanie rozwoju dziecka
- wychowanie fizyczne
-unikanie sytuacji nie sprzyjających kształtowaniu się prawidłowej postawy.
Jeśli rozwija się wada postawy to konieczna staje się reedukacja posturalnaà ponowne wytworzenie wzorca prawidłowej postawy, jako podstawowy cel postępowania korekcyjnego. Jest to proces trudny i długotrwały.
W reedukacji podczas ćwiczeń ważne są 2 elementy:
-prawidłowy układ ciała
-odpowiednio zaakcentowane doznania proprioceptywne (wbudowane kolejno w składowe wzorca)
Optymalizacja opieki nad dziećmi z wadami postawy wymaga przede wszystkim odpowiedniego podejścia merytorycznego.
W postępowaniu korekcyjnym mamy doprowadzić do sytuacji w której skorygowana postawa jest utrzymywana automatycznie. Możliwość ta wymaga uprzedniego zlikwidowania wszelkich przeszkód mechanicznych ci jednak nie jest wystarczające.
W bocznych skrzywieniach kręgosłupa problem jest bardziej złożony ponieważ:
-konieczna jest zawsze korekcja trójpłaszczyznowa
-konieczna jest również kifotyzacja kręgosłupa podczas ćwiczeń
-czasami siła korygującą jest ciężar ciała ćwiczącego czasami sila zewnętrzna, a niekiedy odpowiednio kierowani wdech I
-korekcja jest skuteczniejsza i łatwiejsza, gdy obie obręcze są ustabilizowane
-korekcja uzyskana w niższych i sztucznych pozycjach wymaga przełożenia na swobodną pozycję stojącą.
Pływanie korekcyjne jest z pewnością dobrym środkiem pomocniczym ale nie można nim zastąpić właściwego postępowania korekcyjnego ponieważ w życiu codziennym człowiek egzystuje w pozycji pionowej i musi się przeciwstawiać sile ciężkości.
Kształtowanie gorsetu mięśniowego
Poza wadami towarzyszącymi niedowładom mięśni tzw porażeniom nie ma dostatecznych dowodów na to że problem niewłaściwej postawy ciała wynika z obniżenia siły mięśni grzbietu. Na dodatek wpływa się raczej na długie mm grzbietu których rola jest bardziej prostująca a nie antygrawitacyjna
W postępowaniu korekcyjnym należy uwzględnić 5 sfer oddziaływania:
1. sferę neurofizjologiczną (najważniejsza): kształtowanie nawyku prawidłowej postawy- tzw. reedukacja posturalna (nauka przyjmowania i utrzymywania prawidłowej postawy);
dziecko nie uświadamia sobie nieprawidłowości (postawa skoliotyczna, skoliozy niskostopniowe, niewielkie zaburzenia układu w pł. strzałkowej), czuje się dobrze (brak objawów np. bólowych)
2. sfera kostno- stawowo- więzadłowa
3. sfera mięśniowa- dystonia mięśniowa, rozciągnięcie i nadmierne napięcie więzadeł i torebek stawowych, nierównomiernie rozłożone siły nacisku i pociągania w układzie kostnym kręgosłupa;
Normalizacja napięcia posturalnego (likwidacja przykurczy, wzmocnienie siły i wytrzymałości mięśni osłabionych a zwłaszcza antygrawitacyjnych, koordynacja współdziałania określonych grup mm ze sobą)
4. sfera środowiskowa- zapewnienie odpowiednich warunków życia (dom, szkoła, czas wolny), podstawą działania jest tu uświadomienie rodzicom, wychowawcom szkolnym, nauczycielom, pielęgniarkom szkolnym, terapeutom oraz lekarzom odpowiedzialności za stan osoby obarczonej wadą -> odpowiednia działalność;
5. sfera emocjonalno-wolincjonalna -
->np. kifoza wstydliwa u dziewczątà np. związek pomiędzy negatywnymi emocjami a napięciem mięśniowym (tzw emocjonalne bloki mięśniowe) à skuteczne działanie oparte o techniki rozluźniające oraz ćwiczenia świadomego odczuwania własnego ciała (warunek: brak zmian morfologicznych, podłoże jedynie dystoniczne);
Oddziaływanie lecznicze (korekcyjne) powinno obejmować wszystkie sfery
Bezskuteczne jest działanie korekcyjne w obrębie układu mięśniowo-więzadłowego w sytuacji ciągłego egzystowania w niekorzystnych warunkach środowiskowych;
Brak jest możliwości uzyskania korekcji (lokalnej, globalnej) bez skutecznego działania w obrębie układu kostno-stawowego
Wada postawy nie jest równa wadzie postawy- można mieć do czynienia z np..:
- postawą skoliotyczną,
-skoliozą niskostopniową,
- wielostopniową czy
- wielołukową.
Stąd też postępowanie terapeutyczne w każdym z tych przypadków będzie nieco inne.
Leczenie wad postawy u młodzieży
Aspekty ćwiczeń redresyjnych i rozciągających stosowanych w procesie leczenia wad postawy
Uwagi do wykonywania ćwiczeń rozciągających
Zaburzenia statyczno-dynamiczne mogą wystąpić w okresie szybkiego wzrostu.
Przymusowe ustawienie w związku z przykurczem określonej grupy mięśniowej sprzyja dalszemu skracaniu tej grupy oraz stałemu rozciągnięciu mięśni antagonistycznych (przeciwnego działania) doprowadzając do tzw. niedowładu czynnościowego, co dodatkowo usposabia do dalszego przykurczania tak skróconych już antagonistów
1.Zmiany te utrudniają wiec przyjmowane postawy, sprzyjając pogłębianiu i utrwalaniu się wady oraz rozwojowi zmian strukturalnych
2. W wieku 13-14 lat niektóre dzieci Intensywnie a ich mięśnie i więzadła nie wydłużają się tak szybko jak rosnące na długość kości
Pojawia się wtedy nadmierna lordoza lędźwiowa w głównej mierze spowodowana szybszym wzrostem kośćca kręgosłupa niż jego mięśni
Dodatkowo siedzący tryb życia sprzyja rozwojowi przykurczu mięśni biodrowo- lędźwiowych
3. Ćwiczenia redresyjne muszą być wykonywane w stabilnej pozycji aby uniemożliwić kompensacyjne ruchy lub zmianę ustawienia innych odcinków ciała
5. rozciągać mm można
-biernie ( z użyciem siły zewn)
-czynnie poprzez napięcie mięśni antagonistycznych (przeciwnego działania) - zdecydowane napięcie prostowników (zbliżenie przyczepów) stawu biodrowego powoduje rozciągnięcie jego zginaczy)
W początkowym okresie powinny przeważać ćwiczenia bierne tj. redresje
dopiero później należy wplatać ćwiczenia rozciągające czynne tj. przez napinanie się i zbliżanie przyczepów mm antagonistycznych (przeciwnych do rozciąganych)
6. W czasie wykonywania ćwiczeń redresyjnych przeciwwskazane jest wstrzymywanie oddechu
Efekt Valsalvy- zatrzymanie oddechu w trakcie wykonywania ćwiczeń izometrycznych powoduj wzrost ciśnienia w klatce piersiowej, która uciska na serce i naczynia doprowadzające krew do i odprowadzające krew od serca w wyniku czego dochodzi do upośledzonej pracy serca i naczyń krwionośnych a wiec układu)
7. Nadmierne zwiększenie ruchomości bez pokrycia odpowienią siłą mięśniową doprowadzić maże do pogłębienia się wady
Dlatego nie należy przesadzać z ćwiczeniami rozciągającymi u dzieci leptosomatycznych (wątłych)
8. Za wyjątkiem ćwiczeń czynnych redresyjnych, których celem jest wzmacnianie siły określonej antagonistycznej grupy mięśniowej nie należy wykonywać gwałtownych wymachów - ruch w 50 % wykonywany jest w poprzez wykorzystanie siły (momentu) bezwładności, a nie napięcie mięśnia
9. najczęściej przykurcze występują w obrębie stawu barkowego i biodrowego, klatki piers. I kkd
Testy wykrywające przykurcze mięśniowe najczęściej występujące u dzieci z wadami postawy oraz przykłady ćwiczeń ukierunkowanych na ich likwidację
mm biodrowo-lędźwiowe (mm iliopsoas)
m prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego mm erector trunci lumbalis)
m piersiowy większy (m pectoralis maior)
m prosty uda (m rectus femoris)
mm.kulszowo-goleniowe (mm ischiocrulans)
Ćwiczenia wzmacniające siłę mm brzucha powodują równoczesne wzmacnianie w pozycji zbliżenia p-rzyczepów mm. biodrowo-lędźwiowych i m prostego uda (m rectus femoris) dlatego mięśnie te należy rozciągać zwłaszcza w przypadku pleców wklęsłych)
przykurcz powoduje zwiększenie przodopochylenia miednicy
Nadmierne przodopochylenie miednicy może wynikać z przykurczu zginaczy stawu biodrowego. Pomocny jest test Thomasa.
PW leżenie tyłem
Wykonanie: max zgięcie nogi (zniesienie lordozy lędźwiowej) podczas gdy druga jest wyprostowana na podłożu
*jeśli nastąpi zgięcie w biodrze wyprostowanej nogi (objaw +) przykurcz po tej stronie
Dokładniejszemu zróżnicowaniu mięśni skróconych służy test Jandy
PW leżenie tyłem, kkd znajdują się poza płaszczyzną podparcia jak w teście Thomasa
*A) w uniesionej nodze (przykurcz biodra) podudzie luźno zwisa (zgięcie co najmniej pod kątem 90° w stosunku do podudzia), a równocześnie niemozliwy jest bierny 10-20 stopniowy wyprosi w biodrze po stronie przykurczu- skrócony m. iliopsoas
*B) jeśli występuje tendencja do prostowania podudzia a przy próbie jego biernego zginania zgięcie biodra po tej stronie- skrócenie m prostego uda
*C) jeśli występuje nieznaczne odwiedzenie uda a przy próbie biernego przywodzenia występuje silne napięcie truncus iliotibialis –skrócenie naprężacza powięzi szerokiej
mm. biodrowo- lędźwiowe (mm. iliopsoas)
czynne rozciągnięcie mm biodrowo- lędźwiowych
PW: leżenie tyłem, kkd w trójzgięciu przyciągnięte do tułowia
Ruch: wyprost 1 kd poprzez zdecydowane napięcie mm kulszowo- goleniowych i mm pośladkowych (utrzymanie zgięcia jednej kd stabilizuje przyczepy na odcinku lędźwiowym kręgosłupa i na miednicy po przeciwnej stronie; jednocześnie nie zwiększa się lordoza lędźwiowa)
Rozciągając mm b-l i m. prosty uda należy ustablilzować przyczep bliższy aby oddalanie przyczepu dalszego nie zwiększało LL. Stabilizację najlepiej osiągnąć przez przyciągnięcie kolana do klatki piersiowej. Zgięcie jednej kd stabilizuje przyczepy na odcinku lędźwiowym kręgosłupa i na miednicy. Zwiększając wyprost drugiej kd dochodzi do oddalenia przyczepów dolnych mm biodrowo- lędźwiowych i m prostego uda rozciągając je.
PW: leżenie tyłem, 1kd przyciągnięta jest do tułowia, 2 kd ustawiona w trójzgięciu oparta na ręczniku
Ruch: prostowanie kd przesuwając ręcznik jak najdalej pośladka
PW: klęk podparty, pod jednym kolanem ręcznik
Ruch: przejście do półszapagtu przesuwając ręcznik jak najdalej od tułowia
Uwaga: jeśli kolano prostowanej kd wyraźnie nie dociska ręcznika do podłoża wówczas ciężar ciała zostaje przeniesiony na zgięte kolano kd przeciwnej (pod tułowiem) co ogranicza wyprost w st biodrowym.
PW: klęk podparty w pozycji niskiej lub średniej Klappa
Ruch: wyprost 1 kd i uniesienie jej nad podłoże tak aby znajdowała się ona w przedłużeniu tułowia
Uwaga:
-jeśli w czasie prostowania kd pogłębia się lordoza to należy zmniejszyć kąt między udem podporowym a tułowiem
- w czasie ćwiczenia nos skierowany w podłoże ( nie patrzeć do przodu)
m. prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego (mm erector trunci lumbalis)
przyczyna powstania nadmiernego przodopochylenia miednicy:
*bezpośrednia- przykurcz prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego oraz części lędźwiowej m. biodrowo- lędźwiowego
*pośrednia- przykurcz części biodrowej m biodrowo- lędźwiowego, prostego uda, czworobocznego lędźwi
Pośrednim sposobem oceny przodopochylenia miednicy jest objaw Langego
PW: stojąc tyłem do ściany
Sposób wykonania: polecenie uniesienia wyprostowanej kd 15 cm nad podłoże
Interpretacja:
-zanik LL (prawidłowo, objaw dodatni)- dzieje się tak na skutek pociągania guza kulszowego przez mm kulszowo- goleniowe
-jeśli lordoza pozostaje (objaw ujemny) oznacza nadmierną LL
Oceniając przodopochylenie miednicy warto zwrócić uwagę na bilans mięśni (rytm miedniczno- lędźwiowy)
PW: leżenie tyłem, badający podkłada rękę pod odcinek L( badany dociska dłoń)
Sposób wykonania: uniesienie kkd 10 cm nad podłoże (jeśli długie kkd- długa dźwignia- nieznacznie pomóc w unoszeniu kończyn)
-jeśli bilans mm jest zrównoważony docisk nie słabnie
-przy przewadze zginaczy biodra docisk maleje a nawet unosi się odcinek L
PW klęk podparty, głowa w przedłużeniu tułowia
Ruch: przejście do siadu klęcznego zwieszonego (tzw ukłon japoński)
uwaga: w przypadku pleców wklęsłych lub okrągło- wklęsłych uważać aby przy okazji rozciągania prostownika grzbietu odcinka L nie pogłębiać K piersiowej
m. piersiowy większy
PW: leżenie tyłem , kkd w trójzgięciu oparte o ścianę, kks w zgięciu odwiedzeniu i rotacji zewn
Uwaga
-ławka powinna być wąska aby nie blokować ramion przed ich obniżeniem w kierunku podłoża
- w celu zwiększenia siły rozciągającej kkg trzymają od...
cornel3