Szma.doc

imD tayrq              CZYTANIE „SZMA”

M

              „Barchu” – Wezwanie do wspólnej modlitwy[1]

Chwalcie Wiekuistego, godnego chwały (Kantor, skłoniony obwieszcza głośno)

Niech będzie pochwalony Wiekuisty, chwały godny na wieki wieków (Gmina stojąc, z skłonem głowy, odpowiada)

Niech będzie pochwalony Wiekuisty, chwały godny na wieki wieków (Kantor powtarza odpowiedź gminy),

Komentarz do „Barchu”

Bardzo  ważny element nabożeństwa stanowiący rodzaj deklaracji gotowości gminy do wspólnego czytania modlitwy publicznej. Faktycznie od niego zazwyczaj rozpoczynają się nabożeństwa publiczne, a poprzedzające podziały modlitwy porannej stanowią zaledwie przygotowanie do niego. Kantor powtarza wezwanie gminy, aby zaakcentować swoją przynależność do modlącej się społeczności.

Po „Barchu” następuje centralna część nabożeństwa porannego, zbudowanego wokół dwóch najważniejszych elementów – „Szma” i „Amidy” – których odmawianie jest wypełnianiem nakazów Tory.

„Birkat Jocer Or” („Stwórca Światła”)[2] – Pierwsze błogosławieństwo przed codzienną recytacją „Szma”

(„Baruch”) Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, sprawco światła, stwórco ciemności, czyniący pokój i twórco wszystkiego.[3]

(„ha-Meir”) (Ty) który przyświecasz ziemi i mieszkańcom na niej w miłosierdziu a w dobroci Swojej odnawiasz każdego dnia , ustawicznie, dzieło stworzenia, – jakże mnogie (są) dzieła Twoje, Wiekuisty, wszystkich w mądrości dokonałeś, pełną (jest) ziemia dóbr Twoich.[4] O Królu, który wzniosły (jest) sam od początku, wychwalany i uświetniony i wzniosły od dni odwiecznych. Boże wszechświata! pełnią miłosierdzia Twojego zmiłuj się nad nami. Panie potęgi naszej, opoko ucieczki naszej, tarczo zbawienia naszego, twierdzo dla nas. Wszechmocny, błogosławiony, Wszechświadomy, przysposobił i stworzył blask słońca. (Wszystko) dobre stworzył ku czci imienia Swojego, światłości umieścił naokoło potęgi Swej. Naczelnicy zastępów Jego , święci (aniołowie), wynoszą Wszechmocnego, bezustannie rozgłaszają chwałę Boga i świętość Jego. Bądż pochwalony Wiekuisty, Boże nasz przez sławę dzieła rąk Twoich i przez jasność światłości, które stworzyłeś, które Ciebie uświetniają. Sela!

(„Titbarach”) Bądż pochwalony, opoko nasza, Królu nasz i wybawicielu nasz, stwórco świętych (aniołów), uwielbionem niech będzie imię Twoje na zawsze, Królu nasz, Twórco usługujących Mu (aniołów), którzy służą Mu, wszyscy stojąc na wyniosłości wszech-świata i zwiastują w uwielbieniu  pospołu donośnym głosem słowa Boga żywego i Króla wszechświata.[5] Wszyscy umiłowani, wszyscy doskonali, wszyscy dzielni i wszyscy wykonują w trwodze i w bojaźni wolę Władcy Swego i wszyscy otwierają usta swoje ze świętością i czystością, z śpiewami i pieśniami i chwalą i sławią i uświetniają i upotężniają i uświęcają i hołdują.

(„Et Szem”)  Imieniu Boga, Króla wielkiego, potężnego i groźnego, Świętym (jest) On![6] I wszyscy przyjmują na siebie jarzmo władzy niebieskiej, jeden od drugiego i udzielają pozwolenia jeden drugiemu do uświęcenia Twórcy swego orzeźwieniem ducha, mowa czysta i dźwięczna, świętość wszyscy jakby jeden głoszą i mówią z trwogą:

cała gmina na głos:

(„Kadosz”) Najświętszy, najświętszy, najświętszy (jest) Wiekuisty zastępów, pełna (jest) cała ziemia Majestatu Jego.[7]

Gmina i kantor

(„Wehaofanim”) A Ofani i i twory święte (Chajjot) z wrzawą wielką podnoszą się naprzeciw Serafom  i wspólnie wysławiają i mówią: Niech będzie błogosławiony Majestat Wiekuistego przez wszechobecność Jego.

Gmina na głos

Błogosławiona chwała Pana naszego w miejscu Jego[8] (tzn. we wszystkich miejscach Jego przebywania)

(„Leel”) Bogu błogosławionemu miłe pienia oddawają, Królowi, Bogu żywemu i (wiecznie) trwającemu, pieśni wypowiadają i hymny rozgłaszają. Gdyż (tylko) On sam dokonywa dzieł potężnych, czyni nowości, (jest) Panem bojów, rozsiewa sprawiedliwość, daje zakwitnąć zbawieniu, stwarza lekarstwa, groźny w chwale (jako) Pan cudów, który odnawia w dobroci Swojej każdego dnia ustawicznie dzieło stworzenia, jak mówiono: Co stworzył światła wielkie, bo na wieki (trwa) łaska Jego[9]. Światłość nową nad Syonem zaświeć, byśmy doczekali (my) wszyscy rychło światłości Jego. Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Twórco światłości.

Komentarz do „Birkat Jocer Or”

Czytanie („keri-a) „Szma” jest bezpośrednim wypełnieniem nakazu Tory i dlatego Uczeni Sanhedrynu w czasach niewoli babilońskiej i ustanowienia II-ej Świątyni (IV w. p.n.e.), aby podkreślić szczególną ważność tej modlitwy, odcięli ją od pozostałych części nabożeństwa specjalnymi błogosławieństwami: dwoma przed czytaniem „Szma” i jednym po nim. W zamierzeniu Mędrców błogosławieństwa te miały budować „kawanę” czyli właściwą atmosferę duchową (stan serca i umysłu) do pełnowartościowego wypełniania przykazań.

Przerywanie modlitwy lub rozmawianie w czasie jej trwania, od „Barchu” do zakończenia „Amidy” jest zabronione. W drodze wyjątku jest dozwolone w określonych miejscach użycie responsji „Amen” w odpowiedzi na wysłuchane błogosławieństwo, a także odpowiadanie na odmawiane przez innych „Barchu”, „Kadisz” lub „Keduszę”. Szczegóły patrz: Wstęp, rozdz. 4,7.

„Birkat Jocer Or” jest pierwszym z dwóch błogosławieństw odmawianych przed czytaniem „Szma”. „Niebiosa opowiadają chwałę Boga, a firmament głosi dzieło rąk Jego” (Ps. 19, 2)[10] Aby przekonać się o wielkości Boga, wystarczy spojrzeć na niebo. Słońce, księżyc, gwiazdy, wszystkie wspaniałości świata zdumiewają człowieka. Tekst pierwszego błogosławieństwa ma za zadanie jeszcze raz przypomnieć o tym.

(Ad „Baruch”): „sprawco światła, stwórco ciemności, czyniący pokój i twórco wszystkiego – Parafraza wiersza z księgi Izajasza (45, 7): „Ja tworzę światłość i stwarzam ciemność. Ja przygotowuję zarówno zbawienie, jak i nieszczęście”[11] Twórcy modlitwy (Mężowie Sanhedrynu) zamienili słowo „zło” (tłum. tu jako „nieszczęście”) na „wszystko”, ponieważ, z jednej strony, nie chcieli oni użyć w modlitwie wyrazu „zło”, po wtóre zaś, chcieli przypisać parafrazie bardziej absolutny charakter („Twórca wszystkiego”). Wiersz ten umieszczono na początku modlitwy, ponieważ wyraża on podstawę monoteizmu: i światło i ciemność, i dobro i zło – wszystko jest podporządkowane Bogu i nie można powiedzieć, że zło na ziemi pochodzi od jakiejkolwiek innej „istoty wyższej”.

(Ad ha-Meir) „który przyświecasz ziemi” – Hymn dziękczynny dla Twórcy „słonecznego świata”.             
Bóg, tworząc świat, chciał go początkowo oprzeć na zasadach Boskiego porządku, tzn. ustanowić w nim sztywne związki przyczynowo-skutkowe, kiedy jednak powołał On do życia człowieka, rychło okazało się, że takie „urządzenie” świata jest niewystarczające. Odtąd świat musiał opierać się na dwóch zasadach: zasadzie Boskiego porządku („swiat słoneczny”) i zasadzie miłosierdzia (świat istot żywych) (Midrasz Bereszit Raba 12, 15).

”Kazdego dnia odnawia dzieło stworzenia” – Zgodnie ze światopoglądem żydowskim w judaizmie jest nie do przyjęcia koncepcja „sprężyny sprawczej”, czyli pojmowanie Boga jedynie jako pierwszej przyczyny. W koncepcji tej Bóg stworzył świat i ustanowił w nim prawa przyrody, nie mieszając się dalej w jego funkcjonowanie. Wręcz odwrotnie, Żydzi uważają, że codzienna ingerencja Boska jest nieodzowna dla dalszej jego egzystencji i że bez niej świat obróciłby się ponad wszelką wątpliwość w nicość.

„Który wzniosły jest sam od początku” – Do stworzenia świata przez Boga nie było żadnych istot Mu poddanych, które mogłyby oddawać Mu cześć.

„Zmiłuj się nad nami..” – tzn. spowoduj, żeby zawsze świeciło słońce, ale tak by nie spopielało (Radek).

„Bóg błogosławiony...” – Od tych słów rozpoczyna się tekst, w którym pierwsze litery każdego kolejnego słowa (a w wariancie na sobotę każdego wiersza, str....) przedstawiają kolejne litery alfabetu hebrajskiego. W tradycji żydowskiej akrostych taki zawsze symbolizuje Tekst Pisma Świętego – Tory, która zestawiona jest z 22 liter alfabetu. W tym przypadku wzięto pod uwagę, że niebo i ziemia egzystują jedynie dlatego, że oparte są na Torze (Awudraham).

(ad „Titbarach”) „Twórco (usługujących mu) aniołów” – Do tej pory była mowa w „Birkat Jocer Or” o chwale Boga głoszonej przez istoty ziemskie. To, że błogosławią one Boga za dany im świat, jest zrozumiałe, ponieważ istoty ziemskie nie mogą żyć bez niego. Okazuje się jednak, że istoty niebiańskie, które nie egzystują w świecie materialnym, też głoszą chwałę Boską, ponieważ w  ten sposób odkrywa się ich sens i przeznaczenie.

(ad „Kadosz”) Najświętszy, najświętszy, najświętszy Wiekuisty (Pan) zastępów – Doksologia użyta przez aniołów (serafów) towarzyszących Bogu (Izaj. 6, 3). Ta sama doksologia występuje w błogosławieństwie „Kedusza” w modlitwie „Amida”.

(ad „Leel”) Światłość nową. – Światłość, którą Bóg stworzył w pierwszym dniu Tworzenia, była „ukryta na przyszłość dla sprawiedliwych” i została zastąpiona światłem słońca, stworzonym w czwartym dniu tworzenia (Midrasz Bereszit Raba 3:6). Modlitwa zawiera prośbę o przywrócenie „światłości” stworzonej w pierwszym dniu (Szibolej Leket).

„Ahawa Raba” – „Miłością Wielką”[12]

Drugie błogosławieństwo przed porannym odmawianie „Szma”

Miłością ogromną umiłowałeś nas, Wiekuisty, Boże nasz, zmiłowaniem wielkim i szczególnym ulitowałeś się nad nami. Ojcze nasz, Królu nasz, gwoli ojcom naszym, którzy ufali Tobie i których nauczyłeś ustaw życia, tak bądź łaskaw nam i nauczaj nas. Ojcze nasz, Ojcze miłosierdzia, najlitościwszy, zlituj się nad nami i daj w serca nasze rozsądek i rozwagę, byśmy zrozumieli, uczyli się i nauczali, byśmy przestrzegali i wykonywali i wypełniali wszystkie słowa nauk Zakonu Twego z miłością. Oświeć oczy nasze przez Zakon Twój i przywiąż serce nasze do przykazań Twoich i zjednaj serca nasze do miłowania i wielbienia imienia Twego, byśmy nie byli zawstydzeni przenigdy. Bo imieniu świętości Twojej, wielkiemu i groźnemu, ufamy; radujemy się i cieszymy się zbawieniem Twoim. Sprowadź nas w pokoju z czterech krańców ziemi

Recytując te słowa, zbiera się razem węzły tallitu i trzyma się je w ręku do końca „Keri-at Szma”.

i zawiedź nas podniośle do ziemi naszej. Gdyż Bogiem działającym zbawiennie jesteś Ty a nas wybrałeś spośród wszystkich (ówczesnych) ludów i języków i zbliżyłeś nas do Imienia Twego wielkiego – sela – w prawdzie! – byśmy dziękowali Tobie i uznali jedyność Twoją w miłości. Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, który wybrałeś naród Swój, Izraela, w miłości!

Komentarz do „Ahawa Raba”

Jeżeli pierwsze błogosławieństwo przed recytacją „Szma” jest poświęcone stworzeniu świata – kosmicznym zjawiskom, światłu fizycznemu i aniołom; to drugie mówi o świetle duchowym – Torze, którego nadanie tradycja żydowskiej interpretuje jako wtórny akt stworzenia. W Talmudzie Jerozolimskim (Berachot 1 : 8) błogosławieństwo to nosi nazwę „Błogosławieństwa Tory”, ponieważ Żydzi błogosławią w nim Boga za to, że dał im Torę i proszą Go o obdarzenie mądrością do lepszego jej rozumienia.

Istnieje także drugi aspekt więzi pomiędzy oboma błogosławieństwami. Boga można poznać, czytając księgę przyrody, ale księga ta nie ujawnia zasad, którymi powinien kierować się człowiek żyjący na tym świecie. O tym można się dowiedzieć jedynie z Tory – nauki, którą Bóg – w tym właśnie celu – dał ludziom.

„Miłością ogromną umiłowałeś nas” – Drugi wiersz „Szma” mówi : „Będziesz tedy miłował Pana, Boga swego...”. Błogosławieństwo przypomina zatem, że ta miłość jest wzajemna.

„Zawiedź nas podniośle (dosł. dumnych, niezawisłych – uw. M.B.)...” – Parafraza wersetu z Leviticus (26, 13): „połamałem drewna waszego jarzma i sprawiłem, że wyprostowani chodzić możecie”[13]

„Wybrałeś naród Swój, Izraela, w miłości” – W Deuteronomium (7, 6-8) powiedziano : „Ciebie wybrał Pan, Bóg twój ... Nie dlatego, że jesteście liczniejsi niż wszystkie inne ludy ... Lecz z miłości Swej ku wam”. Innymi słowy, miłość Boga do narodu Izraela nie zależy od okoliczności zewnętrznych i dlatego jej trwanie jest wieczne.

„Bóg jest królem wiernym” – W Torze nalicza się 248 nakazów („remaim micwot”) i – wedle tradycji – każdemu nakazowi odpowiada jeden z 248 narządów ciała. W skład tekstu „Szma” wchodzi 245 wyrazów. Ponieważ „Szma” zajmuje w Torze kluczową pozycję, Uczeni w Piśmie dodali do niej jeszcze trzy dodatkowe słowa. W czasie modlitwy publicznej („minjan”) są to trzy ostatnie, powtarzane przez kantora słowa : „Pan, Bóg wasz (jest) prawdą” (uw. w jęz. hebr. zwrot „Bóg wasz” jest jednym wyrazem!), natomiast w modlitwie indywidualnej (bez minjanu) – trzy słowa  recytowane przed „Szma”, a mianowicie: „Bóg –król wierny”.

Modlitwa „Szma Israel”

Pierwszy wiersz „Szma” („Posłuchaj Izraelu...”) odmawia się, przykrywając prawą ręką oczy i bardziej donośnie niż zwyczajne modlitwy. Czytając go, należy skoncentrować się nad tym, że tylko jeden Bóg panuje nad światem, a my, ludzie, uznajemy Jego niebiańskie królowanie. Wiersze: poprzedzający i następujący po właściwym pierwszym wersecie „Szma”, nie występują w tekscie „Szma”, lecz są dodane w modlitewnikach. Ostatni (następujący po „szma”)) wiersz odmawia się szeptem.

Słuchaj Izraelu! Wiekuisty, Bóg nasz, Wiekuisty jest jeden.(Deut. 6, 4)

szeptem

Niech będzie pochwalone Imię majestatu królowania Jego na wieki wieków./[14]

Ustęp I[15] – w czasie czytania należy skoncentrować się na uczuciu miłości do Boga i usiłowaniu przybliżenia się do niego

(6, 5) Będziesz tedy miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego i z całej duszy swojej, i z całej siły swojej. (6, 6) Niechaj słowa te, które Ja ci dziś nakazuję, będą w twoim sercu. (6, 7) Będziesz je wpajał w twoich synów i będziesz o nich mówił, przebywając w swoim domu, idąc drogą, kładąc się i wstając. (6, 8) Przywiążesz je jako znak do swojej ręki i będą jako przepaska między twoimi oczyma. (6, 9) Wypiszesz je też na odrzwiach twojego domu i na twoich bramach.

Ustęp II[16] – w czasie czytania skoncentrować się na „przyjęciu jarzma przykazań” („kabalat ol micwot”) oraz na zasadzie Bożej sprawiedliwości i Bożej odpłaty za grzechy.

(Deut. 11, 13) A zatem, jeżeli słuchać będziecie moich przykazań, które ja wam dziś daję, miłując Pana, Boga waszego, i służąc Mu z całego serca swego i z całej swojej duszy, (11, 14) To On będzie spuszczał deszcz na waszą ziemię we właściwym czasie: jesienny i wiosenny, a ty będziesz zbierał swoje zboże, swój moszcz i swoją oliwę, (11, 15) On też będzie dawał na twoich polach trawę dla twego bydła, a ty będziesz jadał do syta. (11, 16) Strzeżcie się, aby wasze serce nie dało się zwieść i abyście nie odstąpili i nie służyli bogom innym i nie oddawali im pokłonu, (11, 17) Gdyż Pan wybuchnie na was gniewem i zamknie niebiosa, że nie będzie deszczu, a ziemia nie wyda swego plonu, i szybko zginiecie w tej pięknej ziemi, którą Pan wam daje. (11, 18) Przyjmijcie zatem te Moje słowa do swego serca i do swojej duszy i przywiążcie je jako znak do swojej ręki, i niech będą jako opaska między waszymi oczyma; (11, 19) Nauczajcie ich swoich synów, mówiąc o nich, gdy siedzisz w domu i gdy jesteś w drodze, i gdy się kładziesz i gdy wstajesz. (11, 20) Wypisz je także na odrzwiach twojego domu i na swoich bramach. (11, 21) Aby pomnożyły się dni wasze i dni waszych synów w ziemi, którą Pan przysiągł dać waszym ojcom, tak jak dni niebios, które są nad ziemią.

Ustęp III[17] – w czasie czytania skoncentrować się na nakazie noszenia frędzli cicit, a w końcu ustępu na nakazie codziennego wspominania „Wyjścia z Egiptu”. W czasie czytania przy każdej wzmiance słowa „Cicit”, a także na końcu słowa „emet” , przyjęto całować frędzle.

(Num. 15, 37) I rzekł Pan do Mojżesza: (15, 38) Przemów do synów izraelskich i powiedz im, żeby oni i ich potomkowie porobili sobie frędzle na skrajach swoich szat, a przy frędzlach na skraju umieścili sznurki z fioletowej purpury. ((15, 39) Będziecie mieli te frędzle po to, abyście, gdy na nie spojrzycie, przypomnieli sobie wszystkie przykazania Pańskie, i abyście je pełnili, a nie dali się zwieść swoim sercom i swoim oczom, które was prowadzą do bałwochwalstwa, (15, 40) Abyście pamiętali i wypełniali wszystkie moje przykazania, i byli świętymi Boga waszego. (15, 41) Jam jest Pan, wasz Bóg, który was wywiodłem z ziemi egipskiej, aby być dla was Bogiem, Jam jest Pan, Bóg wasz.

[Prawda]

Po zakończeniu czytania „Szma należy (ścisła obligacja!) wymówić słowo „Emet” („Prawda”), rozpoczynające następujące po „Szma” błogosławieństwo.

Kantor powtarza głośno

Pan, Bóg wasz jest prawdą.

Komentarz ogólny

„Szma Israel” – „Słuchaj Izraelu” – bardzo ważna modlitwa hebrajska, obligatoryjna z nakazu Tory. Składa się z trzech fragmentów Tory: Deut. 6, 4-9, 11, 13-21 i Num. 15, 37-41. Modlitwę tę recytuje się codziennie: rano (w ramach modlitwy Szacharit) i wieczorem (w ramach modlitwy Maariw)

Tekst „Szma” nie stanowi sensu stricto modlitwy, tzn. nie ma w nim ani gloryfikacji Najwyższego, ani też skierowanych do Niego ludzkich próśb. (W języku hebrajskim rozróżnia się pojęcia „Keri`at Szma” – dosł. „czytanie (ustępu) Szma” od „tefila” – „modlitwa”, np. „Tefilat Amida” – modlitwa „Amida”. Czytanie trzech części „Szma” powinno podkreślać 3 najważniejsze zasady judaizmu i równocześnie pogłębić ich rozumienie. Przyczym za swoiste, najbardziej lapidarnie wyrażone credo judaizmu można uznać pierwszy wiersz pierwszego ustępu. Ostatnie litery pierwszego (im-D4) i ostatniego słowa (dc=a3) tego wersetu pisano w Biblii hebrajskiej powiększonymi (tu czerwonymi) literami, które tworzyły hebrajskie słowo „di2” („świadectwo”), które wskazywało,że tym wersetem Żydzi świadczą o jedyności i wyłączności swego Boga.

Analiza treści

„Niech będzie pochwalone Imię majestatu królowania Jego na wieki wieków” .Werset wtrącony do modlitewników, będący nieco zmienionym cytatem z Psalmu 72:29. Werset ten był wypowiadany przez Żydów po usłyszeniu z ust pierwszego kapłana w Świątyni Imienia Boga. Ponieważ Bóg Żydów nie posiada imienia własnego (wszystkie Jego imiona są tylko atrybutami czyli opisem Jego przejawów w świecie). to zdanie to należy rozumieć następująco:”Błogosła wione Imię, pod którym Królestwo Pana jest rozsławiane na tej ziemi”.

Agada (Midrasz Dewarim Raba 2:36) objaśnia, że modlitewną formułę „Niech będzie pochwalone Imię majestatu królowania Jego na wieki wieków” Mojżesz „podsłuchał” u aniołów i przekazał ją następnie ludowi żydowskiemu. Ponieważ fragment ten nie był dany Żydom „oficjalnie”, wymawiają go szeptem. (Jednak w Jom Kipur, gdy swoim zachowaniem upodobniają się oni do aniołów, słowa te wymawiają głośno.)

Pierwszy ustęp „Szma” – Określa się go jako „Kabalat ol Malchut Szamaim” – „Przyjęcie jarzma Królestwa Niebieskiego”. Ma on na uwadze jarzmo („ol”) zakładane na szyję byka po to, by mógł on ciągnąć pług (albo spełniać inną pracę). Bez jarzma byk nie może orać ziemi, a jego ogromna siła może skierować się ku destrukcji. Dla Żydów takim właśnie ograniczającym, a równocześnie dającym możność samorealizacji jarzmem jest Tora. Jarzmo przykazań (Tory) Żydzi przyjmowali na siebie dobrowolnie („kabalat ol micwot”), w przekonaniu, że w ten sposób pozytywnie kształtują losy świata.

„Będziesz tedy miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego” – Miłość do Boga wyraża się w pragnieniu zbliżenia się do Niego, w odczuwaniu z Nim swojego związku. Nakaz „umiłowania Pana” implikuje obowiązek przestrzegania Jego przepisów z miłości, a nie z bojaźni przed karą za ich przekroczenie.

„I z całej duszy swojej” – „nawet jeżeli On zabiera twoją duszę” (Midrasz). To przekonanie jest właśnie źródłem prawa głoszącego, że jeżeli Żyd staje wobec alternatywy: śmierć albo odejście od Tory, powinien wybrać śmierć jako formę uświęcenia Imienia Pańskiego („Kidusz ha – Szem”).

„I z całej siły swojej” – Wyraz „meodecha” (tłumaczony tu  przez „siły twoje”) Midrasz rozumie jako „twój dobytek”, „twoje mienie”, czyli to, co należy do ciebie. Wobec tego, że człowiek ma obowiązek przeznaczyć na cele służebne wobec Boga wszystko, co posiada, a więc swoje zdolności, siły i swój dobytek, fragment ten można : „z wykorzystaniem wszystkich swoich zdolności, sił i środków materialnych”.

„Będziesz je (te słowa) wpajał w twoich synów” – Nakaz nauczania swoich synów Tory.

„I będziesz o nich mówił, przebywając w swoim domu, idąc drogą, kładąc się i wstając”. – Prócz znaczenia ogólnego – wezwania do oparcia całego swojego życia na Torze – słowa te mają także znaczenie konkretnego przepisu nakazującego czytanie ustępów „Szma” wieczorem (kładąc się) i rano (wstając).

„Przywiążesz je jako znak do swojej ręki i będą jako przepaska między twoimi oczyma” – nakaz zakładania „tefilin” na ręce i na głowę.

„Wypiszesz je też na odrzwiach twojego domu i na twoich bramach” – nakaz umieszczania na drzwiach mezuzy.

Drugi ustęp „Szma” – religia żydowska kategorycznie przeciwstawia się podziałowi życia na religijne i świeckie. Często słyszy się oświadczenia: „Jestem wierzący w duszy, uznaję istnienie Siły Wyższej, ale nie przestrzegam praktycznie nakazów i zakazów Tory”. Drugi ustęp „Szma” głosi, że odczucia religijne, o których była mowa w pierwszym ustępie, należy realizować działaniem opartym na obserwancji Boskich przepisów. Podkreśla się przy tym, że prawa Tory nie stanowią abstrakcji etycznej, lecz ich wypełnianie lub niewypełnianie pociąga za sobą realne następstwa fizyczne zarówno w odniesieniu do jednostki, jak i całej zbiorowości, ponieważ synowie Izraela odpowiadają przed Bogiem jeden za drugiego.

„To On będzie spuszczał deszcz na waszą ziemię we właściwym czasie” – Pora deszczowa w Izraelu przypada na zimę. Brak deszczów w tym okresie powoduje nieurodzaj i w konsekwencji tego – głód. Urodzajowi szkodzą także deszcze w innym okresie roku.

„Strzeżcie się, aby wasze serce nie dało się zwieść” – Niebezpieczeństwo, którego należy się strzec, polega na tym, że kiedy człowiek „najada się do syta”, to może pomyśleć: „oto wszystko to zdobyłem własnymi rękami i nie potrzebuję podpory z Nieba” – postawa taka prowadzi nieuchronnie do moralnego upadku i jako kary – wygnania.

Trzeci ustęp „Szma” – Rozwinięcie idei zawartych w ustępie II: człowiek jest zobowiązany nie tylko do zważania na swoje postępki (tzn. powinien postępować zgodnie z przepisami Tory), lecz także na swoje odczucia (tzn. kontrolować swoje serce i nie ulegać namiętnościom). Ten moralny aspekt jest podkreślony nakazem „porobienia frędzli na skrajach swoich szat” („Cicit”), których niebieska nitka ma przypominać, że „Cicit” to nie tylko cel sam w sobie, lecz narzędzie zbliżające człowieka do Boga. Więcej o „cicit” patrz str.   ).

Czytając ustęp, wypełnia się równocześnie nakaz Tory „abyś pamiętał dzień twego wyjścia z ziemi egipskiej przez wszystkie dni twojego życia” (Deut. 16, 3)[18]. Ponieważ wyjście to ukształtowało Żydów jako naród i stało się integralną częścią światopoglądu żydowskiego nie powinno ono być zapomniane nawet przez jeden dzień.

”A nie dali się zwieść swoim sercom i swoim oczom, które was prowadzą do bałwochwalstwa” – W midraszu Tanchum powiedziano: „Oczy widzą, serce pragnie, a ciało popełnia występki”. Tora mówi tutaj nie tyle o sposobie myślenia (o tym się mówi w innych miejscach), lecz o tym, że grzeszne myśli nie powinny znajdować swego potwierdzenia w nieprawych czynach.

„Abyście pamiętali i wypełniali wszystkie moje przykazania, i byli świętymi Boga waszego” – Dążność do świętości jest podstawą etyki żydowskiej.

”Wywiodłem (was) z ziemi egipskiej, aby być dla was Bogiem. – Historyczna przyczyna, która obliguje Żydów do wypełniania przepisów (Mund).

„I bądźcie świętymi, [bowiem] Ja, Pan, jestem Bogiem waszym” (Tłum. M.B.) – Podstawą moralnego postępowania powinno być pragnienie wypełniania woli Bożej, a nie racjonalne myślenie, gdyż człowiek jest w stanie podać racjonalne uzasadnienie dowolnej rzeczy, a tym samym usprawiedliwić dowolne swoje postępowanie.

„Emet” („Prawda”) – Słowo „Emet” zasadniczo nie odnosi się do „Szma”, lecz jest początkiem błogosławieństwa odmawianego po nim. Jednak fuzja zakończenia „Szma” („Pan, Bóg wasz” z początkiem błogosławieństwa „Emet” daje daleko ważniejsze twierdzenie judaizmu, które (z niewielkimi zmianami) zgadza się z cytatem z proroka Jeremiasza (Jer. 10, 10 : „A Pan jest prawdziwym Bogiem”)[19], a ponieważ cytatów biblijnych nie wolno rozdzielać, autorytety zdecydowały, że słowo „emet” należy przyłączyć do „Szma”, a czytanie błogosławieństwa kontynuować od następnego słowa. Prawidło to nabiera szczególnego znaczenia w przypadkach, gdy jeden z modlących się w minjanie już skończył odmawianie „Szma” i zmuszony jest czekać, nie zaczynając odmawiania następnego błogosławieństwa, póki cała gmina nie zakończy „Szma”. Prawo kategorycznie zabrania przerywania między zakończeniem „Szma” i słowem „Emet” (Berachot 14a).

Kiedy gmina kończy czytanie „Szma”, kantor głośno powtarza: Pan, Bóg wasz jest prawdą. Celem tego powtórzenia jest dopełnienie liczby słów w „Szma” do 248 (Patrz: komentarz na początku „Szma” do słów „Bóg, Król wierny”).

„Birkat Geula” („Zbawienie”) – ...