Czerpnie i wyrzutnie powietrza wentylacyjnego - wykonawstwo i eksploatacja

 W tegorocznym czerwcowym wydaniu CH&K ukazał się artykuł Pani mgr inż. Marty Chudzińskiej pt.: „Czerpnie i wyrzutnie powietrza wentylacyjnego. Rodzaje, dobór, przepisy.” Artykuł ten przybliża §152 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 poz. 690) oraz Polską Normę PN-EN 13779:2008. „Wentylacja budynków niemieszkalnych. Wymagania dotyczące właściwości instalacji wentylacji i klimatyzacji”. Nawiązując do tej publikacji, w niniejszym artykule chciałbym przytoczyć kilka uwag oraz własnych komentarzy w oparciu o swoje doświadczenie i przeprowadzone ekspertyzy.


 
Na początku pozwolę sobie zwrócić uwagę na cztery sprawy:
1. wspomniane we wstępie dokumenty nie dotyczą tego samego rodzaju obiektów. Polska Norma nie dotyczy budownictwa mieszkaniowego. Ja zaś chciałbym skupić uwagę właśnie na tych obiektach;
2. warto również pamiętać, iż Polskie Normy, zgodnie z ustawą z 12 września 2002 r. o normalizacji [1] nie są obowiązujące, a więc nie mogą być aktem prawnym, a jedynie wskazówką;
3. dodatkowo zagadnienia czerpni i wyrzutni są również ujęte w § 140 ust. 5 oraz w załączniku nr 2, pkt. 2.3.2;
4. w Warunkach Technicznych w § 140 ust 1 przytoczona jest także Polska Norma PN-B-10425:1989 dotycząca przewodów wywiewnych.

 
Autorka artykułu napisała, iż zmiany wprowadzone do Warunków Technicznych nie dotyczyły §152, a więc czerpni i wyrzutni powietrza wentylacyjnego. Jednak jedna ze zmian dotyczy szczególnego rodzaju wyrzutni powietrza – odprowadzenia spalin. W warunkach technicznych usuwanie powietrza zanieczyszczonego przez ścianę zewnętrzną nie jest dopuszczone. W zmianie z 12 marca 2009 r. Dz. U. nr 56 poz. 461 zapisano w §175 możliwość usuwania spalin od kotów kondensacyjnych o mocy znamionowej do 21 kW w odległości 0,5 m od terenu i od otwieranego okna. Brak jednak unormowania odległości od czerpni powietrza.
W innych przypadkach lokalizacja czerpni posiada regulacje prawne zapisane §152. I tutaj rodzą się dwa pytania do następujących ustępów:
● Ust. 4. – dlaczego dolna krawędź czerpni dachowej nie uwzględnia wielkości pokrywy śnieżnej dla danego terenu?
● Ust. 9. – dlaczego odległość wyrzutni ściennej od okien wynosi 3 m, a od czerpni 1,5 m?

Czerpnia jest dłużej „otwarta” niż okno, a na jej powierzchni zawsze występuje podciśnienie. Rozwiązania zgodne z tym zapisem pokazano na fotografiach (rys. 1 i 2).
Wykonanie czerpni zgodne z obowiązującym §152 ust. 3. pokazano na rysunkach nr 3 i 4.
Na kolejnych rys. 5 i 6 pokazana została czerpnia terenowa z wlotem powietrza usytuowanym poniżej 2 m od terenu.
Jak szybko się można zorientować elementy instalacji pokazane na rysunkach 4, 5 i 6 są rozwiązaniami niezgodnymi z obowiązującymi wymaganiami. Z wieloma takimi przykładami miałem doczynienia, dlatego też wystąpiłem do Ministra Infrastruktury z wnioskiem, aby odległość dolnej krawędzi czerpni od terenu dotyczyła tylko czerpni powietrza nawiewanego do pomieszczeń stałego przebywania ludzi. Niestety pismo pozostało bez odpowiedzi.

 

 

Teraz nieco inny przykład...
W 2003 r. otrzymałem gazetę firmy PURMO z informacją o przyznaniu nagrody firmie, która wykonała instalację ogrzewczą z wykorzystaniem grzejników PURMO Air. System wentylacyjny PURMO Air składa się z grzejnika oraz zestawu wentylacyjnego. Idea działania jest bardzo prosta. Kanałem w ścianie zewnętrznej, umieszczonym za grzejnikiem powietrze dostaje się do komory filtracyjnej, a następnie przez grzejnik do pomieszczenia. Otwór taki należy zatem traktować jako czerpnię.
Napisałem do firmy PURMO, że grzejniki takie zainstalowane na parterze są nie zgodne z postanowieniem §152 ust. 3. Spowodowało to wystąpienie firmy PURMO do Ministerstwa Infrastruktury. W odpowiedzi Minister Infrastruktury stwierdził, że tego typu urządzenie nie jest czerpnią w rozumieniu §152 oraz w innych przepisach rozdziału 6: „Wentylacja i klimatyzacja”. W sprawie tego pisma napisałem do Ministerstwa Infrastruktury, że tego typu interpretacja nie może być załatwiona w formie pisma, lecz w formie zmiany do rozporządzenia, bowiem nie dotyczy tylko jednego podmiotu, oraz że doprowadzenie powietrza zewnętrznego pod grzejnik jest czerpnią. Według encyklopedii czerpnia to otwór w przegrodzie zewnętrznej, przez który powietrze zewnętrzne dostaje się do pomieszczenia na zasadzie różnicy ciśnień lub siły mechanicznej. Obecnie zostało to unormowane w Polskiej Normie PN-EN 13141-1:2006.

Pionowe kanały wywiewne
Prawidłowe wykonanie wyrzutni powietrza z pionowych kanałów wywiewnych zgodnie z PN-B-10425:1989 pokazano na szkicach rysunkach 8, 9 i 10.

 

 

Jak wygląda to w wykonawstwie?
W praktyce zawodowej spotkałem się z wieloma „ciekawymi” rozwiązaniami zastosowanymi przez fachowców wykonujących systemy wentylacji grawitacyjnej i mechanicznej. Przykładem mogą tutaj być pokazane na rys. 11 kanały wywiewne wykonane z elastycznej rury metalowej i sposób zadaszenia tych kanałów z wylotami powietrza (rys. 12, 13). Można pozazdrościć wykonawcy inwencji twórczej...
Prawidłowe wykonanie wylotów zgodne z PN-B-10425:1989 powinno wyglądać jak na foto nr 10.
Często przewody wentylacji wywiewnej, zwłaszcza w budynkach wielokondygnacyjnych projektowane i wykonywane są w dwóch lub w trzech szeregach. Zakończenie wylotów z potrójnego szeregu przewodów za pomocą blaszanych daszków pokazane zostało na rys.15.
Z kolei rys. 16 obrazuje wyloty z przewodów wentylacyjnych oraz spalinowych od kotłów naściennych. Układ wylotów powoduje, że w przypadku przepływu zwrotnego powietrza poprzez kanały wentylacji wywiewnej, do pomieszczenia mogą dostawać się spaliny z zawartością tlenku węgla. Taki przypadek pokazano na rys. 17, 18 i 19.
Zdarza się, że jeżeli kanały wywiewne wykonane są z przewodów ceramicznych, to niektórzy wykonawcy wyrównują kanały do poziomu dachu za pomocą młotka (rys. 20).
Osobnym problemem jest wykorzystywanie starych kominów dymowych jako wentylacyjne. Takie zastosowanie, z pozostawionymi wylotami przewodów pionowych do góry, ukazują rysunki 21 i 22.
Natomiast rysunek 23 przedstawia wylot z kanału wentylacji grawitacyjnej z wywietrzakiem i kanału wentylacji mechanicznej z wentylatorem dachowym. Czy wentylator będzie pomagał wentylacji grawitacyjnej czy przeszkadzał?


Podsumowanie
Moja ostania uwaga dotyczy Polskiej Normie PN-EN 137789 [7] „Zagadnienia dotyczące czerpni i wyrzutni powietrza są w załączniku A”. Niektóre zawarte tam legislacje są inne niż w Warunkach Technicznych. Zapisy w Warunkach są obowiązujące a w normach nie.
Informacji o prawidłowym usytuowaniu czerpni i wyrzutni można również szukać w PN-EN 13141-1 „Wentylacja budynków. Urządzenia do przepływu powietrza, montowane w przegrodach zewnętrznych i wewnętrznych” w części 2. „Wywiewniki i nawiewniki” oraz części 5. „Nasady kominowe i wyrzutnie dachowe”.


LITERATURA
Przepisy prawne:
[1] Rozporządzenie ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 poz. 690).
[2] Ustawa z 12 września 2002 r o normalizacji. (Dz. U. nr 169 poz. 1386).
Polskie Normy:
[3] PN-B-01411:1999. Wentylacja i klimatyzacja. Terminologia.
[4] PN-EN 13141-1:2006. Wentylacja budynków. Badanie właściwości elementów/wyrobów do wentylacji mieszkań. Część 1: Urządzenia do przepływu powietrza, montowane w przegrodach zewnętrznych i wewnętrznych.
[5] J.w. część 2: Wywiewniki i nawiewniki.
[6] J.w. część 5: Nasady kominowe i wyrzutnie dachowe.
[7] [PN-EN 13779:2008. Wentylacja budynków niemieszkalnych. Wymagania dotyczące właściwości instalacji wentylacji i klimatyzacji.

źródło: www.chlodnictwoiklimatyzacja.pl