beneradge k9.pdf

OT PZK nr.26 Oficjalna Strona Oddziału Toruñskiego

Strona 1

SYSTEM ANTEN ODBIORCZYCH NA DOLNE ZAKRESY KF DE SP2XF (SN2M)

W iêkszoœæ Kolegów zadaje pytanie: "Po co w ogóle bawiæ siê w DX-y na takim paœmie jak 3,5 MHz? Przecie¿ na 14 MHz, na

kawałku drutu i 100 W robi siê cały œwiat..." No właœnie. Jeœli coœ jest łatwe, to jaka z tego satysfakcja..? Zaœ DX-ing na dolnych

pasmach to naprawdê du¿e wyzwanie. Powiedziałbym - najwy¿ej postawiona poprzeczka w zakresie KF.

Nie da siê wejœæ do œwiata DX-ów na dolnych zakresach, jeœli nie dysponujemy odpowiednim systemem anten po stronie odbiorczej.

O ile np. na 14 MHz dipol półfalowy lub pełno wymiarowa pêtla wystarcza, ¿eby usłyszeæ (i zrobiæ) praktycznie wszystko, o tyle na 3,5

MHz wiêkszoœæ stacji z innych kontynentów bêdzie na takiej antenie nieobecna. Nie da siê zrobiæ DX-a, którego nie słyszymy. Naturalnie,

s¹ sytuacje kiedy dalekie stacje słychaæ na zwykłym dipolu, ale komfort odbioru jest zazwyczaj nieciekawy. Po przeł¹czeniu na

odpowiedni¹ antenê odbiorcz¹ ró¿nica potrafi byæ gigantyczna. Obrazuj¹ to zamieszczone w dalszej czêœci artykułu pliki dŸwiêkowe .

Zbudowany przeze mnie system anten odbiorczych składa siê w podstawowej wersji z 4 anten typu Beverage oraz pojedynczej ramki

K9AY loop. Na specjalne okazje rozwieszane s¹ jeszcze 3 dodatkowe Beverage s. Anteny pokrywaj¹ w ten sposób prawie wszystkie

potrzebne kierunki. System przeł¹czania umo¿liwia wybór jednego z 5 wariantów. Prace nad antenami trwaj¹ nieustannie od 7 miesiêcy.

Liczne niespodzianki powoduj¹, ¿e termin ukoñczenia projektu jest ci¹gle odkładany. W ynika to głównie z tego, ¿e kiedy zabierałem siê za

to wszystko moja wiedza niewiele wykraczała poza Prawo Ohma. Nie mniej, konstrukcja jest systematycznie udoskonalana i

rozbudowywana, co wymaga sporego nakładu pracy, czasu, energii, poza tym jest to operacja doœæ kosztowna. Całoœæ mo¿na by

spokojnie zamieniæ na dobrej klasy transceiver KF, ale uzyskane efekty nie pozostawiaj¹ w¹tpliwoœci: inwestycja miała sens.

Zdecydowałem siê opisaæ cały system z dwóch powodów. Po pierwsze brakuje takich materiałów w jêzyku polskim, czy w ogóle

materiałów dla pocz¹tkuj¹cych. Po drugie, z ró¿nych wzglêdów kr¹¿y mnóstwo mitów, które u wielu z nas powoduj¹ iluzjê, ¿e jest to niby

coœ nieosi¹galnego. Przez długi czas i ja tak myœlałem, po czym niemo¿liwe stało siê mo¿liwe.

I. BEVERAGE

To z pewnoœci¹ najpopularniejsza i prawdopodobnie najskuteczniejsza antena odbiorcza dedykowana na dolne zakresy KF. Przy tym,

jest ona genialnie prosta. Jest to nic innego jak długi "longwire" zawieszony równolegle do ziemi, na niewielkiej wysokoœci. Koñce anteny

zwarte s¹ do ziemi z jednej strony poprzez uzwojenie transformatora 9:1, z drugiej poprzez rezystor bezindukcyjny.

Rys.1. Schemat anteny Beverage

Antenê rozwieszamy na konkretny azymut tj. w kierunku, z którego chcemy odbieraæ sygnały. Skutecznoœæ anteny wymaga

rozci¹gniêcia drutu o długoœci co najmniej 1 lambda dla danego pasma. Teoretycznie parametry anteny systematycznie rosn¹ wraz z jej

długoœci¹, nie mniej w praktyce długoœæ wiêksza ni¿ 3-4 lambda nie jest potrzebna. Moje doœwiadczenia pokazuj¹, ¿e anteny ju¿ o

długoœci 1-2 lambda daj¹ bardzo dobre efekty. Poza tym mo¿na uzyskaæ efekt "długiej anteny" fazuj¹c w odpowiedni sposób dwie anteny

krótsze. Zainteresowanych odsyłam do linków podanych ni¿ej oraz ksi¹¿ki ON4UN`s "Low band DX-ing" . Póki co u mnie nie ma takich

układów fazowanych, ale... "apetyt roœnie w miarê jedzenia."

WARTO OBALIÆ KILKA MITÓW

1. Pierwszy z nich dotyczy wspomnianej ju¿ długoœci anteny. To naprawdê nie musi byæ pół kilometra drutu, ¿eby uzyskaæ efekt.

Zapewniam, ¿e drut o długoœci niecałe 80m, w paœmie 3,5 MHz czêsto potrafi "wyci¹gn¹æ" sygnały praktycznie nieodbieralne na

dipolu, szczególnie w przypadku emisji SSB. Stosunek sygnału do szumu [S/N ratio] jest bowiem znacznie korzystniejszy, poza tym

natychmiast daje siê zauwa¿yæ wysokie tłumienie sygnałów "na bokach" anteny [F/S ratio]. Przy dobrze wykonanej konstrukcji

uzyskujemy równie¿ spore tłumienie przód - tył [F/B ratio]. Moja przygoda z Beverage s zaczêła siê właœnie od tak krótkiego drutu

rozwieszonego w kierunku na VK i ZL. W niedługim czasie zaowocowało to kilkunastoma komfortowymi QSO z Australi¹ i Now¹

Zelandi¹ na 3,5 i 7 MHz. W czeœniej takie QSO były sporadyczne. Beverage jest anten¹ kierunkow¹, a to jest najwa¿niejszy parametr

skutecznej anteny odbiorczej. W wiêkszoœci wypadków sygnał po¿¹dany pojawi siê ju¿ wtedy, gdy znikn¹ QRM-y. Nie mniej, nale¿y

uczciwie powiedzieæ, ¿e owa kierunkowoœæ to nie wszystko. Sygnały DX-owe przychodz¹ czêsto pod bardzo niskim k¹tem rzêdu

kilku, kilkunastu stopni, a im krótszy Beverage tym wy¿szy ma k¹t elewacji [elevation angle]. Krótki drut ma te¿ znacznie szerszy

"listek" w poziomie [radiation pattern]. Oznacza to, ¿e uzyskujemy tłumienie sygnałów niepo¿¹danych dopiero kilkadziesi¹t stopni w

lewo / prawo od azymutu zawieszenia anteny, podczas gdy drut 4 lambda słyszy "przestrzeñ" nie wieksz¹ ni¿ 25-30 stopni.

W szystko ma swoje plusy i minusy. Je¿eli Beverage`s s¹ bardzo długie to jest fajnie, ale trzeba rozwiesiæ ich co najmniej 8-10, ¿eby

pokryæ podstawowe kierunki. Je¿eli s¹ krótkie, praktycznie wystarcz¹ cztery.

http://77.252.241.97/otpzk26/spxf.php

2012-01-04 22:25:37

OT PZK nr.26 Oficjalna Strona Oddziału Toruñskiego

Strona 2

Rys.2. Rozmieszczenie anten odbiorczych w QTH SP2XF. Linia ci¹gła to Beverage`s wisz¹ce na

stałe, przerywana to anteny rozwieszane na specjalne okazje.

2. Wysokoœæ zawieszenia nad ziemi¹. Nie jest prawd¹, ¿e taki drut musi wisieæ 2 metry nad ziemi¹. Przeciwnie, zawieszenie go 0,5

metra nad ziemi¹ (lub ni¿ej!) da lepszy efekt, bior¹c pod uwagê wszystkie wymienione wy¿ej parametry. Ponadto ni¿ej wisz¹ce druty

s¹ po prostu "spokojniejsze", zbieraj¹ mniej œmieci. W iêkszoœæ ludzi wiesza swoje Beverage s 2m nad ziemi¹ tylko po to, by nie

naprawiaæ ich co drugi dzieñ. Jest natomiast prawd¹, ¿e nisko zawieszony drut powoduje jednoczeœnie słabsz¹ siłê odbieranych

sygnałów, zwłaszcza powy¿ej 3,5 MHz. Im wy¿sza czêstotliwoœæ tym trudniej nadrobiæ to przedwzmacniaczem na wejœciu odbiornika i

bynajmniej nie jest to kwestia parametrów stosowanego w tym celu urz¹dzenia. U mnie pocz¹tkowo Beverage`s wisiały miêdzy 0,7m

a 1,2m nad ziemi¹ i doskonale spisywały siê bez przedwzmacniacza nawet na 10 MHz. W iêcej na temat poszukiwañ optymalnych

wysokoœci - patrz suplement

3. BOG- Beverage on the ground. W ielu Kolegów skutecznie odstraszaj¹ wymiary anteny, która miałaby ci¹gn¹æ siê przez cał¹

okolicê na (przykładowo) dwumetrowych tyczkach. Czy taki drut mo¿e le¿eæ na ziemi? Owszem mo¿e, mało tego, w dalszym ci¹gu

bêdzie to bardzo przyzwoita antena odbiorcza. Jakie s¹ minusy? Zgodnie z tym co w punkcie 2 znacznie słabsza siła odbieranych

sygnałów. W paœmie 1,8 MHz ró¿nica miêdzy drutem zawieszonym nad ziemi¹, a le¿¹cym np. w trawie jest znikoma, ale na 3,5 MHz

wynosi ju¿ S`3-4. Na wy¿szych czêstotliwoœciach taka antena staje siê jeszcze bardziej "głucha", co nie oznacza bezu¿yteczna. Do

grudnia minionego roku wszystkie Beverage`s w moim QTH znikały kiedy wyje¿d¿ałem i były ponownie rozwieszane na czas pobytu.

Czêsto pierwszego dnia wieczorem brakowało czasu i warunków na staranne rozwieszenie wszystkich drutów, wobec tego były one

po prostu rozci¹gane na ziemi, opieraj¹c siê jedynie na dzikich roœlinach. Ich skutecznoœæ była w pełni zadowalaj¹ca, chocia¿ od

7MHz w górê musiałem u¿ywaæ przedwzmacniacza. Ponadto systematycznie korzystam z takiego wariantu kiedy potrzebujê inne

kierunki, ni¿ te zainstalowane na stałe, np. kiedy jest jakaœ ekspedycja, otwarcia dług¹ drog¹ na USA, zawody, etc. {Rys.2.} W szystko

jest tak zorganizowane, ¿e instalacja dodatkowej anteny na dany azymut trwa nie wiêcej ni¿ 10-15 min. Zazwyczaj wykorzystujê w tym

celu punkt zasilania, kabel oraz port w przeł¹czniku od tej anteny, która w danej chwili jest najmniej potrzebna. Aby zachêciæ W as do

wypróbowania wariantu BOG wspomnê jeszcze jedno: faktyczna długoœæ "elektryczna" drutu le¿¹cego na ziemi jest o 30-40%

wiêksza ni¿ fizyczna. Oznacza to, ¿e radiation pattern oraz elevation angle drutu o długoœci 1 lambda, le¿¹cego na ziemi bêdzie w

praktyce prawie taki, jak długiego 1,5 lambda i zawieszonego nad ziemi¹! Ten temat jest u mnie jeszcze w fazie prób, ale

zaryzykowałbym stwierdzenie, ¿e jeœli do dyspozycji mamy krótkie druty, np. 100-120m, to do konkretnej pracy np. tylko na 3,5 MHz

(zawody) korzystne byłoby "zrzucenie" wszystkich drutów na ziemiê. W yniki szczegółowych testów - patrz suplement

4. Czy to jest antena jedynie na dolne zakresy KF? Absolutnie nie. Pisałem ju¿ o 10 MHz, gdzie (przy długoœciach jakie stosujê)

efekty s¹ bardzo dobre. Dodam jeszcze, ¿e z powodzeniem u¿ywałem Beverage s do słuchania na 14 MHz. Stało siê to niemo¿liwe

dopiero wówczas gdy wszystkie druty wyl¹dowały na stałe na ziemi i przykryła je półmetrowa warstwa œniegu. Naturalnie, to zale¿y

jakie ma siê anteny na górne pasma. Je¿eli jest to 5 el. Yagi, to oczywiœcie nie ma o czym mówiæ, natomiast w porównaniu z

wielopasmowym GP-7 praktycznie zawsze odbiór na drutach był lepszy. Na pozostałych pasmach Beverage`s zachowuj¹ siê ró¿nie,

ale miałem sytuacjê na 24MHz kiedy stacja z Kazachstanu na antenie GP-7 ginêła w szumach, a na krótkim Bev. ustawionym na 90

stopni po wł¹czeniu przedwzmacniacza była bardzo dobrze czytelna.

SZCZEGÓŁY TECHNICZNE I MECHANICZNE W KONSTRUKCJI ANTENY BEVERAGE

Zasilanie

Antena zawieszona >1m nad ziemi¹ ma opornoœæ ok. 450-500 omów, st¹d do zasilania jej kablem koncentrycznym potrzebny jest

transformator 9:1. W tym miejscu polecam transformatory produkowane przez Kolegê Piotra SP2SW R . Powinien to byæ transformator z

izolowanym uzwojeniem pierwotnym i wtórnym, tak aby ekran kabla koncentrycznego nie miał bezpoœredniego kontaktu z mas¹ anteny. W

znacznej mierze uchroni to nas przed zjawiskiem common mode noise , które (w du¿ym skrócie) polega na emitowaniu do anteny "œmieci"

zbieranych przez ekran kabla. Dla wnikliwych polecam w tym temacie lekturê strony Tom`a W 8JI http://www.w8ji.com/common-mode_

noise.htm Drut le¿¹cy na ziemi bêdzie miał około 200-300 omów, lepszy byłby wiêc xfmr 4:1 albo 6:1. Jednak w praktyce mo¿na

stosowaæ tradycyjny xfmr 9:1. Temat nie jest jeszcze dokładnie zbadany, ale w moim QTH uzyskujê opornoœæ ok. 450 omów nawet przy

drucie le¿¹cym na ziemi, jeœli tylko sam punkt zasilania podniosê ok. 0,5 metra nad grunt.

http://77.252.241.97/otpzk26/spxf.php

2012-01-04 22:25:37

OT PZK nr.26 Oficjalna Strona Oddziału Toruñskiego

Strona 3

stosowaæ tradycyjny xfmr 9:1. Temat nie jest jeszcze dokładnie zbadany, ale w moim QTH uzyskujê opornoœæ ok. 450 omów nawet przy

drucie le¿¹cym na ziemi, jeœli tylko sam punkt zasilania podniosê ok. 0,5 metra nad grunt.

Uziemienie

W a¿n¹ i zarazem niezbêdn¹ czêœci¹ składow¹ anteny Beverage jest jej uziemienie na koñcach {Rys.1.} W tym celu najczêœciej

wystarcza wbity w ziemiê prêt, na głêbokoœæ ok. 2-3 metrów. Ja stosujê ocynkowane, gwintowane prêty o œrednicy 8mm. S¹ niedrogie i

doskonale spełniaj¹ swoje zadanie. Zgodnie z publikacjami na jakie siê natkn¹łem wartoœæ uziemienia w okolicach 100 omów jest w tym

wypadku wystarczaj¹ca, ale jeœli bêdzie mniej, to tylko lepiej. W a¿niejsze s¹ parametry uziemienia w punkcie zasilania anteny, ni¿ na jej

koñcu.

Kable zasilaj¹ce

Przewa¿nie jest tak, ¿e na naszej działce nie ma wystarczaj¹cej przestrzeni na rozwieszenie Beverage`s, ale np. 150 metrów dalej jest

przysłowiowy "kawał pola". Tak te¿ było w przypadku mojego QTH. Nie ma najmniejszego powodu zra¿aæ siê długoœci¹ kabla

zasilaj¹cego. Przy zastosowaniu œredniej klasy przewodu RG58 straty w paœmie np. 3,5MHz i tłumiennoœæ w dB bêd¹ niewielkie. W

zwi¹zku z tym, ¿e mówimy o antenach odbiorczych s¹ one praktycznie bez znaczenia. Istniej¹ stacje gdzie do Beverage`s prowadz¹ kable

długoœci kilkuset (!) metrów. Tutaj wa¿na uwaga: warto zadaæ sobie trud i zakopaæ wszystkie kable prowadz¹ce do anten. Ma to bardzo

wiele zalet. W przypadku długich linii zasilaj¹cych dobrze jest te¿ uziemiæ ekran kabla w pewnej odległoœci (min. 5m) od punktu zasilania

anteny oraz w miejscu gdzie wchodzi on do budynku. U¿yte w tym celu prêty uziemiaj¹ce nie powinny byæ podł¹czone do niczego innego

poza ekranem naszego kabla.

Dopasowanie anteny, rezystor koñcowy i F/B ratio

Koniec anteny ulokowany po przeciwnej stronie od punkty zasilania jest zwarty do ziemi poprzez rezystor bezindukcyjny. Jego wartoœæ

najczêœciej waha siê w granicach 470-560 omów. Powinien to byæ rezystor 2-5 watowy. Dopasowanie anteny odbywa siê poprzez

dobranie takiej wartoœci rezystora, aby wahania SW R w zakresach gdzie bêdziemy jej u¿ywaæ były jak najmniejsze. W praktyce chodzi o

to, aby SW R był niski i jak najbardziej stabilny w zakresie 3,5 do 10 MHz (przykładowo). Zasadniczo, uzyskanie niskiego i stabilnego

SW R nie stanowi ¿adnego problemu, jeœli cała antena jest dobrze zrobiona.

Dopasowanie anteny w przypadku Beverage`s ma na celu uzyskanie tłumienia sygnałów przychodz¹cych z tyłu (F/B ratio). W

przypadku krótkich drutów wydobycie tego parametru jest niełatwe. Przy znacznych długoœciach uzyskuje siê 20 dB i wiêcej.

Pominiêcie rezystora koñcowego [unterminated beverage] powoduje, ¿e uzyskujemy antenê która teoretycznie słyszy w dwóch

przeciwległych kierunkach, przy czym sygnały odbierane z tyłu anteny s¹ ok. 4-6 dB słabsze, ni¿ gdyby był to drut rozwiniêty we

właœciwym kierunku. Jest to pewien kompromis, nie mniej pozwala to na znaczne rozszerzenie "pola widzenia" anten.

Materiały u¿ywane do konstrukcji

U¿yty do Beverage`s drut mo¿e byæ dowolny, choæ faktycznie najpraktyczniejsza jest izolowana linka miedziana o œrednicy 1-1,5 mm.

Niech ten drut idzie prosto, tj. zgodnie z azymutem na całej swojej długoœci. Piêknie to wygl¹da..

Tyczki stosowane jako podpórki te¿ mog¹ byæ najró¿niejsze, ale unikałbym materiałów przewodz¹cych. Zanim złodzieje metali

szlachetnych i złoœliwi s¹siedzi wymogli na mnie wariant BOG stosowałem cienkie bambusy, nasadzone na wbite w ziemiê krótkie,

metalowe prêty o œrednicy 6mm. Pierwsza i ostatnia podpórka ka¿dego Bev. wystawała 0,5 metra nad grunt i zrobiona była z doœæ

grubego kija, oznaczonego w sklepie jako "trzonek do szczotki - du¿y". Taki element jest o wiele bardziej sztywny i stabilny ni¿ bambusy,

jeœli starannie umocujemy go w ziemi. Rozwi¹zanie to umo¿liwia odpowiednie naci¹gniêcie drutu i utrzymanie całej konstrukcji w pionie,

zapewniaj¹c jednoczeœnie odpowiedni luz do manewrów na koñcach anteny. Przy gruboœci drutu jak¹ podałem tyczki mog¹ byæ

rozstawione co 15-20m.

Punkt zasilania ka¿dej anteny [feed point] to plastikowe pudełko z zamontowanym gniazdem UC1, transformatorem w œrodku itd. Cały

czas zastanawiam siê jak zabezpieczyæ to przed wod¹, nie zalepiaj¹c na amen Poxipolem.

Efekt koñcowy

Mówi¹, ¿e jeœli powiesisz jednego Beverage`a i posłuchasz to natychmiast bêdziesz chciał mieæ ich wiêcej. Takie porzekadło idealnie

odzwierciedla prawdê. Przekonałem siê o tym ju¿ pierwszego dnia, ale prawdziwy test bojowy anteny przeszły podczas CQ W W 2005.

Spêdziłem wtenczas dwie noce na CW w paœmie 3,5 MHz i gdyby udało mi siê dowołaæ do wszystkiego, co słyszałem wynik byłby

bardzo wysoki. W ielokrotnie podczas zawodów przeł¹czałem odbiór na Dipol INV V. Mimo zainstalowanych w radiu w¹skich filtrów chaos,

który za ka¿dym razem pojawiał siê w głoœniku dobitnie œwiadczył o tym, jak bardzo procentuje trud wło¿ony w budowê tych anten. S¹dzê,

¿e przy braku Beverage`s zgubiłbym w tych zawodach co najmniej 30-40% wa¿nych stacji. Tyle komentarza, resztê obrazuj¹ pliki

dŸwiêkowe .

II. K9AY

Na temat tej anteny jest sporo publikacji w Internecie, ponadto był jakiœ czas temu du¿y artykuł w "Œwiat Radio". Zaprezentujê wobec

tego tylko podstawowe dane i skupiê siê na szczegółach słabo wyklarowanych gdzie indziej, oraz na nowoœciach.

PODSTAWOWE SZCZEGÓŁY TECHNICZNE I MECHANICZNE

K9AY to pêtla o wymiarach około 25m, stoj¹ca na ziemi, kształtem przypominaj¹ca pionowo postawiony latawiec. Na pêtlê składaj¹ siê

jakby dwa sfazowane verticale zwarte ze sob¹ u góry, a na dole poł¹czone z prêtem uziemiaj¹cym, z jednej strony poprzez rezystor, z

drugiej poprzez uzwojenie transformatora 9:1. Maszt na którym podwieszona jest antena powinien byæ nie przewodz¹cy (np.wêdka) lub

przynajmniej odizolowany od ziemi. Reszta - jak na rysunku poni¿ej.

Rys.3 Schemat anteny K9AY loop

http://77.252.241.97/otpzk26/spxf.php

2012-01-04 22:25:37

OT PZK nr.26 Oficjalna Strona Oddziału Toruñskiego

Strona 4

Jest to antena silnie kierunkowa. W konfiguracji takiej jak na Rys.3 sygnały odbierane s¹ z tej strony ramki, gdzie jest ona zasilana,

zaœ tłumione z tej strony, po której znajduje siê rezystor. Pojedyncza ramka mo¿e zatem obsługiwaæ dwa kierunki. Oryginalna wersja

K9AY to dwie ramki skrzy¿owane ze sob¹ pod k¹tem 90 stopni + układ na dwóch przekaŸnikach, co pokrywa nam cztery strony œwiata. U

mnie póki co stoi tylko jedna ramka, ustawiona dokładnie na wschód - zachód. Bior¹c pod uwagê poło¿enie geograficzne SP jest to

optymalna opcja.

Przeł¹czanie kierunków odbywa siê w ten sposób, ¿e przekaŸnik zamienia "elektrycznie" miejscami punkt zasilania i rezystor.

Rezystor dobieramy tak, aby uzyskaæ jak najgłêbsze tłumienie przód-tył (np. stosuj¹c czasowo potencjometr). W grê wchodz¹ wartoœci

podobne jak w przypadku Beverage`s. Niestety dobrana optymalna wartoœæ np. dla 3,5 MHz nie bêdzie ju¿ optymaln¹ dla 7 MHz. Tym,

którzy podobnie jak ja ciê¿ko akceptuj¹ kompromisy polecam rozbudowanie układu o tzw. "vactrol". Fotorezystor, ¿arówka 12V oraz

regulator napiêcia na LM317 umo¿liwi nam płynny dobór rezystancji w zale¿noœci od potrzeb, naturalnie bez wychodzenia z domu. Jest to

bardzo przydatne, gdy¿ optymalna dla F/B ratio wartoœæ R zmienia siê w zale¿noœci od pogody, propagacji, pory dnia, etc. Naprawdê

warto mieæ taki dodatek.

K9AY "W BOJU"

Kierunkowoœæ

W spominałem ju¿, ¿e podstawowym parametrem anteny odbiorczej jest jej kierunkowoœæ. Dlatego te¿ fakt, ¿e sygnały na K9AY (oraz

Beverage`s) s¹ słabsze o ponad 20 dB ni¿ na dipolu jest kompletnie bez znaczenia. W tych kategoriach K9AY spisuje siê a¿ nadto

dobrze. Oryginalna publikacja Gary ego K9AY podaje, ¿e kierunkowoœæ anteny zwiêksza siê wraz ze zmniejszeniem rozmiarów pêtli.

Id¹c za tym moja wersja tej anteny została nieco zmodyfikowana tu¿ przed CQ W W Contest, gdy¿ miałem problemy z uzyskaniem

dobrych parametrów w paœmie 80m. Pomogło zmniejszenie rozmiarów pêtli do około 21,5 metra. Parametry na 1,8 MHz (s¹ doskonałe)

oraz na 7 MHz pozostały nietkniête. Analizator antenowy pokazuje, ¿e przy takich wymiarach antena jest bli¿sza rezonansu na 3,5 MHz,

czego wczeœniej nie było. Œrednio uzyskiwane tłumienie to co najmniej S 2-3. Jeœli odbierana stacja "siedzi" na kierunku, to du¿o wiêcej.

Jest to jednak parametr bardzo zmienny. Du¿o zale¿y od propagacji, k¹tu pod jakim przychodz¹ sygnały, etc. Natomiast najbardziej

spektakularny efekt uzyskujê na 227KHz (W arszawa 1). 24 godziny na dobê jest to prawie 40 dB tłumienia, po przeł¹czeniu siê "tyłem"

do Solca Kujawskiego.

III. K9AY vs BEVERAGE

W arto wspomnieæ, ¿e K9AY doskonale eliminuje zakłócenia typu ró¿ne brumy, "sma¿enia", itp., pochodz¹ce z bardzo bliskiego

Ÿródła (np. komputery s¹siadów). Jeœli chodzi o odpornoœæ na zakłócenia atmosferyczne, to te¿ czêsto jest odporniejsza od Beverage a.

W ysokie tłumienie przód - tył zwłaszcza na 1,8 MHz sprawia, ¿e przy pracy w zawodach i silnych QRM-ach lokalnych antena ta jest

nieoceniona. Obrazuje to nastêpuj¹ca sytuacja. Bywa, ¿e na tej samej czêstotliwoœci, na SSB pracuj¹ lokalnie dwie stacje, jedna z DL

druga z UA. Bêd¹c usytuowanym w centrum SP i dipolem wpiêtym do TRX-a mamy jeden wielki mêtlik. Po wł¹czeniu K9AY

(zorientowanej wschód / zachód) wybieramy sobie do odsłuchu albo stacjê DL albo UA. Super sprawa.

Schody zaczynaj¹ siê kiedy na K9AY próbujemy słuchaæ słabych, odległych sygnałów DX. Ró¿nicê miêdzy mo¿liwoœciami obu tych

anten widaæ jak na dłoni, jeœli do dyspozycji mamy czyst¹ czêstotliwoœæ w paœmie 3,5MHz i np. stacjê JA2KIW (SRI Hide San...). Ten

goœæ zazwyczaj nie wychodzi zbyt mocno, na dipolu rzadko go słyszê. Niestety, przy słabym otwarciu praktycznie nie słychaæ go te¿ na

K9AY, podczas gdy ju¿ na 120 metrach drutu, rozci¹gniêtych w kierunku 35 stopni jest on zawsze czytelny. To tyle w tym temacie. To co

piszê nie dotyczy natomiast nowatorskiej konstrukcji opracowanej przez Kolegów z SP3KEY, tj. fazowanych układów K9AY. ¯ałujê, ¿e w

obecnym QTH nie mam warunków na postawienie takiej anteny. Efekty jakie uzyskali KEY-owcy s¹ fenomenalne, zainteresowanych

odsyłam na stronê http://sp3key.com/klub/k9ay_pro/index.html

W takiej czy innej konfiguracji antena ta nie jest alternatyw¹ dla Beverage s. Zostało to potwierdzone tak¿e przez u¿ytkowników 4-

square a K9AY. Optymaln¹ i najbardziej komfortow¹ opcj¹ jest posiadanie obu wariantów, czego namiastki ju¿ posmakowałem. Nie mniej

daleko jeszcze do zbudowania systemu anten, który pozwoli mi realnie konkurowaæ w du¿ych miêdzynarodowych zawodach, trochê

brakuje hektarów, ale.. pracujemy te¿ i nad tym ;-)

IV. PRZEŁ¥CZANIE ANTEN ODBIORCZYCH. ZAGADNIENIA POKREWNE.

Switch-box

Znacz¹ czêœæ czasu poœwiêconego budowie systemu pochłonêła konstrukcja przeł¹cznika ulokowanego na zewn¹trz, w punkcie

gdzie schodz¹ siê wszystkie linie zasilaj¹ce. Pierwsza modyfikacja dotyczyła rozbudowy o dodatkowe porty dla dwóch kolejnych

Beverage s. W spomniane było to wy¿ej - efekt jest na tyle zachêcaj¹cy, ¿e zwyczajnie nie szło powstrzymaæ siê przed doło¿eniem

nastêpnych kierunków... Temat ten jest jednak kwesti¹ indywidualn¹ i nie wymaga specjalnych rad.

Chciałbym natomiast podzieliæ siê paroma doœwiadczeniami odnoœnie szczegółów konstrukcyjnych samego przeł¹cznika. Pierwotna

wersja tego urz¹dzenia wzorowana była na publikacji ON4UN "Low band DX-ing". Zgodnie z sugesti¹ autora nale¿y zadbaæ o to, aby

przeł¹czaæ oddzielne linie, zasilaj¹ce poszczególne anteny i raczej nie kombinowaæ z przeł¹czaniem samych drutów, korzystaj¹c do

http://77.252.241.97/otpzk26/spxf.php

2012-01-04 22:25:37

OT PZK nr.26 Oficjalna Strona Oddziału Toruñskiego

Strona 5

przeł¹czaæ oddzielne linie, zasilaj¹ce poszczególne anteny i raczej nie kombinowaæ z przeł¹czaniem samych drutów, korzystaj¹c do

obsługi kilku kierunków z jednego transformatora dopasowuj¹cego, jednego uziemienia, jednego kabla, etc. Taka oszczêdnoœæ siê nie

opłaci, zatem ¿adna to oszczêdnoœæ. Natomiast ON4UN zaleca te¿, aby u¿yte przekaŸniki przeł¹czały "całe" linie zasilaj¹ce, tj. zarówno

ekran jak i ¿yłê gor¹c¹ ka¿dego kabla prowadz¹cego do anteny. Rozwi¹zanie to wydawało siê logiczne i na pocz¹tku właœnie takie

zastosowałem. Jednak do głêbszego zbadania tematu zmusił mnie fakt, ¿e same linie zasilaj¹ce, pomimo ¿e uziemione i zakopane w

ziemi wprowadzały do odbiornika spory poziom sygnałów. Najdłu¿szy kabel (ok. 150m), zwarty na koñcu słyszał W arszawê 1 na

S`9+20dB. Sygnały w pasmach amatorskich były znacznie mniejsze, ale te¿ niepokoiły. Po wypiêciu przeł¹cznika i bezpoœrednim

zał¹czeniu tej linii zasilaj¹cej okazało siê, ¿e efekt maleje, a W -wa 1 wychodzi na S`8-9. Po przebudowie przeł¹cznika w taki sposób, aby

wszystkie anteny miały wspóln¹ masê (przeł¹czane tylko ¿yły gor¹ce) problem znikn¹ł. Byæ mo¿e nale¿ałoby jeszcze pomyœleæ nad

jakoœci¹ zastosowanych przekaŸników i paroma drobiazgami, nie mniej na t¹ chwilê wpiêcie tego ustrojstwa w cały system nie powoduje

ju¿ ¿adnych negatywnych efektów.

Pozostaje jeszcze kwestia - stosowanego czêsto w przeł¹cznikach fabrycznych - zwierania nieu¿ywanych anten do ziemi. Brałem

pod uwagê dodanie tej opcji, ale niemal wszyscy u¿ytkownicy Beverage`s, których wiedza + wyniki budz¹ zaufanie zgodnie radzili, ¿ebym

darował sobie ten temat, lub ¿e wrêcz nie nale¿y tego robiæ.

Ostatnia praktyczna rada - wszystkie przewody prowadz¹ce do jakiegokolwiek urz¹dzenia ulokowanego na zewn¹trz proponujê

zakoñczyæ wtykami, a w urz¹dzeniu zabudowaæ odpowiednie gniazda tak, aby zawsze mo¿na to było wymontowaæ i zabraæ na warsztat.

W przeciwnym razie jakakolwiek naprawa zim¹ mo¿e okazaæ siê niemo¿liwa.

Fot.1.: Pudełko z układem przeł¹czaj¹cym poszczególne anteny. W tym samym box-ie znajduje siê równie¿ układ zasilaj¹cy antenê

K9AY i przeł¹czaj¹cy jej kierunki. Jest to pierwsza wersja, nie uwzglêdniaj¹ca póŸniejszych modyfikacji.

Sterownik

Odnoœnie urz¹dzenia steruj¹cego antenami (ulokowanego w operatorni) to prezentowanie konkretnych i szczegółowych rozwi¹zañ

mija siê z celem. Najlepiej jak ka¿dy dostosuje wariant takiego urz¹dzenia do własnych predyspozycji, a przede wszystkim do iloœci i

rodzaju posiadanych anten. Pamiêtajmy o jednym: sterownik musi byæ stuprocentowo wygodny w obsłudze. W szystkie zał¹czane

konfiguracje powinny nam daæ mo¿liwoœæ płynnego poruszania siê po układzie anten. Przy kilku antenach sama narzuca siê opcja

przeł¹cznika obrotowego, ale osobiœcie uwa¿am, ¿e nie jest to najszczêœliwsze rozwi¹zanie. Mo¿e i daje to przyjemne wra¿enie, ¿e

poruszamy siê po kierunkach kolejno, tak jak wskazówk¹ po mapie azymutalnej, ale np. przejœcie z kierunku A do kierunku E wymaga

zaliczenia "po drodze" jeszcze trzech wariantów. PóŸnym zimowym wieczorem, w paœmie 40m (i nie tylko) mo¿e wołaæ nas stacja z

Australii, a chwilê póŸniej z USA. Przy naprawdê słabym sygnale i du¿ym QSB znalezienie właœciwej anteny do odbioru i szybkie

zlokalizowanie Dx-a bêdzie powa¿nie utrudnione.

Fot.2.: Konstrukcja sterownika od œrodka. "Wa¿ne, ¿e działa..." [Darek SP2FIX].

U mnie sterownik wyposa¿ony jest w pojedyncze przeł¹czniki typu Isostat. Zamiast gałki do krêcenia w sposób opisany wy¿ej do

dyspozycji mam rz¹d klawiszy. Dziêki temu przejœcie z jednej, dowolnej opcji do drugiej sprowadza siê do zał¹czenia / wył¹czenia

jednego, maksymalnie dwóch klawiszy. W praktyce daje to mo¿liwoœæ błyskawicznego "skakania" po wybranych kierunkach Beverage`s

(np. miêdzy Australi¹ i USA) lub po ró¿nych antenach (np. wschód odbierany z Beverage`a, zachód z K9AY), etc. Zdecydowanie

polecam podobne rozwi¹zania, a jeœli anten jest du¿o - wariant piêciogwiazdkowy: http://sp3key.com/klub/bev_sw/index.html

V. PLIKI D � WIÊKOWE

Nie s¹dzê, ¿eby całoœæ artykułu mo¿na było podsumowaæ lepiej, ni¿ prezentuj¹c nagrania bezpoœrednio z eteru. Poni¿ej kilka plików,

obrazuj¹cych mo¿liwoœci anten odbiorczych. Zdecydowanie polecam odsłuch na słuchawkach, do odtworzenia plików z emisj¹ CW jest to

wrêcz niezbêdne. W trakcie nagrañ kilkakrotnie przeł¹czałem pomiêdzy wariantami zaznaczonymi w opisie.

1. Porównanie Dipola INV V (lub GP-7) z Beverage`s.

a) AT6MM 40m CW

b) KI7VR 40m CW

c) NJ1F 80m SSB

d) ZL1AIX 80m SSB

2. Porównanie K9AY i Beverage w odbiorze słabych stacji DX

http://77.252.241.97/otpzk26/spxf.php

2012-01-04 22:25:37

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: