Red. Hanna Olechnowicz “U źródeł rozwoju dziecka” met.op.i.reh.os.z.gł.NI temat 5
I. RODZICE I DZIECI - Krystyna Mrugalska
Jak ‘być z dzieckiem’
Bycie z dzieckiem jest wysoce stymulujące. Możemy wyróżnić bycie przestrzenne i psychiczne. Tak więc przez bycie razem nie rozumiemy tylko bliskości fizycznej ale też gotowość do reakcji na zachowanie dziecka i pozytywne emocje, które złożyły się na bliskość psychiczną.
Dla większości dzieci bliskość psychiczna wydaje się bardziej ważna jednak w przypadku dzieci młodszych i bardziej niepełnosprawnych liczy się też bardzo bliskość fizyczna i dotyk jako normalny, zrozumiały dowód kontaktu, akceptacji, dobrych intencji. Z bliskości z rodzicami czerpią one poczucie bezpieczeństwa.
Świadomość istnienia.
Pogląd na otoczenie i na swoje możliwości dziecko wyrabia sobie na podstawie sygnałów płynących z zewnątrz. Są one informacjami o przedmiotach, przestrzeni, ruchu, o samym dziecku i skutkach jego poczynań. Zbiera ono doświadczenia i z nich wyciąga wnioski. Być może dopiero wtedy stopniowo wyodrębnia siebie, uzyskuje świadomość swojego ja.
Radość sprawcy.
Każde dziecko może być sprawcą, choć w sposób dostosowany do swoich możliwości i pod jednym warunkiem: że najbliżsi dziecka obserwują je , życzliwie zauważają nawet drobne wysiłki, każdy wzmacniają i pozwalają na ryzyko, nie hamując inicjatywy dziecka.
II. CZY RODZICE I PROFESJONALIŚCI MOGĄ BYĆ SOJUSZNIKAMI - K.M.
=>Tabela 1. (39-44)
Układ partnerski.
Rodzice çèprofesjonaliści
Rodzice dostarczaja profesjonaliście wielu informacji i są twórczymi wykonawcami jego zleceń.
Profesjonalista korzysta z informacji od rodziców o cechach dziecka i o nich samych aby sformułować prawidłową i skuteczna poradę.
Brakuje tu jeszcze dziecka króre nie jest biernym przedmiotem oddziaływań ale raczej podmiotem który wpływa również na sytuację, na profesjonalistów i rodziców.
=>cechy rodziców, profesjonalistów ; potrzeby rodziców (46-48)
=>schemat programu turnusu (49)
III. O elementarnym kształceniu najmłodszych dzieci - Hanna Olechnowicz
Możemy i powinniśmy bardzo wcześnie stawiać wymagania i zakazy - byle nieliczne, zrozumiałe i możliwe do wykonania. Trzeba wyraźnie rozgraniczyć trzy sytuacje:
-kiedy dziecko ma bezwzględnie słuchać , nawet nie rozumiejąc (dz bawi się kurkami do gazu)
- kiedy powinno polecenia rozumieć
- kiedy dorosły nie poleca, tylko proponuje -zabawa; podczas niej dz ma prawo wyboru, co więcej bywa i tak, że to ono powinno dyktować co mamy robić my dorośli.
Im młodsze dziecko i im bardziej upośledzone, tym istotniejsza jest dla niego spontaniczna zabawa, ciekawość - bo człowiek najłatwiej zapamiętuje to co go rzeczywiście obchodzi, co łączy się z napięciem uczuciowym.
Nie wystarczy jednak ocenić do jakich zabaw i działań dziecko dorosło. Trzeba też obserwując wnikliwie jego zachowanie, znaleźć dogodny moment, kiedy gotowość czynnościowa dziecka nie jest zahamowana, kiedy zaspokojone są jego podstawowe potrzeby fizjologiczne.
Każde dziecko sygnalizuje spojrzeniem i postawą ciała, że jest gotowe do rozmowy lub zabawy. Trzeba to tyko umieć zauważyć i wykorzystać.
Każde dąży do zdobywania nowych umiejętności i do doskonalenia ich. Przyswajanie nowych sprawności przebiega w trzech etapach:
1. KIEŁKOWANIA- dz poraz pierwszy wykonuje jakąś czynność, wymaga to od niego dużego skupienia uwagi i wysiłku umysłowego, eksperymentowania. Musimy go zauważać (a jest go łatwo przeoczyć) i być przy dziecku, okazywać mu swoje zainteresowanie; nie wyręczać go jednak, nie ganić, nie poprawiać, nie rozpraszać uwagi, która w tym okresie jest najbardziej napięta. Gdy dziecko przezwycięży pierwsze trudności następuje..
2. OKRES ROZKWITU - dz szczęśliwe że się nauczyło przetwarza wiele razy to co potrafi. Dz przede wszystkim cieszy się. Przykładem zabaw tego okresu jest rzucanie zabawek - dz uczy się oceniać odległości i dowolnie rozwierać dłonie, że przedmiot zrzucony wydaje się mniejszy niż trzymany w ręce.
Jak odróżnić stereotypię od powtarzania w okresie rozkwitu?
- stereotypowe powtarzanie nie łączy się z radością, zadowoleniem
- dz bawiące się stereotypowo zazwyczaj nie patrzy na to co robi
- nie usiłuje nikomu pokazać tego co robi!
3. OKRES RUTYNY - sprawnośc dobrze opanowana przestaje dziecko cieszyć , spowszechniała mu. Zaczyna więc poszukiwać nowego pola działalności ->nowa czynność w okresie kielkowania.
Natomiast czynność już zrutynizowana może stać się składnikiem nowej bardziej złożonej czynności (np. chwytanie, rzucania piłki do kosza).
Już malutkie dziecko przyswaja sobie z otoczenia ‘’pokarm dla rozwoju’’ prze wszystkie zmysły. Dziecko odrzuca informacje , które są dla niego bez znaczenia (?nie zawsze), ‘’karmi się” czynnie tzn. możemy długo pokazywać obrazek zanim go spostrzeże, zanim poruszy gałką oczną, możemy mówić - nie dotrze do niego, jeśli nie zechce dokonać wysiłku skupienia i zrozumienia.
Sfery wrażliwości zmysłowej nie są równouprawnione, nie włączają się w tym samym czasie.
Najwcześniej uczy się dziecko przyjmować, rejestrować i reagować na bodźce , które docierają do niego w okresie płodowym- już w łonie matki dziecko pracuje nad swoim rozwojem i to bardzo intensywnie, ćwiczy ruchy kończyn, ssania, oddechowe, by było gotowe do samodzielnego oddychania i przyjmowania pokarmu (świadczy o tym porównanie noworodka donoszonego z wcześniakiem). Oprócz tego trenowana jest też równowaga (kołysanie w lonie matki podczas gdy ona chodzi… pozwala to dzieciom się uspokoić, dlatego u dzieci niepełnosprawnych i zaniedbanych często jeko stereotypie obserwujemy kołysanie jako zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa), słuch (bicie serca matki i muzyka z zewnątrz) > kołysane i muzyka docierają do każdego dziecka nawet głęboko u.. trenowane są też receptory w mięśniach i torebkach stawowych (dzieci lubia się poruszać lub gdy my poruszamy ich kończynami), oraz dotyk (dziecko dotyka siebie, organów wewn matki, wód płodowych > zabawy w wodzie i terapia wodą skuteczna gdy zawodzą inne wobec dzieci głęboko n i autystycznych).
Bodźce z tych zmysłów pozwalają nam zapewnić poczucie bezpieczeństwa.
Niektóre ośrodki terapeutyczne zapewniają dzieciom autystycznym specjalne półki (symbol łona matki) gdzie dzieci te mogą się schronić gdy poczują się zagrożone.
Po urodzeniu liczba kanałów przez które psychika dziecka jest karmiona zwiększa się. W normalnym rozwoju do doznań dotykowych, rytmicznych, równowagi , informacji o położeniu ciała i kończym, wibracji dołącza się rozpoznawanie wysokich tonów, dźwięków mowy oraz doznania wzrokowe. Muszą być one kojarzone z bodźcami wcześniejszymi aby były przystępne i kształcące.
=>Schemat 1.
Im więcej dróg równocześnie doprowadza bodźce i informacje do CUN, tym większa jest dynamika rozwoju. Zmysły wpływaja na istotę siatkowatą
Trzeba pamiętać aby każde z doznan wymienionych w schemacie 1 powinno być kojarzone z bliskością drugiego człowieka- tylko wtedy dziecko odczuwa je jako ważne i pożądane (>kateksja).
Dziecko jest organizmem wyposażonym w dążenie do samorozwoju, nie może się on jednak odbywać bez energi psychicznej z zewnątrz.
=>Schemat 2.
=>Schemat 3.
Ufność podstawowa- dziecko najpierw buduje zaufanie pomiędzy sobą a rodzicami, następnie schemat ten przenosi na innych.
IV. Baraszkowanie - tradycyjna zabawa małych dzieci - H.O.
Istota baraszkowania tkwi w tym, że dzieci i rodzice czerpią z tego radość.
Dzieci wątłe pozbawiane są tego często ze względu na stan zdrowia, ale dzieci niepełnospr, nawet zdrowe fizycznie nie doświadczają tej aktywności. Dz. u. wykazuje zazwyczaj mniej inicjatywy, nie potrafi samo rozbawić rodziców, podobnie jak dzieci zahamowane uczuciowo z przyczyn innych niż upośledzenie. Jednak nie wszystkie dzieci tego wymagają czasem jest to nie zgodne z ich temperamentem i zmuszanie do baraszkowanie nie przyniesie efektów.
Jakie mechanizmy psychofizyczne stanowią o wartości wychowawczej i terapeutycznej baraszkowania?
- jest to przeżycie wspólnoty przez rodziców i dziecko
- podczas baraszkowania następuje kontakt dotykowy i pojawiają się doznania odbierane przez zmysł równowagi (im dziecko młodsze lub głębiej upośledzone, tym trudniej przyjmuje bodźce wzrokowe i słuchowe oraz te z dotykowych, które prowadzą do badania, rozpoznawania rzeczy końcami palców. Utych dzieci bodźce z e zmysłu równowagi orz te których źródłem jest głaskanie ciała i jego ruch, pokrywają zapotrzebowanie na doznawanie bodźców w większym stopniu niż u dzieci potrafiących patrzeć i słuchać; wpływa też na napięcie wszystkich mięśni i emocje - przestrach i uspokojenie , reakcja “uff”- szczególnie ważna dla dzieci niepełnospr w zapobieganiu stereotypią)
Baraszkowanie z rodzicami ==è baraszkowanie z rówieśnikami (mocowanie się - pseudoagresja- ćwiczenia w sposób kontrolowany umiejętności bójki , podczas sytuacji zagrożenia)
Kiedy dziecko podejmuje kontakt rówieśniczy (najpierw w diadzie) i potrafi okazać sympatię , jednym słowem podporządkowuje się regułą, można wprowadzić zabawy grupowe.
Najlepiej sesje baraszkowania dzielić na dwa etapy:
-zabawy rozbudzające
-wyciszenie odpoczynek, zabawa w ciszę.
Gdy zauważa się ustawiczne wzrastanie, lepiej przerwać aktywność i przejść do wyciszenia (często istnieje taka potrzeba podczas przcy z dziećmi z zespołem Downa).
Zahamowanie => rozbudzenieèwyciszenie
U dzieci z autyzmem a czasie baraszkowania indywidualnego (dziecko - dorosły) obserwuje się głównie reakcje wtulania i przywierania, odwrotnie niż między rówieśnikami kiedy dzieci te szybko osiągają rozbudzenie trudne do opanowania.
V. zabawy w wodzie wyzwalają aktywność - H.O.
Wykonywanie w wodzie ruchów podobnych do pływania jest wrodzone ( w życiu płodowym przebywamy przecież w środowisku wodnym). Później jednak ta umiejętność wygasa i musimy uczyć się pływać od nowa.
Woda opływajaca całe ciało, dostarcza delikatnych wrażeń dotykowych; stanowi dla nas delikatną otoczkę. Zabawy w wodzie są źródłem miłych, łagodnych doznań wzrokowych i słuchowych (plusk i szum wody działają uspakajająco).
Wprowadza się też materace wodne do terapii bezsenności i dzieci n.i. w stopniu głębokim, w terapii nerwic, psychoz, małych dzieci zamkniętych w sobie i nie mówiących, w rehabilitacji fizycznej.
Jednak dzieciom nie jest potrzebny duży basen wystarczy wanienka z wodą i gąbka , kubeczek itp.. Zabawa taka wyzwala u dzieci głębiej niepełnospr, z autyzmem, niewidomych, z MPD samorzutną aktywność, pozwala na wyrażanie emocji, w wodzie dzieci też są sprawniejsze i aktywniejsze, łatwiej nawiązują kontakt z partnerem interakcji (np. rodzicem).
VI. Muzyka i terapia - Krystyna Mrugalska
Podczas specjalnie zorganizowanych zabaw z muzyką ożywiaj się dzieci o obniżonej aktywności i nastroju, wychodzą z wewnętrznej izolacji dzieci z zaburzonym kontaktem i emocjami, podejmują wysiłki celowego, zdyscyplinowanego działania dzieci stale pobudzone, o chaotycznych ruchach i rozproszonej uwadze, dzieci o zachowaniach agresywnych zaczynają zgodnie współdziałać, wszystkie odczuwają wiele pozytywnych emocji, takich jak radość, satysfakcja twórcy i sprawcy, gotowość do nawiązania kontaktu, chęć współdziałania, ujawniaja się nieoczekiwane możliwości dzieci.
Muzyka a reakcja zwierząt.
Zwierzęta reagują w różny sposób na melodię.
Muzyka a reakcja człowieka.
Stefan Szuman - polski psycholog - analizował eluenty muzyki które wpływają na ludzi:
- KINETYZUJĄ - w sposób dynamiczny zmieniają słuchacza, czyli nadają pęd , ruch , przekazują napięcie (głównie rytm, metrum, tempo i dynamikę)
- STENIZUJĄ - pobudzaja do działania, skupienia uwagi , uaktywniaja przez potok napięć i odprężeń pulsującą dynamikę i wprowadzanie w stałe oczekiwanie
- EMOCJONUJĄ - pobudzaja do wzruszeń, przeżyć różnych jakościowo.
Muzyka trafia do słuchacza i wpływa na niego wprost bez konieczności intelektualnej analizy jak w przypadku słów (zauważono na podstawie obserwacji dzieci głęboko n.i.).
Wpływ muzyki na człowieka:
1) ogólnopobudzajacy
Ø Kinetyzuje - pobudza ruchowo
Ø Scenizuje i mobilizuje - wzbudza energię , napęd, pobudza i utrzymuje uwagę oraz chęć aktywności; - ożywia emocje
2) specyficzny
Ø Porządkuje ruch, w wyniku regularnego nakładania na niego wzorów impulsów akcentowanych i nie akcentowanych, dźwięków dłuższych i krótszych. Podporządkowanie się tym wzorom nie wymaga zrozumienia i nie jest wymuszone. W ten sposób nie postrzeżenie następuje przechodzenie od ruchów chaotycznych i nie skoordynowanych do ruchów dowolnych i uporządkowanych.
Ø Przedłuża i wspiera aktywnośc, zapobiega znużeniu, między innymi dzięki ciągom bodźców. W odróżnieniu od ich występowania w izolacji bodźcami tymi są elementy muzyki: rytm, metrum, dynamika, tempo, melodia itp..
Ø Tonizuje cykle napięć i odprężeń, dając odczucie dynamicznego dziania się i pobudzając chęć uczestniczenia w tym procesie.
Ø Ożywia różnorodne jakościowo pozytywne stany emocjonalne, nastroje, wzruszenia, które ułatwiają ekspresję muzyczną, wokalną, ruchową, gestowo-mimiczną
Ø Tworzy warunki łatwego uzyskania gratyfikacji, m.in.. Przez sam fakt odczuwania uporządkowanej aktywności zgodnej z wzorem muzycznym i jednakowego dla wszystkich uczestników ćwiczenia, przez łatwość uzyskiwania efektów działania, czyli satysfakcji sprawcy
Ø Umożliwia współprzeżywanie z innymi radości, napięć, odprężeń itd.., tworząc warunki do powstania pierwszych empatycznych odczuć społecznych oraz wzrokowej kontroli tego porządku
Ø Sprzyja współdziałaniu w grupie, porządkującemu w pływowi na wszystkich uczestników i skupieniu ich uwagi na konstruktywnej działalności, a nie na konfliktowych, chaotycznych wyładowaniach, ułatwia socjalizacje
Ø Pozwala przeżywać w ruchu i przestrzeni pojęcia trudne do wytłumaczenia słowami, np. smutek- radość, żywo- ospale, szybko- wolno, wysok- nisko…
Ø Umożliwia przezywanie jej wielozmysłowo (wzrok, słuch, dotyk) oraz ruchowo
Ø Przygotowuje do ekspresyjnego mówienia dzięki zbliżonej strukturze ‘zdań muzycznych’ do rymu i intonacji
Ø Daje możliwość przewidywania najbliższych zdarzeń (sterowanych muzykom, tempa, rymu, metrum, określonych ruchów, itp..), co zapobiega niepewności, lękowi i zagubieniu, dając poczucie przewidywalności i bezpieczeństwa
Ø Czasie zajęć ułatwia eliminowanie stresujących poleceń słownych przez nadanie motywom czy melodiom określonego znaczenia (sygnał)
Niektóre ważne uwarunkowania neurofizjologiczne oddziaływania muzyki
Wielomodalne wzbudzanie ukł. Siatkowatego a przez to i kory mózgowej w czasie słuchania muzyki (pobudzany jest słuch, wzrok, zmysł kinestetyczny, wzbudzana uwaga i procesy emocjonalne ; formułują się odruchy celownicze - przystosowanie danego analizatora do jak najlepszej percepcji bodźca np. zwrócenie głowy w kierunku dźwięku w odruchu celowniczym słuchowym).
U dzieci n.i. może dojść do niedobodźcowania {aferentne i emocjonalne} (w pierwszym etapie obserwuje się u dzieci zaniedbanych wychowawczo i n.i. zwłaszcza w stopniu głębokim: niepokój i stany chaotycznego pobudzenia, trudność skupienia uwagi, autoagresja, stereotypie i inne) lub przbodźcownia.
Słyszymy nie tylko prze z fale dźwiękowe ale i przez wibrację
Rodzaje i przykłady ćwiczeń z muzykom
J Ćwiczenia rytmiczne - realizacja rytmu np. czwórek - rytm miarowy, lub mieszany.
Klaskani, klepanie, kląskanie, uderzanie przedmiotami o siebie, instrumenty perkusyjne.
Dzieci towarzysza muzyce i wydobywają uporządkowane serie dźwięków, tworzą rytm, odczuwa wtedy poczucie sprawstwa.
J Ćwiczenia metryczne - zauważenie i zaznaczenie pierwszej, najsilniej akcentowanej części taktu, oraz wytrzymywanie czasu od jednego takiego akcentu do następnego.
np.. 1 2 3 4.….1 2 3.…1 2...
Zaznaczać można przez: przeniesienie ciężaru ciała z nogi na nogę (kołysanie), zwinąć dłonie w pięśc a następnie wyprostować je, skłanić głowę w prawo następnie w lewo, machnąć chusteczką …
Metrum wnosi ład wewnętrzny, pojawia się mimowolne oczekiwanie na tę pierwszą akcentowaną część taktu, po której trwa ściśle określony czas do następnego akcentu > wpływ na doskonalenia procesów hamowania i pobudzania, na wzbudzanie i utrzymywanie uwagi, na tworzenie poczucia bezpieczeństwa przez wyczuwalnośc i przewidywalnośc zdarzeń, własnych reakcji i reakcji partnerów.
J Ćwiczenia agogiczne - podstawą tych ćwiczeń jest tempo, zauważanie go, podążanie za nim, reagowanie na jego zmiany, przyspieszenie i zwalnianie.
Tempo można realizować w ruchu, grze, mowie, śpiewie. Stanowi doskonały materiał ilustracyjny prostych historyjek związanych z życiem dziecka, światem otaczającym, zwierzętami, zjawiskami przyrody, komunikacją.
Działa na napięcie mięśniowe i emocjonalne nawet leżących i nieporuszających się dzieci.
J Ćwiczenia dynamiczne -natężenie dźwięku od słabego, cichego do silnego, głośnego, można ilustrować np. ruchem delikatnym-zamaszystym….
Można też słuchać ciszy. Dynamika nadaje się też do ilustrowania nastrojów i zjawisk…
Pobudzają zmysł słuchu i wyobraźnię
J Piosenki, śpiewanki i mowa rytmizowana - kształtowanie prawidłowych ruchów i nawyków, oraz współdziałania mięśni oddechowych i krtani, oraz mięśni biorących udział w rezonowaniu i artykulacji.
Niektóre dzieci (nawet ni) posiadają słuch absolutny i SA zdolne do zapamiętania melodii, tekstu po kilkukrotnym usłyszeniu.
Rytm i melodie można wykorzystać w nauce mowy.
J Muzykowanie - wydobywanie dźwięków na instrumentach, indywidualnie lub jako orkirstra
J Sygnały - krótkie melodie będące przekazem informacji
J Elementy incytacji (pobudzenia) i inhibicji (hamowania) - np. na sygnał dzieci podejmują umówione działania.
J Elementy socjalizacji - zabawy muzyczne z innymi uczą przestrzegania zasad społecznych, współpracy, oczekiwania….
Sposób konstruowania ćwiczeń oraz planowania i prowadzenia zajęć.
Patrz temat 3.2
Czym są zajęcia ruchowe z muzyką?
- zabawą
- rehabilitacją
- terapią
VII. Ręce matki - ciało dziecka - Teresa Chachulska
Czynności pielęgnacyjne...
gosia1987_20