Makroekonomia

1.        Produkt globalny i dochód narodowy:

–        produkt narodowy, dochód narodowy;

–        rachunek dochodu narodowego;

–        system rachunkowości społecznej;

–        produkt narodowy brutto, nominalny i realny;

–        produkt narodowy brutto jako miernik działalności gospodarczej.

2.        Równowaga makroekonomiczna:

–        popyt globalny (funkcja konsumpcji i funkcja oszczędności);

–        czynniki warunkujące popyt konsumpcyjny i inwestycyjny;

–        równowaga na rynkach dóbr i pieniądza;

–        popyt i podaż globalna.

3.        Ekonomiczna struktura dochodów i wydatków budżetowych:

–        źródła i formy dochodów publicznych;

–        przeznaczenie i formy wydatków publicznych;

–        znaczenie równowagi między dochodem i wydatkami publicznymi;

–        dochody i wydatki publiczne jako instrument polityki budżetowej.

4.        System budżetowy i gospodarka budżetem państwa:

–        pojęcie budżetu państwa;

–        cechy budżetu państwa;

–        funkcje budżetu państwa;

–        podmioty państwowej gospodarki budżetowej.

5.        Równowaga budżetowa:

–        istota równowagi budżetowej;

–        czynniki równowagi budżetowej;

–        mechanizm powstawania deficytu budżetowego;

–        równowaga budżetowa jako kryterium oceny działalności władz publicznych.

6.        Deficyt budżetowy i dług publiczny:

–        ekonomiczna istota deficytu budżetowego i długu publicznego;

–        rodzaje długu publicznego;

–        przyczyny powstawania długu publicznego;

–        zasady zarządzania długiem publicznym.

7.        Polityka fiskalna:

–        istota i cele polityki fiskalnej;

–        narzędzia polityki fiskalnej;

–        aktywa i pasywa polityki fiskalnej;

–        problem racjonalnej polityki fiskalnej.

8.        Rola państwa w gospodarce rynkowej:

–        powstanie i rozwój gospodarczej interwencji państwa;

–        zakres ekonomicznej działalności rządu;

–        wydatki i wpływy budżetowe.

9.        Wahania koniunktury:

–        przebieg i cykl gospodarczy;

–        fazy cyklu gospodarczego;

–        przyczyny cykliczności gospodarki;

–        rodzaje wahań cyklicznych;

–        łagodzenie amplitudy wahań koniunkturalnych.

10.   Teoria wzrostu gospodarczego:

–        czynniki wpływające na wzrost gospodarczy (bezpośrednie i pośrednie);

–        podstawowe warunki rozwoju gospodarczego;

–        modele wzrostu gospodarczego (dwuczynnikowy, model Kaleckiego).

11.   Inflacja:

–        pojęcie inflacji;

–        znaczenie inflacji w gospodarce;

–        przyczyny inflacji;

–        społeczno-ekonomiczne skutki inflacji.

12.   Bezrobocie:

–        pojęcie bezrobocia;

–        statyczna i dynamiczna interpretacja bezrobocia;

–        rodzaje bezrobocia;

–        przyczyny bezrobocia;

–        polityka państwa na rynku pracy.

13.   Międzynarodowa współpraca gospodarcza:

–        podstawowe formy powiązań gospodarczych z zagranicą;

–        korzyści ze specjalizacji w handlu zagranicznym;

–        zasada przewagi konkurencyjnej;

–        kursy walutowe;

–        bilans płatniczy kraju;

–        międzynarodowa polityka handlowa

Produkt globalny i dochód narodowy

Działalność gospodarczą w państwie można mierzyć poprzez:

–        wartość wytworzonych dóbr w gospodarce krajowej;

–        poziom dochodów czynników produkcji;

–        wartość wydatków na dobra i usługi.

W ujęciu gospodarczym działalność gospodarczą wyraża PKB (Produkt Krajowy Brutto).

PKB jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki produkcji zlokalizowane na terytorium danego kraju bez względu, kto jest ich właścicielem.

PKB jest miernikiem wartości produkcji wytworzonej tylko przez gospodarkę krajową, przez rodzimych producentów. Nie ujmuje się w tej definicji powiązań z zagranicą. Te powiązania ujmuje się w definicji Produktu Narodowego Brutto.

PKB może być wyrażony w cenach rynkowych lub w cenach czynników wytwórczych. Różnica pomiędzy tymi kategoriami jest taka, że:

PKB – w cenach rynkowych

PKB* - w cenach czynników wytwórczych

W pierwszym ujmuje się podatki pośrednie w drugim* pomija:

PKB* = PKB – Tp

W przypadku podatków pośrednich podmiot, na który ten podatek nałożono, przerzuca go na inne osoby (np. VAT).

Podatek bezpośredni płaci podmiot, na który ten obowiązek został nałożony (np. podatek od dochodu).

PKB = C + I + G

gdzie:

C – wydatki na dobra i usługi konsumpcyjne ponoszone przez gospodarstwa domowe

I – wydatki na dobra inwestycyjne i usługi ponoszone przez przedsiębiorstwa (wszystkie)

G – wydatki na dobra i usługi ponoszone z budżetu państwa

PKB* = C + I + G – Tp

gdzie:

Tp – podatki pośrednie

PKB – wyrażone w ujęciu dochodowym, uwzględniający wszystkie dochody czynników produkcji

PKB* » Y

gdzie:

Y – dochód narodowy

Rozporządzalne dochody osobiste (RDO)

RDO = Y – (Td + B + NX + Yx)

gdzie:

Td – podatki bezpośrednie

B – transfery na cele społeczne i socjalne

NX – dochody związane z handlem zagranicznym (wartość eksportu netto); różnica między wpływami z eksportu a wydatkami na import

Yx – powiązania z zagranicą; przepływ netto środków finansowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej poza granicami kraju

PNB – Am = PNN – w cenach rynkowych

PNN* – w cenach czynników produkcji

gdzie:

Am – amortyzacja techniczno-ekonomiczna, zużycie np. budynków

PNN i Tp = PNN*

PNN* » Y

Dochód narodowy jest to ogólna ilość pieniędzy jaką dysponuje gospodarka na dobra i usługi po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.

System rachunkowości społecznej

Pierwszy system rachunkowości społecznej powstał w 1932 roku w USA.

Na system rachunkowości społecznej składają się:

–        produkt krajowy brutto

PKB = C + I + G + NX

–        produkt narodowy brutto

PNB = PKB + Yx

–        produkt narodowy netto

PNN = PNB – Am

–        dochód narodowy wyrażony w cenach czynników wytwórczych              

DCNW = PNN – Tp

–        dochód osobisty ludności

DOL = DNCW – Us – Nz + OL + Brz + Bp

gdzie:

Us – składki na ubezpieczenia społeczne

Nz – zyski nie rozdzielone przedsiębiorstw przeznaczone na dalsze inwestycje

OL – odsetki wypłacone przez budżet państwa z tytułu posiadania obligacji

Brz- transfery rządowe; wydatki na cele społeczno-socjalne

Bp – transfery prywatne związane z przemieszczeniem kapitału do osób fizycznych i prawnych (darowizny)

–        rozporządzalne dochody ludności

RDL = DOL – Td – Qp

gdzie:

Td – podatki bezpośrednie

Qp – opłaty przymusowe

Dochód narodowy wyrażony w cenach czynników wytwórczych jest sumą wynagrodzeń czynników produkcji, tj. pracy, kapitału i ziemi. Wszyscy, którzy angażują swoje czynniki produkcji w proces gospodarczy otrzymują w zamian określone dochody. Ich łączna suma w ciągu roku tworzy dochód narodowy według cen czynników wytwórczych. Ceną czynnika pracy jest płaca. Ceną czynnika kapitału jest zysk, dywidenda, udziały lub określony procent. Ceną czynnika ziemi i znajdujących się na niej nieruchomości jest renta, opłaty czynszowe lub dzierżawne.

Dwie ostatnie kategorie (DOL, RDL) wprowadzone zostały do systemu rachunkowości społecznej w celu ustalenia dochodów osobistych przed i po opodatkowaniu. Obliczenie tych wielkości ułatwia państwu stosowanie odpowiedniej polityki interwencyjnej w sferze podziału dochodu poprzez odpowiednie ustalanie wysokości podatków pośrednich, subsydiów, transferów rządowych oraz podatków bezpośrednich.

W systemie rachunkowości społecznej najważniejszą kategorią jest produkt narodowy brutto. Do liczenia produktu narodowego brutto (PNB) służą dwie metody:

–        metoda wydatków,

–        metoda dochodowa.

Metoda wydatków polega na sumowaniu wszystkich wydatków na dobra i usługi bez względu na to, kto je ponosi. Najczęściej sumuje się następujące wydatki:

...