Koszty - teoria i wykresy.doc

KOSZTY PRODUKCJI

Koszty produkcji są elementem podejmowania decyzji racjonalnych decyzji przez producenta. Na ustalone w wyniku dokonanego wyboru ekonomicznego efekty, musi on ponieść określone nakłady, gdyż koszty produkcji obejmują zużycie posiadanych zasobów (praca, materiały, maszyny i urządzenia).               Ograniczona ilość zasobów ekonomicznych sprawia że zużywając je na dany efekt gospodarczy traci możliwość wykorzystania ich na inne cele i uzyskania zeń korzyści. Podejmując decyzję uzyskania jednych dóbr traci możliwość              zdobycia innych dóbr (zasada ekonomii subiektywnej). Kosztem zużycia            zasobów w dany sposób jest wartość tego co z tych zasobów można było by                 wytworzyć gdyby zostały one użyte w najlepszy alternatywny sposób. Koszt wyprodukowania danego towaru jest to wartość tego czego trzeba się wyrzec aby wytworzyć dane dobro. Te tracone korzyści nazywa się kosztami                   alternatywnymi. Z ograniczoności zasobów ekonomicznych wynika                      konieczność ciągłej analizy korzyści oraz kosztów.

Zaznaczyć należy, że nie każdy wydatek jest kosztem oraz nie każdy koszt jest wydatkiem. Każdy koszt pociąga jednak za sobą wydatek dokonany w przeszłości, aktualnym czasie lub w przyszłości.

KLASYFIKACJA KOSZTÓW

Koszty można klasyfikować w różny sposób. Omawiane dotychczas nakłady konsumenta na czynniki produkcji można zaliczyć do jego                            kosztów prywatnych. Koszty te ponosi on w wyniku procesu gospodarowania. Prędzej czy później jednak koszty te powodują powstanie tzw. efektów                  zwrotnych w postaci zanieczyszczenia środowiska, zwiększonej                                 zachorowalności ludzi w terenach przyległych do przedsiębiorstwa albo                        większym hałasem. Efekty te składają  na tzw. społeczne koszty produkcji.

Koszty księgowe (explicite, jawne) są to koszty odzwierciedlone w ewidencji księgowej obejmujące zarówno rzeczywiste wydatki pieniężne,                                          jak i niepieniężne – amortyzację.

Koszty ukryte (implicite) – koszty faktycznie nie ponoszone przez przedsiębiorstwo, które mogłoby one ponosić, gdyby wykorzystano go w innym możliwym zastosowaniu (koszt alternatywny).

Koszt ekonomiczny to suma kosztów jawnych i ukrytych powiększona                                  o tzw. zysk normalny – czyli minimalna wielkość zysku skłaniającą producenta do pozostania w branży.

Zysk ekonomiczny (zysk czysty, nadzwyczajny, ponadnormalny) to z kolei                        różnica między przychodami z działalności a kosztami ekonomicznymi.

KOSZTY W KRÓTKIM CZASIE

I DŁUGIM CZASIE

Przez krótki okres rozumie się taki odcinek czasu w którym produkcja opiera się na danej technologii. W długim okresie na wskutek dokonanych inwestycji zmieniają się procesy technologiczne a zatem niemal organizacja produkcji, wzrastają (najczęściej) rozmiary produkcji stąd w długim okresie wszystkie koszty są zmienne. Okres krótki to taki, w którym przynajmniej jeden koszt jest stały. W związku z tym w krótkim okresie czasu koszty produkcji dzielą się na stałe i zmienne.

KOSZTY W KRÓTKIM CZASIE

Wyróżnia się następujące rodzaje kosztów w krótkim okresie:

Koszt stały całkowity (KSC)

Jest to koszt, który jest ponoszony przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji. Występują one nawet wówczas, gdy produkcja wynosi zero. Wykres krzywej kosztów stałych całkowitych ma kształt linii prostej.

Koszt stały przeciętny (KSP)

Jest on często nazywany również kosztem stałym jednostkowym. Określa on wielkość całkowitego kosztu stałego przypadającą na jednostkę wytworzonego produktu:

Koszt stały przeciętny zmniejsza się nieustannie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji, co oznacza że krzywa kosztów stałych przeciętnych jest nachylona                w prawo w dół. KSP nie osiąga wartości równej zero. Nawet przy bardzo dużej produkcji na każdy wytworzony produkt przypada jakaś część kosztów stałych.

Koszt zmienny całkowity (KZC)

Jest to koszt związany                                 z wykorzystaniem w procesie                  produkcji czynników zmiennych,                     których ilości wzrastają lub                 zmniejszają się w zależności                       od rozmiarów produkcji. Tempo wzrostu jest nierównomierne,                      początkowo rośnie wolniej następnie po przekroczeniu pewnego poziomu zaczyna rosnąć szybciej.

Koszt zmienny przeciętny (KZP)

Jest to koszt powstający w wyniku podzielenia kosztu zmiennego całkowitego przez wielkość produkcji:

Koszt zmienny przeciętny zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji, a następnie po przekroczeniu pewnej wielkości zaczyna rosnąć. Krzywa kosztu zmiennego przeciętnego jest do pewnego momentu nachylona w prawo w dół, a po przekroczeniu określonej wartości produkcji          zaczyna wzrastać.

Koszt całkowity (KC)

Jest to suma kosztów stałych całkowitych i kosztów zmiennych całkowitych:

KC = KSC + KZC

Krzywa kosztów całkowitych zaczyna się w początku krzywej kosztów stałych kosztów całkowitych.

Koszt całkowity przeciętny (KCP)

Jest to koszt, który wskazuje, jaka wielkość kosztów całkowitych przypada na jednostkę wyrobu:

Krzywa KCP kształtuje się podobnie jak krzywa kosztu zmiennego przeciętnego, przy czym w stosunku do tej ostatniej jest przesunięta w górę.

Koszt marginalny (KM)

Jest to zmiana kosztu całkowitego wynikająca ze zmiany wielkości produkcji na jedną jednostkę. Pozwala ocenić rentowność decyzji dotyczącej powiększania produkcji o kolejną dodatkową jednostkę. Ponieważ koszt stały całkowity nie zmienia się w miarę zmian wielkości produkcji, stąd zmiany kosztu całkowitego są równe zmianom kosztu zmiennego całkowitego:

Koszt marginalny w pierwszej fazie maleje, co wynika z tego, że początkowo produkcja kolejnych jednostek wyrobu jest związana z ponoszeniem relatywnie niewielkich nakładów czynników zmiennych. Po osiągnięciu minimum kosztu marginalnego konieczne jest ponoszenie coraz większych nakładów czynników zmiennych ze względu na ograniczone zasoby i wymogi technologiczne.

KOSZTY W DŁUGIM CZASIE

Długi czas jest często nazywany również horyzontem planowania.                  W długim okresie czasu mogą zmieniać się: rozmiary przedsiębiorstwa, metody produkcji, pracownicy i ich liczba, umowy z dostawcami surowców. Nowe kombinacje czynników produkcji (nowy zestaw) mogą minimalizować koszty,            a w szczególności wielkość wyposażenia produkcyjnego zależnie                                od przewidywanego rozmiaru produkcji. Kształt krzywych kosztów w okresie krótkim jest wynikiem działania prawa malejących przychodów. Krzywa                    długookresowych kosztów jest również u-kształtna, inna jest tu jednak                    przyczyna tego zjawiska. Kształt krzywej wynika mianowicie ze zmian skali produkcji (zjawiska korzyści i niekorzyści skali).

Jeżeli koszty całkowite rosną wolniej niż rozmiary produkcji, krzywa długookresowego kosztu opada – koszty przeciętne obniżają się. Oznacza to,                     że przedsiębiorstwo osiąga korzyści skali. Uzyskiwanie ich jest jednym z głównych argumentów uzasadniających dominację dużych przedsiębiorstw w gospodarce światowej.

WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE

KORZYŚCI SKALI

Wewnętrzne korzyści skali to:

¾   techniczne: lepszy podział pracy, wyższa sprawność, lepsze                           wykorzystanie narzędzi,

¾   handlowe: kupno i sprzedaż na korzystniejszych warunkach, zatrudnienie fachowych sił sprzedaży, możliwość szerokiej reklamy,

¾   finansowe: dostęp do różnych źródeł kapitału, tańszy kapitał, lepsze warunki finansowania.

Do zewnętrznych korzyści skali można zaliczyć korzyści:

¾   praca: wyspecjalizowanie rynku pracy w danym regionie (specjalizacja pracy oznacza niższe koszty),

¾   kooperacja: tworzy się warunki współpracy z lokalnymi podmiotami,

¾   rozwój usług: rozwój danego sektora w regionie powoduje specjalizację banków, firm ubezpieczeniowych, itd.

Z korzyści skali nie można korzystać w nieskończoność. Ciągłe powiększanie rozmiarów firmy i skali produkcji może prowadzić do narastania trudności, pojawienia się niekorzyści skali i wzrostu kosztów przeciętnych.

WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE

NIEKORZYŚCI SKALI

Wśród najważniejszych wewnętrznych niekorzyści skali można wymienić:

- trudności w koordynacji zarządzania,

- alienacja pracowników, będąca skutkiem monotonii,

- ryzyko występowania przerw w pracy (skutek strajków),

...