Potrzeby - stan braku czegoś oraz dążenie do jego zaspokojenia, co jest równoznaczne z wytyczeniem określonego celu działania; subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków lub rzeczy, które człowiek uważa za niezbędne do utrzymania go przy życiu, umożliwienia mu rozwoju, realizowania ról społecznych itp.
Źródła potrzeb:
– biologiczna struktura ludzi (właściwości organizmu);
– psychiczna struktura ludzi (ukształtowanych cech osobowości);
– społeczna struktura ludzi (podziału na grupy, warstw klasy, wzajemnych między nimi zależności, form współpracy i konkurencji, konfliktów);
– ekonomiczna struktura ludzi (poziomu dostatku materialnego);
– ekologiczne uwarunkowania (formy gospodarowania i związki ze środowiskiem naturalnym);
– polityczna struktura ludzi (określająca ich poglądy i aspiracje dotyczące władzy, form rządzenia, podporządkowania i przodownictwa.
Cechy potrzeb:
– subiektywne;
– nieograniczone pod względem rodzajów, ulegają rozwojowi, tworzą się nowe wraz z postępem cywilizacyjnym ludzkości;
– ograniczone w swej pojemności w danym czasie, co oznacza, że w miarę zaspokajania słabnie intensywność ich odczuwania;
– substytucyjne, możliwe są do zaspokojenia różnymi dobrami, nazywanymi substytutami;
– komplementarne, czyli uzupełniające się, np. samochód i paliwo w transporcie;
– mają charakter społeczny i zmienny historycznie, czyli zmieniają się w czasie i przestrzeni pod wpływem uwarunkowań społecznych i zwrotnie oddziałują na przemiany tych uwarunkowań;
– stale się odradzają.
Klasyfikacja potrzeb z różnych punktów widzenia:
– pierwotne i wtórne (podstawowe – biologiczne i wyższe);
– materialne i niematerialne;
– indywidualne i społeczne (jednostkowe i zbiorowe );
– potencjalne i efektywne (nieujawnione i ujawnione);
– bieżące i przyszłe;
– fizyczne i duchowe;
– niezbędne i luksusowe;
– niższego i wyższego rzędu;
– teraźniejsze i przyszłe;
– jednorazowe i stale występujące (rzadko występujące i odnawiające się);
– konsumpcyjne i inwestycyjne.
Dobra - wszystkie środki służące bezpośrednio lub pośrednio do zaspokajania potrzeb ludzkich, w formie rzeczy, usługi lub stanu.
Dobra wolne istnieją w przyrodzie w formie gotowej i w ilościach w zasadzie nieograniczonych, np. powietrze, wody rzek, ciepło słoneczne. Ogólnie biorąc, korzystanie z takich dóbr nie jest uwarunkowane uprzednią działalnością produkcyjną ludzi. Dobra te stanowią współcześnie minimalny odsetek wszelkich dóbr używanych przez człowieka.
Dobra gospodarcze, czyli produkty będące efektem działalności gospodarczej człowieka i mogące zaspokoić potrzeby gospodarcze w sposób bezpośredni. Ich ilość jest ograniczona w stosunku do naszych potrzeb.
Dobro prywatne – dobro, które jest własnością prywatną; jest konsumowane przez dany podmiot rynkowy z równoczesnym wykluczeniem innych potencjalnych jego użytkowników.
Dobro publiczne – to dobro, z uzyskiwania którego nie można nikogo wyłączyć; użytkowane może być przez wielu konsumentów, powiększanie się liczby jego użytkowników nie eliminuje, ani nie pomniejsza możliwości korzystania z niego przez dotychczasowych konsumentów.
Zasób rozumiemy tu nagromadzenie różnych elementów (składników) niezbędnych w procesach produkcyjnych.
ZASOBY
odnawialne nieodnawialne
kapitał rzeczowy kapitał finansowy
środki pracy przedmiot pracy
– ograniczoność zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału); powoduje konieczność wyboru co, jak i dla kogo produkować.
– występowanie większych potrzeb, niż wynoszą zdolności ich zaspokajania i w związku z tym zużycie czynników produkcji dla jednych celów wymaga rezygnacji z realizacji innych;
– »Rzadkość ekonomiczna« odnosi się do podstawowego, życiowego faktu, że istnieje tylko skończona wielkość ludzkich i nieludzkich zasobów, które najlepsza wiedza techniczna jest zdolna użyć do produkcji tylko ograniczonej maksymalnej wielkości wszelkiego dobra i każdego z osobna" – Samuelson.
Trzy wnioski wypływające z istnienia rzadkości:
Alokacja zasobów – to ich rozmieszczenie między różne zastosowania w społecznym procesie gospodarowania; przyporządkowanie rzadkich zasobów, czynników produkcji do poszczególnych gałęzi produkcji oraz struktury wytwarzanych dóbr do struktury potrzeb.
Koszt alternatywny (rachunek straconych szans, koszt możliwości /opportunity cost, alternative cost/) – wartość najbardziej cennej niewykorzystanej alternatywy; koszt utraconych korzyści z odmiennych zastosowań posiadanych zasobów, czyli oznacza rezygnację z innych celów, na których osiągnięcie moglibyśmy przeznaczyć posiadane zasoby.
Racjonalność działania polega na wykorzystaniu zasad poprawnego myślenia i skutecznego działania dla osiągnięcia preferowanego celu.
Zasada racjonalnego gospodarowania posiada dwa warianty.
– zasada największego efektu lub największej wydajności. Zasada maksymalizacji efektu wskazuje, iż maksymalny stopień realizacji celu (np. zadań gospodarczych) osiąga się, postępując w ten sposób, żeby przy danym nakładzie środków (zasobów) uzyskać maksymalny efekt.
– zasada minimalizacji nakładów środków, lub też jako zasada oszczędności środków lub zasada najmniejszego kosztu. Zasada minima1nego nakładu oznacza, że przy danym stopniu realizacji celu należy użyć minimalnego nakładu środków.
Racjonalność rzeczywista traktuje wybór jako racjonalny wówczas, gdy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji korzyści.
Racjonalność proceduralna odnosi się do procesu wyboru i traktuje wybór jako racjonalny wówczas kiedy rzeczywiste podmioty wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maksymalnych korzyści ze swej działalności.
Postępowanie racjonalne – to wewnętrznie spójne postępowanie jednostki, które umożliwia jej osiągnięcie maksymalnej łącznej satysfakcji (użyteczności całkowitej). Może się ona odbywać na drodze minimalizacji nakładów, przy założonym stopniu realizacji celu lub maksymalizacji efektów, przy danej wielkości ponoszonych na ich osiągnięcie nakładów.
Postępowania racjonalnego opiera się na trzech założeniach:
– Jednostka ma preferencje i potrafi w pewnych granicach określić swoje chęci
– Jednostka zdolna jest uporządkować swe chęci w sposób wewnętrznie spójny, od najbardziej intensywnie przeżywanych do najmniej pożądanych.
– Jednostka będzie dokonywać wewnętrznie spójnych wyborów w celu maksymalizacji swego zachowania.
Rachunek ekonomiczny jest to zespól rachunków niezbędnych do wyboru optymalnego (z punktu widzenia przyjętego kryterium celu) rozwiązania jakiegoś zagadnienia spośród różnych wariantów, możliwych do zastosowania. Cechą rachunku ekonomicznego jest:
– wariantowość - Jeżeli chce się wybrać najkorzystniejszy sposób realizacji przyjętego celu, to trzeba znać różne możliwe sposoby umożliwiające jego osiągnięcie. Każdy z przygotowanych wariantów musi być wewnętrznie spójny i logiczny, a przede wszystkim możliwy do realizacji.
– dualność - możliwość kierowania się bądź zasadą maksymalizacji celu, bądź zasadą minimalizacji nakładu
– kompleksowość - rachunkiem trzeba objąć wszystkie aspekty wiążące się z realizacją zamierzonego celu, a mogące mieć wpływ na jego efektywność, tj. zarówno na nakłady jak i na korzyści z nich płynące.
misia.x3