W. Paluchowski „Diagnoza psychologiczna” rozdz. 2 – Spory i kontrowersje wokół diagnozy.
by
· diagnostykę wyróżnia rodzaj faktów, o które pyta i wśród których poszukuje odpowiedzi
· różnica między badaniem w celach naukowych a diagnozowaniem leży w preferowanych celach oraz rodzaju zmiennych uznawanych za ważne a nie w odmienności procedury; przyjmuje się, że badanie diagnostyczne jest w swej istocie badaniem naukowym, a postępowanie naukowców powinno być dla diagnostów wzorem
· zagrożeniem dla diagnostyki jest odwoływanie się do wiedzy potocznej ← niespójna, fragmentaryczna, pochopna, pozbawiona konkluzji….
podejście nomotetyczne ← celem działań psychologa jest wyjaśnianie przez ustanawianie praw
podejście idiograficzne ← celem jednostkowy opis, zainteresowanie tym co jest dla jedn. czymś wyjątkowym
· psycholog badacz → pomiar normatywny (możliwość oceny jedn. na tle innych)
· psycholog diagnosta → pomiar ipsatywny (pozwala na zrozumienie jedn.)
· 3 formy wyjaśniania – w. mechanistyczne, statystyczne i systemowe (najważniejsze dla diagnosty – poszukiwanie współzależności)
2.1. Psychologia praktyczna versus psychologia akademicka
· Arystoteles – podział na wiedzę naukową (celem jest prawda)i umiejętności praktyczne (celem działanie)
· wiedza praktyczna → konkretne umiejętności potrzebne do wykonania danego zadania; kryterium oceny – biegłość; o jej wartości decyduje to w jakim stopniu jest przydatna, jej stosowalność → oparcie wiedzy na nadmiernie uproszczonych zw. p-s. i koncentracja tylko na 1 aspekcie złożonego zjawiska
Zienkiewicz – skuteczne techniki leczenia mogą nie mieć żadnych podstaw teoretycznych, niekoniecznie też lepsza i dokładniejsza teoria podnosi skuteczność praktyki
· mitem jest, że „praktyka społeczna” jest ostateczną weryfikacją teorii
· Anastasi – myśląc o testach psychologicznych zbyt wiele uwagi poświęca się testom, a zbyt mało psychologii
· używane w praktyce i sporadycznie tworzone nowe narzędzia tylko w niewielkim stopniu korzystają ze współczesnej teorii testów
· ograniczony wpływ „psych. akademickiej” na praktykę → archaiczność większości narzędzi
· zamiast wiedzy zdroworozsądkowej w działalności praktycznej należy korzystać z wiedzy naukowej (scientific research)
· badania naukowe ← poszukiwanie ogólnych prawidłowości, hipotez i teorii; bezinteresowne
· badania w celach praktycznych:
§ zainteresowanie wiedzą pozwalającą przede wszystkim na projektowanie zdarzeń (diagnozowanie jest jego pierwszym etapem) / poznanie środków i dróg prowadzących do wybranego celu;
§ dominują pragmatyczne kryteria doboru zmiennych;
§ kryterium doboru przedmiotu badania jest znajomość sposobu modyfikacji danej zmiennej (ale wiedza o faktycznych przyczynach aktualnie obserwowanych zaburzeń najczęściej nie może być wykorzystana w projekcie ich zmiany i/lub nie zwiększa skuteczności praktycznych dokonań; ważniejsza jest wiedza pozwalająca wybrać optymalny rodzaj interwencji psychologicznej)
§ odwołanie do innego zbioru informacji niż w bad. naukowych – to co się dzieje tu i teraz; o wyborze danych decyduje ekonomiczny, społeczny i etyczny koszt zdobywania info.
§ niekorzystne społ. skutki diagnozowania
· badanie trafności = poszukiwanie odp. na pyt. jaka jest użyteczność danych predykcyjnych w przewidywaniu wartości danych kryterialnych = czy dane predykcyjne i kryterialne są ze sobą jakoś powiązane → psycholog praktyk zna odp. testowe i na ich podstawie chce ustalić kategorię do jakiej należy badany, w bad. trafności znamy kategorię i pytamy, by poznać odp. testowe os. do niej należących ← TO NIE JEST SYMETRYCZNE!
· badanie diagnostyczne jest w swojej istocie badaniem naukowym → postępowanie naukowców powinno być dla diagnostów wzorem
· analiza wiedzy naukowej z różnych pkt. widzenia:
§ przedmiotu bad. (ideałem dla diagnozowania – nauki społ. i humanistyczne),
§ zadań i celów badawczych (diagnozowanie powinno się wzorować na naukach idiograficznych),
§ metod bad. i zasad dowodzenia twierdzeń (dedukcja w postępowaniu bad., indukcja w diagnozie),
§ stopnia ogólności twierdzeń i praw naukowych oraz złożoności przedmiotu badawczego (wzorem dla post. diagnostycznego – nauki konkretne)
· konsekwencje przyjmowania danej perspektywy teoretycznej – metafora kalejdoskopu = w zależności od zmiany perspektywy te same el. tworzą zupełnie inną kombinację ich układu wyjściowego
· 4 grupy założeń filozoficznych leżących u podstaw badań społ.:
§ postpozytywizm – naukę należy opierać na danych empirycznych i odrzucać wszystko co nie znajduje w nich potwierdzenia; badana rzeczywistość jest zewn. i niezależnym od jej obserwatora uk. odniesienia; korzystanie z metod nauk przyrodniczych do badań społ.
§ konstruktywizm – (interpretyzm) koncentracja na opisowej analizie rzeczywistości; zainteresowanie procesami, a nie ich rezultatami; nauki społ. i przyrodnicze to dwie odmienne dziedziny wiedzy – inna natura przedmiotu bad. → w naukach społ. – istoty żywe – odrzucenie założenia typologicznej reprezentatywności (gatunkowa jednorodność wewn. typu)i założenia o braku spontanicznej dynamiki badanych obiektów ; akceptacja naturalnej zmienności zjawisk; bad. rzeczywistości jest jednoczesnym wpływaniem na nią, nie da się całkowicie oddzielić umysłu badanego od umysłów badających; teoria jest punktem dojścia, jest rozwijana w trakcie bad., które ma charakter rekursywny; gł. metody jakościowe; P. Berger, T. Luckmann
§ założenia rzeczniczo-partycypacyjne – bad. powinny być zaangażowane społ. i zawierać strategię działań reformatorskich, która mogłaby zmienić życie os. bad., instytucjonalne warunki ich życia, a także życie samego badacza
§ pragmatyzm – jedyną rzeczywistością jest świat doraźnego praktycznego działania; kryterium prawdziwości sądów i pojęć stanowi użyteczność – wiedza jest wynikiem analizowania działania i jego konsekwencji; ważny jest problem badawczy i jego zrozumienie a nie metody
· zróżnicowany rodz. danych: dane obiektywne liczbowe/nieliczbowe, subiektywne liczbowe/nieliczbowe
· przydatność danych zależy od celu; dane jakościowe – szczególnie ważne gdy chcemy poznać znaczenie jakichś treści czy zdarzeń dla jedn. i ich rozumienie
· dane subiektywne = pozarozumowe, wartościujące, dowolne, stronnicze i zależne od sposobu poznawania
· 3 strategie badawcze wg J. Creswella:
§ ilościowe – postpozytywizm; procedury quasi- lub eksperymentalne, bad. ankietowe
§ jakościowe – podejście etnograficzne (obserwacja uczestnicząca), teoria ugruntowana (indukcyjna metoda bad., hipotezy i kat. pojęciowe są budowane w trakcie badań empirycznych i jednocześnie są wtedy weryfikowane i modyfikowane), studia przypadków (jednoczesne stosowanie wielu metod do analizy złożonych systemów, do bad. przystępuje się bez wstępnych hipotez, sekwencja zbierania danych OTTR – observe, think, test, revise), badania fenomenologiczne (celem odnalezienie istoty doświadczeń os. uczestniczących w badaniu), badania narracyjne (jak ludzie radzą sobie z własnymi dośw. za pomocą tworzenia osobistych narracji). respektowanie zasady triangulacji =różnorodności, 4 rodz. triangulacji: różnorodność źródeł danych tzw. reguła kompensacji, wielość badaczy, rozmaitość teorii, różnorodność stosowanych metodologii
§ mieszane
· jeżeli mówimy o różnych metodach badań to przeciwstawianie badań jakościowych ilościowym jest nieuzasadnione, gdyż wykorzystywane metody to metody empiryczne
· jeżeli mówimy o różnych paradygmatach badawczych to oba podejścia można traktować jako przeciwstawne
· metody jakościowe i ilościowe współwystępują i wzajemnie się uzupełniają
· rozszerzona zakres strategii badawczych wg Creswella:
§ sekwencyjna w wersji eksploracyjnej (1-jakościowe zbieranie i analiza, 2- ilościowe zbieranie i analiza), i w wersji eksplanacyjnej (1-ilościowe zbieranie i analiza, 2- jakościowe zbieranie i analiza)
§ równoczesna w wersji triangulacyjnej (równoległe zbieranie i analiza jakościowa i ilościowa a potem porównanie rezultatów analizy) i w wersji zagnieżdżonej (zbieranie komplementarnych danych jakościowe i ilościowe, a dot. składowych pyt. badawczego, potem przechodzi się do następnego el. za każdym razem wyjaśniając zbieżność/ rozbieżność wniosków)
§ trans formatywna (podczas konstrukcji badania odwołanie do ogólnych ram teoretycznych, od których zależy priorytet badań – jakościowych lub ilościowych) w wersji sekwencyjnej i w wersji równoległej
· subiektywne motywy podejmowania badań jakościowych → obawa, iż poza obszarem badań znajdzie się to co jest istotą życia społecznego (nieetyczność manipulacji eksperymentalnej, redukcja ludzkich działań do mierzenia, liczb, fizjologii, wymóg kontrolowania czynników traktowanych jako uboczne często nie jest możliwy do zrealizowania)
· podejście jakościowe przeżywa kryzys → reprezentatywności i legitymizacji; traktowanie interpretacji jakościowej jako wyrazu sztuki, talentu – problem subiektywności rezultatów
· imitatofobia – chęć bycia oryginalnym za wszelką cenę; parafernalifobia – lęk przed używaniem czegokolwiek poza własnym talentem; kalkulatofobia - obawa przed liczbami i metodami statystycznymi
· całkowicie dowolne, realizowane metodą prób i błędów wykorzystywanie strategii, metod i materiałów empirycznych, jakimi badacz dysponuje, prowadzi w praktyce do odrzucania wszelkich reguł metodologicznych
2.2. Wiedza potoczna versus wiedza empiryczna
· odwoływanie się do wiedzy potocznej jest zagrożeniem! szczególnie realnym, bo język psychologii naukowej ma wiele zapożyczeń z języka potocznego
· różne rodzaje wiedzy ze względu na źródła:
§ mądrość
· autorytet; kryterium jest odp. na pyt. kto jest źródłem wiedzy
· odwołanie do os. ważnych z powodów społecznych, politycznych
· wiedza = uporządkowane i „oczyszczone” informacje powstałe po wyciągnięciu wniosków z dostępnych danych i informacji, postawieniu ich w odpowiednim kontekście przy jednoczesnym zaangażowaniu ludzkiego umysłu (bo to człowiek wykorzystuje swoje zdolności umysłowe do analizowania info., wyciągania wniosków i zamiany ich na wiedzę)
· mądrość = umiejętność podejmowania uzasadnionych decyzji, które w dłuższej perspektywie przynoszą pozytywne rezultaty; umiejętność praktycznego wykorzystania posiadanej wiedzy
· wymaga predyspozycji psychicznych, duchowych i etycznych
§ wiara
· źródłem wiedzy jest ten, kto ma kontakt z ponadnaturalnym autorytetem
· niekiedy ponadnaturalny autorytet zostaje zastąpiony autorytetem pośrednika
· zależy od wykorzystania przez pośredników ceremoniału i rytuału- mogą się stać wystarczającą legitymizacją wiedzy
· różni się od wiedzy opartej na mą...
ewa_zietek