1. Pojęcie, cele i kierunki rewalidacji indywidualnej w szkole podstawowej specjalnej
2. Zasady prowadzenia zajęć rewalidacyjnych z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu lekkim
3. Rola komputera w zajęciach rewalidacji indywidualnej
3.1. Klasyfikacja i kryteria oceny edukacyjnych programów komputerowych
Rewalidacja i proces kształcenia osób niepełnosprawnych intelektualnie są ściśle ze sobą powiązane. Zadaniem kształcenia powinno być rozbudzanie, rozwijanie i utrwalanie w każdym dziecku uzdolnień, które posiada. Dodatkowo w przypadku dziecka niepełnosprawnego intelektualnie proces edukacji wymaga specjalnych środków oddziaływania, ponieważ nie może ono sprostać oczekiwaniom i wymaganiom otoczenia. Dlatego potrzebna jest pomoc korekcyjna, usprawniająca i kompensacyjna realizowana w ramach zajęć rewalidacji indywidualnej.
Rewalidacja indywidualna jest odrębnym przedmiotem w szkole specjalnej dla uczniów upośledzonych umysłowo. Stanowi ona integralną część edukacji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jest to blok zajęć wspomagających rozwój dziecka – korekcyjnych, kompensacyjnych i usprawniających.
Termin rewalidacja pochodzi od łacińskich słów: re – znów, validus – mocny, i oznacza oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazami.Celem oddziaływań rewalidacyjnych w szkole podstawowej specjalnej jest rozwój i aktywizowanie tych wszystkich właściwości intelektualnych i osobowości ucznia, które umożliwią mu pełne uczestnictwo w procesie dydaktyczno-wychowawczym realizowanym w szkole, a w dalszej kolejności przygotują go do dorosłego życia. Zarysowują się więc dwa aspekty pracy rewalidacyjnej:
· Dydaktyczny – uzupełnienie luk w przyswojonym przez dziecko materiale nauczania
· Terapeutyczny – wyrównanie defektów rozwojowych poprzez odpowiednie oddziaływanie leczniczo-wychowawcze, oraz kształtowanie akceptowanych społecznie właściwości osobowościowych
Aby osiągnąć tak postawiony cel należy zrealizować następujące zadania szczegółowe:
· Wyrównanie niedoborów i zaburzeń rozwojowych
· Doprowadzenie dziecka do poprawnego posługiwania się mową czytaną i pisaną oraz wyrównanie innych trudności w nauce szkolnej
· Kształtowanie społeczno-emocjonalnej sfery rozwoju ucznia
· Rozwijanie i doskonalenie zmysłów
· Rozwijanie autoorientacji i orientacji przestrzennej
· Ćwiczenie analizy i syntezy wzrokowej
· Ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej oraz słuchu fonematycznego
· Rozwijanie koordynacji wzrokowo-słuchowej, słuchowo-ruchowej
· Rozwijanie sprawności manualnej i motorycznej
· Korekcja wad postawy
· Rozwijanie samoobsługi i zaradności życiowej
· Ćwiczenie pamięci mechanicznej i logicznej
· Kształtowanie i rozwijanie różnych procesów poznawczych
· Rozwijanie i doskonalenie mowy i innych systemów komunikowania
· Rozwijanie procesów myślenia
· Wydłużanie czasu koncentracji uwagi
· Korygowanie niepożądanych społecznie zachowań poprzez udział w zajęciach socjoterapeutycznych i programach stymulacyjno-terapeutycznych
· Wspomaganie nauki czytania i pisania, liczenia, mierzenia
· Inne, wynikające z potrzeb indywidualnych uczniów
Jak wynika z powyższego, zakres oddziaływań rewalidacyjnych praktycznie obejmuje wszystkie zakresy funkcjonowania osoby niepełnosprawnej intelektualnie zarówno w szkole, jak i w środowisku lokalnym. Należy też dodać, że również przed pedagogami specjalnymi są postawione ogólniejsze aktualne zadania edukacyjne, z których najważniejsze to:
· Przygotowanie osób kształconych do cywilizacji, która nadejdzie
· Przysposabianie młodzieży do wykonywania przyszłych zawodów
· Wyposażanie uczniów w umiejętności posługiwania się narzędziem będącym środkiem do podnoszenia sprawności własnej i działania zbiorowego
· Przygotowanie młodzieży do wykorzystania komputera jako środka umożliwiającego przeżycie przygody intelektualnej
W ramach rewalidacji indywidualnej w szkole podstawowej specjalnej organizuje się zespoły dydaktyczno-wyrównawcze oraz korekcyjno-kompensacyjne. Zespoły korekcyjno-kompensacyjne skierowane są do uczniów, którzy mają opóźnienia w nauce spowodowane zaburzonym rozwojem różnych funkcji psychoruchowych, natomiast zespoły dydaktyczno-wyrównawcze obejmują dzieci, u których trudności w nauce są spowodowane dłuższą nieobecnością w szkole, złym stanem zdrowia, zaniedbaniami pedagogicznymi i domowymi. Na zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych liczba uczniów powinna wynosić od 4 do 8, natomiast na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych od 2 do 5.Najprostszymi metodami diagnozy uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim mogą być:
· Ocena poziomu rozwoju słuchu fonematycznego
· Sprawdzian z języka polskiego obejmujący pisanie z pamięci i ze słuchu, a także przepisywanie
· Próby odwzorowywania figur geometrycznych
· Sprawdzenie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni
Podejmując pracę rewalidacyjną należy mieć także na uwadze pewne czynniki utrudniające oddziaływania korekcyjne. Stosunkowo dużo dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim wywodzi się z rodzin o złych warunkach wychowawczych. W takich przypadkach należałoby udzielać również rodzicom porad dotyczących postępowania z dzieckiem. Wśród innych czynników, które utrudniają działania pracę rewalidacyjną możemy wyróżnić opóźniony czas rozpoczęcia pracy korekcyjnej i wyrównawczej oraz zaniedbania rodzinno-środowiskowe pogłębiające upośledzenie.
Do pracy rewalidacyjnej z dzieckiem upośledzonym w stopniu lekkim niezbędna jest znajomość zasad, czyli podstawowych ogólnych norm postępowania, jakie powinny być przestrzegane w stosunku do każdego ucznia przejawiającego pewne odchylenia od normy. Zasady te są takie same w pracy z dziećmi w każdym stopniu upośledzenia umysłowego. Oczywiście nauczyciel zawsze ma prawo do wyboru szczególnych metod, środków dydaktycznych i form pracy, kierując się nadrzędną zasadą indywidualizacji, oraz przewidywaną skutecznością oddziaływań rewalidacyjnych. Nie może on też być biernym odtwórcą gotowych ćwiczeń, lecz musi je stosować z pełną świadomością celu swojego działania.
W pracy ortodydaktycznej obowiązują następujące zasady:
1. Zasada gruntownej znajomości dziecka i przychodzenia mu z racjonalną specjalistyczną pomocą
2. Zasada dostosowania poczynań pedagogicznych do możliwości i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych, w tym:
a) Zasada indywidualizacji wymagań, metod, doboru środków dydaktycznych oraz organizacji i tempa pracy
b) Zasada przystępności treści nauczania
c) Zasada stopniowania trudności
3. Zasada aktywnego i świadomego udziału dziecka w procesie nauczania-uczenia się
4. Zasada wszechstronnej poglądowości i przykładu
5. Zasada zintegrowanego oddziaływania (spójności, korelacja wewnątrzprzedmiotowa i międzyprzedmiotowa, współdziałanie specjalistów)
6. Zasada trwałości osiągnięć, umiejętności korzystania z nich i dalszego ich doskonalenia, w tym:
a) Zasada systematyczności (planowy i logiczny układ materiału nauczania)
b) Zasada trwałości wiedzy (stałe utrwalanie nabytych wiadomości i umiejętności)
c) Zasada wiązania teorii z praktyką (zastosowanie w życiu codziennym)
Z ogólnych zasad ortodydaktyki wynikają konkretne zasady rewalidacji indywidualnej. Ivar Lovaas określa je mianem „zasad podstawowych” i wyróżnia ich sześć:
1. Wszyscy, którzy stale mają do czynienia z osobami niepełnosprawnymi, muszą nauczyć się być nauczycielami.
2. Na początku stawiaj przed sobą małe cele tak, żebyście obydwoje – ty i twoje dziecko – byli nagradzani. Znajduj przyjemność w małych krokach.
3. Przygotuj się na ciężką pracę. Zabezpiecz się przed wypaleniem tworząc „drużyny nauczycieli”.
4. Spraw, aby dziecko pracowało na to, co chce osiągnąć: dziel z nim odpowiedzialność.
5. Nie obawiaj się i nie czuj winny z powodu emocjonalnych wybuchów dziecka lub jego emocjonalnego wycofania.
6. Zacznij od doprowadzenia dziecka do możliwie normalnego wyglądu.
W odmienny sposób zasady te są ujmowane przez M. Szurmiak:
1. Zasada zindywidualizowanego doboru środków oddziaływania
2. Zasady oddziaływania terapeutycznego:
· Zasada kształcenia właściwego poziomu motywacji ucznia do nauki
· Zasada organizacji sytuacji zapewniających dziecku sukces
· Zasada ogólnej akceptacji ucznia
· Zasada kształtowania realnej samooceny ucznia i nawyku samokontroli
· Zasada kształtowania prawidłowego stosunku ucznia do rówieśników i dorosłych
· Zasada wdrażania dziecka do uporządkowanego działania
· Zasada kształtowania odporności ucznia na sytuacje trudne
3. Zasada polisensorycznych doświadczeń dziecka w procesie uczenia się i nauczania
4. Zasada wczesnego podejmowania pracy wyrównawczej
Zasady rewalidacji indywidualnej są najistotniejszym elementem procesu korekcyjno-kompensacyjnego, ponieważ dysponowanie wyłącznie dużym zestawem ćwiczeń jest niewystarczające, jeżeli nie zastosuje się ich w odpowiedni sposób.
W przeciągu dosłownie kilku ostatnich lat repertuar dostępnych edukacji specjalnej środków kształcenia został wzbogacony przez komputer, który stanowi całkowicie nową jakość w grupie pomocy dydaktycznych. Ze względu na nowość tego medium w edukacji specjalnej komputer stanowi w znacznej mierze jedynie potencjalną możliwość efektywnego wykorzystania go jako pomocy dydaktycznej, a to ze względu na skąpość lub wręcz brak wzorców oraz opracowań naukowych dotyczących metodyki wykorzystania komputera we wspomaganiu procesów edukacyjnych. Wiele osób uważa, iż praca z komputerem wiąże się ze szczególnymi wymogami jeśli chodzi o poziom sprawności intelektualnej, i z tego powodu jest ona zasadniczo niedostępna dla osób upośledzonych umysłowo. Jednak po kilkuletnich doświadczeniach w pracy z upośledzonymi umysłowo przy komputerach można stwierdzić, że osoby te szybko opanowują zasady obsługi prezentowanych im programów komputerowych.
W procesie edukacji osób upośledzonych umysłowo bardzo trudnym do przezwyciężenia jest fakt, iż mają one niechęć do uczenia się, a uruchomienie ich aktywności szkolnej wymaga od nauczyciela wielu specyficznych zabiegów motywacyjnych. Natomiast komputer poprzez swoją atrakcyjność techniczną sam wywołuje zainteresowanie i pozytywną motywację do pracy, podtrzymując aktywność własną ucznia.
Komputer może stanowić szczególnie wartościowe narzędzie edukacyjne w następujących zakresach działań kształceniowych szkolnictwa specjalnego:
1. w przygotowaniu przez nauczyciela lekcji lub jednostki metodycznej realizowanej następnie bez użycia komputera
2. w realizacji wyznaczonych programem kształcenia zajęć dydaktycznych (lekcje, ośrodki pracy) wspomaganych komputerowo
3. w diagnozowaniu i kontrolowaniu postępów rozwojowych ucznia
4. w realizacji zajęć reedukacyjnych i korekcyjno-wyrównawczych
5. w utrwalaniu przyswojonej wiedzy i ćwiczeniu nabytych umiejętności i sprawności
6. wzbogacając formy pozalekcyjnej pracy młodzieży
Bezpośrednie zastosowanie komputera w realizacji zajęć dydaktycznych może pełnić co najmniej dwojaką funkcję:
· ...
chojnacka.k