Topinambur.doc

Sławomir Zakłos

Topinambur

Topinambur, czyli słonecznik bulwiasty jest rośliną mało znaną, ale bardzo wszechstronną.
Może być wykorzystywany przez przemysł cukierniczy, cukrowniczy, gorzelniany, a przede wszystkim jako roślina pastewna lub warzywo. Uprawiany jest w Północnej Ameryce, Francji, Włoszech, Niemczech, Chinach, Indiach i Środkowej Afryce. Bulwy mają zabarwienie żółte, brązowe, czerwone, podczas gdy miąższ jest biały. Pod uprawę topinamburu nadają się wszystkie gleby. Oczywiście posadzony na glebie klasy III czy IV wyda wyższy plon, niż na glebie klasy VI. Miejsce w płodozmianie jest obojętne, udaje się po każdej roślinie. Chcąc użytkować plantację przez kilka lat, należy zastosować 30 - 40 t/ha obornika oraz nawożenie mineralne w wysokości: 50 - 80 kg P2O5/ha, 120 - 180 kg K2O/ha, 80 - 120 kg N/ha.

Przedzimowa uprawa roli uzależniona jest od przedplonu. Po zbożach wykonać podorywkę, po kukurydzy lub słoneczniku, dobrze pociąć łodygi. Po okopowych wystarczy tylko wyrównanie pola. Kolejnym etapem prac są: nawożenie organiczne i mineralne oraz orka. Wiosną należy jak najwcześniej wykonać włókowanie lub bronowanie. Po wysianiu nawozów azotowych lub fosforowo - potasowych, spulchnić glebę kultywatorem na głębokość 10 - 12 cm. Bulwy można sadzić wiosną (marzec - kwiecień) lub jesienią (październik - grudzień). Korzystniejszym terminem jest sadzenie jesienne, gdyż już w kwietniu następnego roku, mamy 10 - 15 centymetrową zieloną plantację. Sadząc topinambur jesienią, zyskujemy 30 - 50 dodatkowych dni wegetacji. Ma to jednak znaczenie tylko w pierwszym roku użytkowania plantacji. Do obsadzenia 1 ha potrzeba 1 - 2 tony bulw. W następnych latach nie sadzi się nowych bulw. Te, które pozostaną, wystarczą do uzyskania zadawalającego plonu. Po zbiorze bulw należy rozsiać nawozy mineralne i obsypnikiem wyznaczyć nowe rzędy.

Odmiany ALBIK - odmiana o białych bulwach, kształtu maczugowatego, dobrze znosi warunki klimatyczne w całym kraju. Łodygi osiągają ok. 3 m. wysokości, tworzą od 2 do 6 rozgałęzień. Bulwy pozostawione na zimę w glebie, wytrzymują temperaturę -30o C. Zbioru można dokonywać wiosną lub zimą w czasie odwilży. Plony bulw wynoszą od 24 t/ha do 34 t/ha. W optymalnych warunkach przekraczają 40 t/ha. Plony zielonej masy są dwukrotnie wyższe w stosunku do masy bulw. RUBIK - odmiana o bulwach nieregularnie okrągłych i bladoczerwonej skórce z odcieniem fioletowym. Bulwy duże, dobrze wyrównane pod względem wielkości. Plonuje od 23 do 30 t/ha. Może być wykorzystywana do rekultywacji gruntów i różnego typu zwałowisk. Nadaje się na poletka żerowe dla zwierzyny łownej, a szczególnie dla dzików. Pielęgnacja plantacji sprowadza się do 1-2-krotnego obredlania. W późniejszym okresie silnie ulistnione łodygi zacieniają glebę uniemożliwiając rozwój chwastów. Choroby i szkodniki w warunkach polskich, nie atakują topinamburu. Najlepszym sposobem zbioru jest wykopanie części plantacji jesienią, a pozostałych roślin wiosną (bulwy topinamburu znoszą spadki temperatury nawet do -50o C). Kopcowanie bulw, zwłaszcza podczas łagodnych zim jest ryzykowne.

Topinambur można uprawiać na zieloną masę /400 - 500 q/ha, a nawet 700 q/ha/, jak i na bulwy /200 - 250 q/ha, niekiedy nawet 500 q/ha/. Z plantacji można uzyskać 3 pokosy zielonki (czerwiec, sierpień, listopad). Zielonkę należy ścinać na wysokość 20 - 30 cm. Bulwy zbiera się od października do wiosny. Bulwy topinamburu to doskonała pasza dla wszystkich gatunków zwierząt. Można je podawać na surowo lub też parować. W porównaniu z ziemniakami i burakami pastewnym z jednego hektara uzyskuje się znacznie więcej paszy i białka.

Topinambur jako roślina dająca zadawalające plony na glebach słabych, może z powodzeniem zastąpić ziemniaki przeznaczone na paszę, a na glebach lepszych, także inne rośliny pastewne. Bulwy topinamburu są cennym produktem w żywieniu człowieka, zawierają dużo witamin A i C, ok. 1% wolnej fruktozy i glukozy, ok. 6 - 10% sacharozy, są niskoenergetyczne Topinambur jest również rośliną dekoracyjną, kwitnie we wrześniu i październiku.

Źródło: - S. Góral "Słonecznik bulwiasty - topinambur. Uprawa i użytkowanie". Wyd. IHAR Radzików