o Pieniądzach
RAPORT MIS
TOM 29 / NR 10, PAŹDZIERNIK 1997 R.
Kay Jimno pracowała ponad 20 lat dla samorządu terytorialnego i pełniła funkcję zarządcy miasta Del Mar (Kalifornia). Obecnie jest dyrektorem administracyjnym Medi-Cal Programs for Blue Cross of California. Pracuje także na pół etatu na Uniwersytecie Stanowym w Kalifornii, gdzie w ramach programu MPA prowadzi szkolenia z dziedziny finansów samorządowych oraz zarządzania kadrami. Jest autorką kilku artykułów dotyczących finansów sektora publicznego.
T
ematem niniejszego raportu są sposoby włączania obywateli w podejmowanie odpowiedzialnych decyzji dotyczących spraw finansowych. Kiedykolwiek mowa jest o budżecie, emisji obligacji lub podniesieniu podatków, obywatelom potrzebna jest znajomość tych zagadnień, jeśli mają oni podejmować racjonalne decyzje jako osoby zaproszone do tego procesu.
W całym kraju [USA] samorządy starają się budować bardziej aktywny, ciągły dialog z opinią publiczną na temat planowania finansów i budżetowania, często przeprowadzając badania sondażowe, wywiady zogniskowane oraz zebrania z udziałem społeczności gminy. W niniejszym raporcie zawarto przykłady z Tolland (Connecticut), King County (St. Waszyngton), Bridgewater (Virginia), Glendale (Kalifornia), Thousand Oaks (Kalifornia), Orange County (Florida) i Battle Creek (Michigan). Strategie i wskazówki dotyczące przyciągania obywateli i podtrzymywania ich zainteresowania pomogą urzędnikom gminnym wypracować dla swojej społeczności procedury związane z partycypacją społeczną.
2
Jak Rozmawiać z Obywatelami
W wielu dużych i małych miastach oraz powiatach w USA następuje wzrost bezpośredniego udziału obywateli w podejmowaniu decyzji dotyczących finansów, który stymulują:
· trudne dla gospodarki czasy, wymagające od władz zwracania się do opinii publicznej, aby pozyskać jej aprobatę dla posunięć związanych z coraz większymi potrzebami finansowymi wobec wzrastających problemów społecznych i dotyczących infrastruktury,
· światłe zarządzanie w sektorze publicznym, w którym uznaje się wiele różnych korzyści wynikających z bezpośredniego włączania elektoratu w planowanie finansów,
· przepisy zawarte w statucie miasta, jak również pojawiające się ostatnio inicjatywy obywatelskie, dzięki którym dochodzi do bezpośredniego udziału elektoratu w podejmowaniu decyzji dotyczących finansów.
Niezależnie od powodu, skoro najważniejsze decyzje dotyczące finansów i tak najczęściej mają być podejmowane przez elektorat, obywatele muszą być dobrze poinformowani o finansach samorządu. Miejscowi urzędnicy mogą korzystać z tej okazji i działać jako liderzy w sposób, o jakim wcześniej nie myślano.
Potrzebny jest dobrze zaplanowany, skutecznie realizowany program informacyjny, umożliwiający obywatelom zrozumienie systemu finansów samorządowych i skuteczne przyczynienie się do podjęcia decyzji dotyczących finansów. Sposób podejmowania decyzji w samorządach może zostać zmieniony w taki sposób, aby bardziej bezpośrednio angażować opinię publiczną. Wreszcie, działania związane z poszerzaniem kontaktów z obywatelami mogą obejmować także tych, którzy normalnie nie biorą udziału w procesach związanych z zarządzaniem w sektorze publicznym.
Celem niniejszego raportu jest – poprzez omówienie i podanie przykładów – służenie samorządowcom pomocą przy opracowywaniu takiej strategii informowania i angażowania obywateli, która zapewni największą skuteczność ich bezpośredniego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących finansów.
INFORMOWANIE I ZACHĘCANIE OBYWATELI DO PODEJMOWANIA DECYZJI
Jako odbiorcy usług świadczonych przez władze wyborcy postępują tak samo jak każdy inny rodzaj konsumentów. Nie chcą oni być atakowani przez natarczywych sprzedawców. Chcą dokonywać wyboru spośród różnych możliwości. Jeśli produkt im się spodoba, zdecydują się zapłacić za niego i pozostaną jego lojalnymi konsumentami. Za każdym razem, gdy przedmiotem dyskusji jest przedsięwzięcie bądź usługa, którą ma świadczyć samorząd, członkowie władz lokalnych muszą brać pod uwagę to, czy konsumenci będą chcieli za nią płacić.
Jednakże członkowie władz publicznych nie mogą czekać z przedstawianiem opinii publicznej informacji na temat systemu finansów do czasu, aż będzie ważył się los określonego programu lub usługi. Wyborcy mogą rozważyć każde zagadnienie w danym kontekście i podjąć decyzje w oparciu o informacje tylko wtedy, gdy wiedzą oni, jak działa cały system.
W świecie wyborców problem to łączna ilość pieniędzy, jakiej domagają się władze, niekoniecznie jedno konkretne jej egzekwowanie. Propozycja ściągnięcia większej sumy pieniędzy od ludności stwarza wrażenie, że władze lokalne w zły sposób zarządzają środkami, którymi dysponują. Wyborcy znajdą takie powiązania pomiędzy decyzjami dotyczącymi wydatków, jakich członkowie władz samorządowych mogą nie dostrzegać.
Na przykład, zaproponowane podniesienie podatków w celu opłacenia zbiórki odpadów może być w pełni uzasadnione wzrostem kosztów składowania odpadów. Jednak obywatele mogą sprzeciwić się takim podatkom, gdy uważają, że władze powinny pokryć wzrost kosztów przeznaczając na ten cel środki, które ich zdaniem marnuje się na zbyt wysokie pensje dla stanowczo za dużej liczby pracowników urzędu gminy.
Treść samorządowego programu informacyjnego powinna koncentrować się na informowaniu konsumenta, a nie sprzedawaniu produktu. Na przykład, niektóre spośród terminów dotyczących budżetowania w samorządach lokalnych mogą odstraszać lub wprowadzać w błąd. Wszystkim wyborcom powinno udostępniac się podręcznik dla osób podejmujących decyzje w dziedzinie finansów, zawierający definicje najważniejszych terminów i pojęć ważnych dla zrozumienia samorządowego systemu finansowego. Materiały źródłowe opracowane dla urzędników pochodzących z wyborów mogą być dostosowane do potrzeb obywatela biorącego udział w podejmowaniu decyzji i udostępnione za pośrednictwem różnych środków komunikacji.1
· Przygotowywać i wykorzystywać materiały, w których objaśnia się opinii publicznej budżet samorządu lokalnego.
· Przeprowadzać wywiady zogniskowane i organizować inne małe zebrania w miejscach zlokalizowanych w osiedlach, aby zachęcić obywateli do szerokiej dyskusji na tematy związane z finansami.
· Korzystać z radia, telewizji oraz mediów elektronicznych, aby dotrzeć do jak największej liczby obywateli.
· Upewniać się, czy urzędnicy wyłonieni w wyborach są przygotowani do uczestniczenia w rozmowach z obywatelami.
· Szkolić personel, aby skutecznie prowadził dialog z obywatelami podczas otwartych zebrań.
· Przeprowadzać wśród obywateli badania na temat już świadczonych lub proponowanych usług. Poszukiwać innych form poszerzania kontaktów ze społecznością na zasadzie dialogu, takich jak np. systemy umożliwiające obywatelom „oddawanie głosów” w sprawach finansowych za pośrednictwem telefonu. Pytać obywateli, czy korzystają z danych usług oraz gdzie w budżecie władze miasta mogą dokonać cięć. Wykorzystywać wyniki takiego badania podczas opracowywania budżetu.
· Organizować uroczystości z okazji pomyślnego wprowadzenia w życie inicjatyw samorządowych oraz publicznie doceniać rolę obywateli w planowaniu i wdrażaniu programów samorządowych.
Dostrzegając, że wyborcy postępują w sposób bardzo podobny do konsumentów, urzędnicy służb publicznych mogą także odwoływać się do ich poczucia odpowiedzialności jako obywateli. Zachęcanie wyborców do dowiadywania się o sprawach i słuchania, jakie pomysły mają inni jest równie ważne, a dzięki temu reakcje wyborców na proponowane rozwiązania wynikają bardziej z poinformowania niż z emocji.
Dla obywateli, którzy chcą się dokształcić, w siedzibie władz gminy lub urzędach powiatowych, we wszystkich innych obiektach użyteczności publicznej, a także za pośrednictwem samorządowych mediów elektronicznych mogą być udostępniane napisane klarownym językiem poradniki i inne materiały źródłowe objaśniające zarządzanie finansami gminnymi. Materiały te powinny zawierać glosariusz terminów, wyjaśniać, w jaki sposób odczytywać format budżetu, jak kwoty dochodów przeznaczane są na wydatki oraz zawierać opis kosztów stałych i zmiennych w samorządzie terytorialnym.
Dla obywateli mniej aktywnych w poszukiwaniu informacji wybrane materiały można rozprowadzać za pośrednictwem lokalnych gazet, a także wysyłać je wraz z rachunkami za korzystanie z mediów oraz innymi przesyłkami pochodzącymi od władz lokalnych. Wiele władz samorządowych wynalazło pomysłowe sposoby wzbudzenia zainteresowania u obywateli i wyjaśnienia im, jaką wartość mają usługi świadczone przez gminę. Na stronie 5 przedsta-wiony jest przykład z College Station (Texas). Wiele innych przykładów można znaleźć w materiale zatytułowanym Marketing Your Budget: Creative Ways to Engage Citizens in the Bottom Line (Marketing budżetu: twórcze sposoby angażowania obywateli od podstaw), którego autorem jest Frank Benest, zarządca miasta Brea w Kalifornii.2
Przygotowując materiały do szerokiego rozpowszechnienia należy pamiętać o zawarciu w nich przydatnych informacji na temat imprez z udziałem mass mediów oraz otwartych zebrań, w których obywatele mogą uczestniczyć, kiedy jest to dla nich dogodne. Na stronie 5 znajduje się przykład informacji, jakie władze Scottsdale w stanie Arizona zamieszczają w swojej skróconej wersji rocznego budżetu.
Materiały źródłowe przygotowywane i przechowywane ciągle „pod ręką” w urzędach władz lokalnych powinny być wykorzystywane w ciągu całego roku budżetowego:
· Gdy porządek dnia otwartego zebrania zawiera punkt dotyczący kwestii finansowych, niezależnie od tego, jak jest on drobny czy oddzielny, w porządku dnia i raporcie sporządzonym przez personel powinno znaleźć się odniesienie do materiałów źródłowych, a w trakcie zebrania ich kopie powinny być udostępnione uczestnikom.
· Kiedykolwiek członek władz gminy dokonuje prezentacji przed grupą obywatelską, w ramach takiej prezentacji powinny być rozprowadzone i objaśnione materiały źródłowe.
· Materiały źródłowe powinny zawsze stanowić część proponowanego pakietu budżetowego, przeglądu budżetu dokonywanego w połowie roku oraz prezentacji wyników rocznej kontroli.
· Te same materiały powinny znajdować się w pakiecie materiałów dostarczanych wnioskodawcom oraz osobom mianowanym do gminnych rad i komisji.
Chociaż obecnie liczba odbiorców materiałów dostępnych w systemie „on-line” może być niewielka, w internecie oferowany jest niedrogi sposób rozprowadzania szczegółowych informacji. Miasto Nowy Jork jako jedno z pierwszych zamieściło szczegółówe informacje dotyczące swoich wydatków na stronie internetowej w formacie umożliwiającym prowadzenie „dialogu”: każdy mieszkaniec może wprowadzić kwotę płaconego przez siebie podatku dochodowego i dowiedzieć się, jakie w zamian za to otrzymuje usługi (patrz str. 3-4).
Brak zaufania do władz to fundamentalna część amerykańskiego dziedzictwa i nie da się go całkowicie pokonać. Aby zmniejszyć nieufność, władze samorządowe muszą być chętne do stwarzania opinii publicznej możliwości uczestniczenia w procesach podejmowania decyzji w dziedzinach, które tradycyjnie stanowiły przywilej urzędników pochodzących z wyborów.
Jednakże jeśli obywateli będzie zachęcać się do udziału w procesach dotyczących samorządu terytorialnego tylko po to, aby w efekcie uzyskać ich zastraszenie lub dezorientację, to możliwości podejmowania decyzji z udziałem społeczności zostaną utracone. Podczas otwartych zebrań obywatelom trzeba dać możliwość wzięcia bezpośredniego udziału. Miejscowi członkowie władz muszą pomyśleć o przeszkodach dla partycypacji społecznej, które mogą być spowodowane niedogodną lokalizacją, nieznanym protokołem lub wprowadzającymi zamieszanie procedurami. Co najważniejsze, procesy związane z podejmowaniem decyzji muszą być uzgodnione w czasie i zaplanowane w taki sposób, aby opinia publiczna nie odniosła wrażenia, że celowo pragnie się ją oszukać.
Różne odmiany bezpośredniego angażowania obywateli w podejmowanie decyzji znaleźć można w miejscowościach położonych na terenie Nowej Anglii oraz w miastach Kalifornii. W Nowej Anglii obowiązujące od lat statuty nakładają wymóg zatwierdzenia budżetu głosami obywateli podczas dorocznego zgromadzenia zwoływanego w gminie. W Kalifornii wprowadzona ostatnio poprawka do konstytucji stanowej nakłada obowiązek zatwierdzania przez wyborców w drodze formalnego głosowania wszystkich proponowanych przez władze opłat jednorazowych i uiszczanych regularnie, a także opodatkowania. Już wcześniej ustanowione prawa stanu Kalifornia wymagają zatwierdzenia przez wyborców w drodze głosowania emisji długu w postaci obligacji.
W innych częściach USA władze lokalne - zobligowane bądź też nie - przepisami prawnymi, starają się budować ciągły dialog publiczny dotyczący planowania i budżetowania, często stosując badania ankietowe, wywiady zogniskowane oraz organizując zebrania z udziałem społeczności. W różnych miejscach niniejszego raportu zawarte są przykłady z King Country (st. Waszyngton), Glendale (Kalifornia), Orange County (Floryda) oraz Battle Creek (Michigan).
Gdy porządek dnia otwartego zebrania zawiera sprawy dotyczące finansów, należy koniecznie zadbać o to, aby ani rozmiary ani też treść takiej prezentacji nie zniechęciły tych wyborców, którzy zostali zachęceni do udziału w zebraniu. Sfrustrowany lub zastraszony wyborca łatwiej przyjmie postawę defensywną i odda głos „przeciw”. Poniżej przedstawiono kilka porad dotyczących tego, jak uczynić proces rządzenia bardziej zrozumiałym i mniej odstraszającym, gdy porządek dnia obejmuje sprawy finansowe.
Planowanie serii zebrań. Jedno zebranie nie będzie ogólnie wystarczające, niezależnie od tego, jak skuteczne są materiały źródłowe. Organizowane w dogodnych odstępach czasu serie zebrań, pozyskujące zainteresowanie ze strony opinii publicznej i umożliwiające następnym przyłączającym się osobom uzupełnienie wiedzy z poprzednich zebrań, są bardziej skuteczne.
Organizowanie zebrań w osiedlach. Organizo-wanie zebrań w miejscach innych niż siedziba władz miasta – w osiedlach, gdzie efekty decyzji dotyczących finansów są najbardziej widoczne to skuteczny sposób przyciągania obywateli do udziału w procesie podejmowania decyzji.
Tworzenie łatwych do czytania, prostych materiałów przeznaczonych do prezentacji. Materiały przeznaczone do prezentacji, takie jak slajdy czy tablice powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby łatwo było je czytać siedząc w ostatnim rzędzie w sali zebrań. Powinny one być także dostępne w formie możliwej do rozdania uczestnikom. Ilość informacji zawarta na każdym slajdzie czy tablicy powinna być ograniczona, aby uczestnicy zebrania mogli szybko przyswoić sobie ważne informacje, nie mając poczucia, że są nimi zasypywani.
Udzielanie instrukcji pochodzącym z wyborów urzędnikom przed otwartym zebraniem. Przed zebraniem członkowie władz powinni zapoznać się z tym, jak posługiwać się materiałami. Widoczne zamieszanie wśród wyłonionych w wyborach urzędników wzbudzi podejrzenia i nieufność u obserwujących ich obywateli. Pytania i uwagi ze strony opinii publicznej zasługują na to, aby przedstawiciele władz lokalnych udzielali na nie przemyślanych, przekonywających odpowiedzi. Jeśli dobrze poinformowani przedstawiciele władz samorządowych prezentują różne punkty widzenia na temat konkretnego zagadnienia związanego z polityką, jest mniej prawdopodobne, że opinia publiczna pomyśli, iż „wszystko jest ukartowane”.
Miasto Scottsdale, stan Arizona, corocznie publikuje czterostronicowy zarys propono-wanego budżetu, dołączając taką wiadomość dla tych, którzy chcą się dowiedzieć czegoś więcej.
Przeszkolenie personelu w umiejętności prowadzenia dialogu z opinią publiczną podczas otwartych zebrań. Bardzo ważną rzeczą jest podkreślenie wśród personelu, który będzie dokonywał prezentacji i udzielał odpowiedzi na pytania, jak ważne jest aktywne słuchanie zamiast przedstawiania wyjaśnień i uzasadnień. W prezentacjach dokonywanych przez personel zagadnienia powinny być przedstawiane w sposób zwięzły i krótki, dzięki czemu większość zebrania można poświęcić na komentarze i pytania ze strony opinii publicznej.
Miasto College Station, stan Teksas w ten sposób ilustruje mieszkańcom koszt usług komunalnych.
Kezziah Watkins, firma doradcza z Boulder stosuje następującą praktyczną zasadę: w przypadku trwającego 90 minut zebrania jedna
trzecia jego czasu trwania może być przeznaczona na prezentacje, a dwie trzecie należy zarezerwować dla obywateli, którzy chcą się wypowiadać i zadawać pytania. Gdy obywatel zadaje pytanie, odpowiedź udzielana przez personel powinna być krótka i na temat (jeśli jest to konieczne, może po niej nastąpić dłuższe wyjaśnienie – po spotkaniu), aby zachować czas na dalszy udział opinii publicznej w dyskusji.
Przepisy statutu dotyczące dorocznych zgromadzeń budżetowych
W Tolland w stanie Connecticut (11 000 mieszkańców), jak w wielu miastach Nowej Anglii, budżet przyjmowany jest nie przez urzędników, ale w wyniku głosowania obywateli podczas dorocznego zgromadzenia budżetowego - zgodnie z przepisemi zawartym w statucie miasta. Brzmi on następująco:
Doroczne Zgromadzenie, którego celem jest rozpatrzenie budżetu, odbywać się będzie w pierwszy wtorek maja w miejscu i czasie wyznaczonym przez Radę Miasta. Zwołanie Zgromadzenia zarządzać będzie Przewodniczący Rady Miasta. Wybierana będzie osoba prowadząca, a wszelkie sprawy prowadzone będą w sposób przewidziany w niniejszym statucie. Sekretarz Miasta będzie pełnił funkcję Sekretarza Zgromadzenia. Aby mogło odbyć się głosowanie nad proponowanym budżetem, musi być obecne kworum. Kworum będzie oznaczało dwa procent (2%) wyborców zarejestrowanych podczas ostatnich wyborów przeprowadzonych w mieście. W przypadku braku kworum proponowany budżet zostanie zatwierdzony. Cały budżet może zostać zatwierdzony większością uprawnionych do głosowania i uczestniczących w nim wyborców w formie, w jakiej został on zaproponowany. Większością uprawnionych do głosowania i biorących w nim udział wyborców cały budżet może zostać odrzucony i odesłany z powrotem do Rady Miasta wraz z zaleceniami Zgromadzenia co do jego dalszego rozpatrzenia, jeśli takie zalecenia będą istnieć, a Zgromadzenie zostanie odroczone jeden (1) raz lub kilka razy do czasu zatwierdzenia budżetu. Każde odroczone zgromadzenie odbędzie się jeden (1) tydzień po dniu poprzedniego zgromadzenia. Oficjalna wersja budżetu, w jakiej zostanie on ostatecznie przyjęty będzie przedłożona Sekretarzowi Miasta.
Następnie statut przewiduje, że: „Elektorat będzie uprawniony do unieważnienia większością głosów oddanych w referendum każdego rocznego budżetu zatwierdzonego przez Zgromadzenie pod warunkiem, że w ciągu dziesięciu (10) dni od takiego zatwierdzenia budżetu zostanie przedstawiona Sekretarzowi Miasta petycja dotycząca jego unieważnienia”.
Uwaga od autora: Powyższy przepis zawarty w statucie miasta przedstawiony został dla zilustrowania procesu i nie stanowi zalecenia dotyczącego formułowania przez ustawo-dawcę jego treści w taki a nie inny sposób.
Korzystanie z materiałów źródłowych. Porządek dnia powinien być sformułowany tak, aby zachęcać obywateli do wcześniejszego przeczytania materiałów, a personel podczas swoich prezentacji powinien wspomnieć o materiałach źródłowych. W czasie przeznaczonym na pytania i uwagi ze strony opinii publicznej, odpowiadający na nie personel i urzędnicy wyłonieni w wyborach także powinni nawiązywać do materiałów źródłowych.
Działania polegające na poszerzaniu kontaktów ze społecznością
Pomimo działań zmierzających do uczynienia otwartych zebrań bardziej przyjaznymi i zrozumiałymi dla przeciętnego obywatela, wielu mieszkańców nie będzie uczestniczyć w takich zebraniach. Wielu z nich na tyle interesuje się swoją gminą, że poświęcają czas na czytanie oraz udzielanie odpowiedzi w kwestionariuszach i badaniach ankietowych, ale chcą zachować anonimowość i uniknąć konfrontacji, jaka może mieć miejsce podczas otwartych zebrań. Opinie tej grupy zazwyczaj równoważą skrajności, jakie czasami dominują na forum publicznym.
Samorządowi zarządcy wypracowali techniki poszerzania kontaktów ze społecznością takie jak badania przeprowadzane wśród obywateli, wywiady zogniskowane, kursy kształcenia i inne metody, dzięki którym poza otwartymi zebraniami można przedstawić opinii publicznej zagadnienia dotyczące finansów. W materiale zatytułowanym Marketing Your Budget: Creative Ways to Involve Citizens in the Bottom Line Frank Benest zebrał szereg przykładów nowatorskich sposobów angażowania opinii publicznej w dialog dotyczący priorytetów w dziedzinie finansów. Z Marketing Your Budget pochodzą następujące przykłady:
· W Arlington (Texas) organizuje się tajne głosowanie nad budżetem, które polega na tym, że przedstawiona zostaje lista głównych kategorii budżetowych, wyrażonych w procentach, a obywatele zostają poproszeni o wypowiedzenie się, czy te wielkości procentowe powinny być zwiększone, zmniejszone bądź też czy powinny one pozostać na takim samym poziomie.
Biuletyn informacyjny na temat budżetu
W Bridgewater w stanie Virginia (4 000 mieszkańców) publikowany jest biuletyn informacyjny, który kurator miejski nazywa „najlepszym narzędziem w dziedzinie edukacji/public relations, jakie wynaleźliśmy”. Po latach zjadliwych debat publicznych, na które obywatele przychodzili pełni obaw wynikających z plotek i dezinformacji, władze miasta zaczęły publikować biuletyn informacyjny dotyczący budżetu i wysyłać go pocztą do każdego gospodarstwa domowego na długo przed debatą publiczną.
Ten 12-stronicowy, pokaźnych rozmiarów biuletyn rozpoczyna się skrótowym przedstawieniem budżetu na dany rok w rozbiciu na cztery kategorie: środki ogólne, urządzenia sanitarne, kanalizacja i woda. Bardzo wiele miejsca przeznaczone jest na pytania i odpowiedzi. Oto niekt
óre spośród zadawanych pytań, na które udzielono odpowiedzi – z podaniem faktów, objaśnień oraz wykresów i tablic:
Co wchodzi w skład opłat za „usługi świadczone w ramach kontraktów”, „usługi świadczone indywidualnie” oraz „innych opłat”?
Dlaczego płacimy podatki zarówno na rzecz powiatu jak i miasta?
W mieście Harrisonburg płaciłbym mniejsze podatki od nieruchomości niż w Bridgewater (gdy się połączy podatki płacone na rzecz miasta i powiatu). Dlaczego tak jest?
Jaki jest nasz dopuszczalny limit zadłużenia?
Czy uwzględniono podwyżki dla pracowników urzędu miasta?
Czy pracownicy naszego urzędu miasta otrzymują wyższe wynagrodzenia w porównaniu z innymi miastami?
Jedna strona poświęcona jest na przedstawienie podatnikom zestawienia lokalnego zadłużenia przypadającego na jednego mieszkańca z zadłużeniem stanowym i federalnym oraz zilustrowanie malejącej tendencji w przypadku podatków od nieruchomości. Na następnej stronie opisane są korzyści, jakie miasto odniosło dzięki stanowym i federalnym programom dotacji.
Odkąd powstał biuletyn, czyli od sześciu lat, publiczne debaty stały się niemal formalnością – większość osób, które w nich uczestniczą przychodzi po to, aby pochwalić personel urzędu miasta za wykonywaną przez niego pracę.
· We Fremont (Kalifornia) oferuje się mieszkańcom nieodpłatny dwugodzinny kurs zatytułowany „Zdobywanie wiedzy na temat budżetu miasta albo wszystko, co kiedykolwiek chcieliście wiedzieć na temat budżetów, ale o co baliście się zapytać”. Kurs cieszy się popularnością i stał się on nieodłączną częścią procesu budżetowania.
· W Sacramento (Kalifornia) stosuje się arkusz bilansowania budżetu, przypominający zeznanie podatkowe, w którym przedstawia się obywatelom koszty najważniejszych usług i prosi się ich o wyszczególn...
leopardg