Picture Communication Symbols(1).pdf

Picture Communication Symbols

(symbole PCS)

Strona główna > Komunikacja alternatywna

„Żyjemy w świecie symboli, a świat symboli żyje w nas” ‐ powiedział Jean Chevalier. Dlatego nie powinniśmy przechodzić obojętnie obok czegoś, co

uszlachetnia człowieka, kształtuje jego wrażliwość, co jest na trwałe związane z jego istnieniem i dostarcza mu niezwykłych przeżyć. Symbole

towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów. Gromadziły je nie istniejące już kultury, wpisały się więc na trwałe w tradycję każdego narodu.

Istnieje na świecie wiele wspomagających i alternatywnych sposobów porozumiewania się, opartych na znakach i symbolach komunikacyjnych, które

dają osobie z poważnymi zaburzeniami mowy możliwość porozumiewania się, takich jak:

l System symboli jednoznacznych (przedmioty, ich miniatury lub fragmenty symbolizujące dany przedmiot),

l Zdjęcia obrazki i rysunki (jak najbardziej konkretne),

l Yerkes lexygramy ‐ symbole Yerkes`a,

l PIC symbols ‐ Piktogram Ideogram Communication (ok. 400 rysunków, czarne kontury symboli na białym tle),

l Piktogramy ‐ Pictogram system (białe kontury symboli na czarnym tle),

l Rebus system (piktograficzne symbole reprezentujące całe wyrazy lub ich części. Na rebusie może być umieszczony symbol przedmiotu, jego

nazwa lub część wyrazu, np. sekwencja fonemów albo sylab. Mogą być również użyte znaki manualne (daktylograficzne), np. w celu dokończenia

komunikatu ‐wyrazu),

l PCS ‐ Picture Communication Symbols,

l Picsyms (symbole ideograficzne i piktograficzne Carlton`a i James`a, głównie czasowniki i rzeczowniki, można tworzyć nowe symbole,

ale używa się specjalnej siatki sześć na osiem pól),

l Blissymbols ‐ symbole Bliss`a,

l inne .

Jednakże Picture Communication Symbols (PCS) został uznany na świecie jako jeden

z najbardziej popularnych, przejrzystych i zrozumiałych systemów symboli, a jego

niezaprzeczalnym walorem jest elastyczność, spójność i estetyka. PCS to jeden

z najczęściej wybieranych i używanych systemów symboli na świecie, a znajduje

to wyraz również w Polsce.

Termin symbol wywodzi się ze starogreckiego „symbolom” ‐ znak rozpoznawczy, coś

złączonego, ujmowanego łącznie. Zestaw symboli jest to zbiór zmysłowych

(wizualnych, słuchowych, dotykowych) obrazów lub znaków, które odzwierciedlają,

sugerują jakieś znaczenie, np. nazwę widzianego lub dotykanego przedmiotu,

odczytywany dźwięk, dzięki wzajemnym powiązaniom lub według przyjętej umownej

konwencji. Można je zatem podzielić na:

l znaki wizualne (obrazki, zdjęcia, symbole Bliss`a, PCS, drukowane słowa);

l znaki słuchowe (np. sekwencje fonemów ‐ mowa syntetyzowana, odgłosy i różne dźwięki (np. alfabet Mors`a);

l znaki dotykowe (np. alfabet punktowy do dłoni czy system Braill`a)

Znak może funkcjonować jako symbol gdy istnieje jego związek strukturalny (izomorfizm) pomiędzy tym co symbolizuje lub wynika z umownej

konwencji, które wywołują skojarzenie. Przykładowo, rysunek domu może służyć jako symbol konceptu dom, obrazek osoby pijącej coś może oznaczać

pragnienie, a zdjęcie osoby wyglądającej na nieszczęśliwą może symbolizować ból, ponieważ rysunki czy zdjęcie sugeruje właśnie taką interpretację.

Wiele innych znaków może posłużyć jako symbole z powodu umownych konwencji. A zatem każdy znak może mieć jakieś znaczenie jakie przyjmą

osoby, które go stale używają.

Stopień złożoności obrazka ma również wartość symboliczną, tzn. jaka część obrazka

jest konieczna do kodowania informacji (konceptu), jaka ma być ilość detali i linii na

obrazku. Fotografia dziecka pijącego ze szklanki (kod: spragniony) na białym tle

będzie mniej złożona niż zdjęcie tego samego dziecka na tle szafek kuchennych.

To ważne, by poziom złożoności był jak najniższy, by obrazek, symbol był jak

najbardziej czytelny i zrozumiały.

Bardzo ważny jest także rozmiar wieloznaczności, czyli ilość konceptów jakie mogą być

użyte do kodowania informacji. Im więcej znaczeń zawiera zdjęcie, obrazek

czy symbol, tym większa jego wieloznaczność. Przykładowo, zdjęcie osoby siedzącej

przy stole kuchennym ze szklanką mleka może zawierać jednocześnie kilka konceptów:

osoba, mleko, pić, stół, krzesło, siedzieć, kuchnia. Może to spowodować u odbiorcy

chaos informacyjny i w rezultacie zamazać umowne znaczenie tak prezentowanego

komunikatu. Dlatego tak ważne jest selekcjonowanie symboli tak, aby oznaczały

jednoznacznie to samo dla większości osób (użytkowników symboli). A zatem redukcja

złożoności jest jednym ze sposobów redukowania wieloznaczności symboli. Symbole

powinny być czytelne dla osób nie znających kodów szczególnie wtedy, gdy chcemy zminimalizować złożoność i wieloznaczność. Obrazki wydają się

lepsze do pokazywania rzeczy konkretnych, do kodowania informacji odnośnie „tu” i „teraz” niż do informacji o przeszłości i przyszłości. Symbole PCS

dają większe możliwości kodowania informacji bardziej złożonych i abstrakcyjnych, a także o przeszłości i przyszłości.

Struktura językowa informacji zakodowanej w symbolach obrazkowych (takich jak PCS) na ogół różni się od struktury języka ojczystego pod względem

morfologicznym, syntaktycznym i semantycznym. Obrazy‐symbole PCS częstokroć niekoniecznie odnoszą się do poszczególnych słów języka. Wiadomość

zawarta na obrazku‐symbolu może niekiedy wymagać dwu lub więcej słów, stąd ważne jest, by symbole PCS były podpisane ‐ ułatwi to komunikację,

zmniejszy ilość nieporozumień, przyśpieszy naukę nowych symboli.

zmniejszy ilość nieporozumień, przyśpieszy naukę nowych symboli.

PCS jest zbiorem (zestawem, bazą) prostych rysunków oznaczających podstawowe słowa niezbędne do codziennego porozumiewania się. Są

to czasowniki, rzeczowniki, przyimki, zaimki, ale i przymiotniki. Symbole PCS są bardzo proste, wręcz symboliczne, powinny być podpisane,

ale podczas tworzenia nowych symboli PCS warto dbać o zachowanie tej szczególnej prostoty i jednoznaczności. Słowa oznaczające pojęcia

abstrakcyjne, których nie udaje się wyrazić rysunkiem można zastąpić jakimś wybranym symbolem tak, aby symbol z tym słowem mógł być szybko

odnaleziony wśród wielu symboli na tablicy komunikacyjnej przez użytkownika takiej komunikacji. Właściwe wykorzystanie symboli komunikacji

obrazkowej PCS wymaga przestrzegania kilku reguł i zasad:

l na początku wprowadzamy symbole słów i pojęć, które są użytkownikowi bliskie, dobrze znane, najczęściej używane w codziennej komunikacji;

l nowe symbole wprowadzamy, gdy mamy pewność, że wcześniejsze już są opanowane;

l wybrane symbole muszą być zrozumiałe i łatwe do rozpoznania;

l symbole powinny być odpowiednio dobrane do wieku i aktualnych zainteresowań oraz potrzeb użytkownika;

l symbole powinny mieć dostosowaną do użytkownika wielkość oraz ilość na planszy tak, by możliwie czytelnie wskazywał wybrane słowa;

l symbolami PCS znakujemy otoczenie użytkownika (pomieszczenia w domu, meble, przedmioty, sekwencje wykonywanych czynności w łazience,

salę w przedszkolu, klasę w szkole, itd.);

l należy dążyć do uogólniania znaczeń symboli. Przykładowo: łóżko może oznaczać koncept „łóżko” oraz „spać”, zaś połączenie dwu symboli

np. „żółty” i „owoc” może oznaczać koncept „cytryna”. Zasada ta pozwala na znaczne ograniczenie (zmniejszenie) ilości potrzebnych do

konwersacji obrazków;

l w trakcie rozmów z użytkownikiem symboli PCS zawsze głośno i wyraźnie wypowiadamy nazwy wskazywanych symboli. Daje to szansę na

skorygowanie błędnie pokazywanych obrazków, a tym samym eliminuje nieporozumienia.

System symboli PCS jest dostępny w różnych wersjach językowych. W wersji

angielskiej można kupić różnorodne pomoce z zestawami symboli PCS, kolorowe

naklejki, edukacyjne kasety wideo, książki zawierające czarno‐białe lub kolorowe

symbole (firma Mayer Johnson, USA). W wersji kolorowej PCS dostępny jest również

w programach komputerowych. Polską bibliotekę symboli PCS, gdzie symbole są

podpisane polskimi nazwami, zawiera program komputerowy Boardmaker™ i Speaking

Dynamically™ Pro i Personal Communicator (moduł programu Bliss for Windows). Oba

programy są już dostępne na naszym rynku. Symbole PCS kupuje się w postaci

zestawu, czyli bazy symboli do wybranego programu komunikacyjnego. Oba

wymienione programy mogą korzystać z różnych baz symboli jednocześnie,

np. z piktogramów i symboli PCS.

Zastosowanie programów komputerowych podnosi szybkość, sprawność i estetykę

przygotowywania pomocy do porozumiewania się oraz ułatwia dostosowywanie ich do

indywidualnych możliwości i umiejętności użytkownika. Przy ich pomocy można

drukować symbole zarówno w wersji kolorowej jak i czarno‐białej. Można przygotować

tablice do porozumiewania się o kształcie i wielkości zgodnej z aktualnymi potrzebami

użytkownika, w tym również tablice dokładnie dopasowane do większości elektronicznych pomocy komunikacyjnych (tzw. komunikatorów). W bardzo

krótkim czasie można zapisane na dysku tablice zmodyfikować w dowolny sposób, np. zmieniać kolory tablic, wielkość symboli, ilość symboli na

planszy, itd. Na planszach komunikacyjnych można również tworzyć nowe symbole poprzez połączenie innych symboli lub ich części, albo wymazywanie

elementów rysunku. Program ten daje również możliwość dodawania do biblioteki nowych symboli oraz obrazków i zdjęć (skanów lub wykonanych

aparatem cyfrowym). Więcej na ten temat opisuję w artykułach na temat Boardmaker™ i Speaking Dynamically™ Pro oraz Personal Communicator

w dziale Wykorzystanie komputera > Oprogramowanie .

Opis większości zestawów symboli, z jakimi spotkałam się w literaturze, zawiera informacje dotyczące:

l jasności, zrozumiałości dla osób niewtajemniczonych,

l przydatności do przekazywania informacji dotyczących „tu” i „teraz”,

l przydatności do przekazywania informacji innych niż „tu” i „teraz”,

l zdolności do przekazywania abstrakcyjnych wiadomości,

l ich semantycznej i syntaktycznej struktury,

l podobieństwa struktury językowej do języka ojczystego,

l osób, wśród których symbole mogą być używane.

PCS może być stosowany stale (komunikacja alternatywna) lub tylko jako okresowa pomoc do porozumiewania się i rozwijania mowy (komunikacja

wspomagająca). Dla wielu użytkowników może to być tylko dodatkowy sposób komunikowania się, wspierający ich obecne i/lub przyszłe umiejętności.

W innych przypadkach może to być jedyna metoda przekazywania swoich potrzeb.

Symboli PCS mogą używać do komunikacji dzieci, ale i osoby dorosłe, o ile zaakceptują taką strategię porozumiewania się z innymi ludźmi. Aby ułatwić

korzystanie z bazy symboli PCS należy zestaw symboli umieszczany na tablicy komunikacyjnej dzielić na kategorie i każdej z nich przypisać inny kolor

tła.

System PCS zawiera ponad 3500 symboli, które są uporządkowane w następujących kategoriach:

l Społeczne (podstawowe słowa używane w kontaktach z innymi: zwroty grzecznościowe, wyrażenia opisujące uczucia i emocje jak gniew

czy radość) ‐ kolor różowy lub purpurowy;

l Ludzie (symbole osób, członków rodziny, zawody oraz zaimki „ja”, „twój”) ‐ kolor żółty;

l Czasowniki ‐ nazwy czynności ‐ kolor zielony;

l Opisowe (głównie przymiotniki i przysłówki) ‐ kolor niebieski;

l Jedzenie (żywność: napoje, potrawy, owoce i warzywa) ‐ np. kolor czerwony;

l Wypoczynek (symbole związane z formami spędzania czasu wolnego) ‐ np. ulubiony kolor użytkownika;

l Rzeczowniki (te, które nie są ujęte w innych kategoriach) ‐ kolor pomarańczowy;

l Inne/Różne (kolory, określenia czasu, litery i liczby, spójniki, przyimki) ‐ kolor biały.

Taki podział ułatwia wyszukiwanie potrzebnych symboli i poruszanie się w systemie. Każdy symbol przedstawia graficznie znaczenie słowa, zwyczajowo

używanej frazy, zdania czy zwrotu grzecznościowego. Niektóre symbole (np. pojemniki, kształty twarzy, budowle) zostały przygotowane w kilku

Taki podział ułatwia wyszukiwanie potrzebnych symboli i poruszanie się w systemie. Każdy symbol przedstawia graficznie znaczenie słowa, zwyczajowo

używanej frazy, zdania czy zwrotu grzecznościowego. Niektóre symbole (np. pojemniki, kształty twarzy, budowle) zostały przygotowane w kilku

wariantach, by użytkownik mógł wybrać najbardziej odpowiedni dla siebie. Wiele symboli przedstawionych jest w dwu wersjach: mniej i bardziej

abstrakcyjnej, co zapewnia użyteczność systemu dla osób będących na różnym poziomie rozumienia i nadawania mowy.

Polska biblioteka symboli PCS programu Boardmaker jest bogatsza o nowe, typowo polskie symbole, a mianowicie: polskie potrawy, wizerunki sławnych

Polaków, wierszyki i wyliczanki dziecięce, święta, popularne gry sportowe, pieniądze itp. Oto przykłady wybranych symboli PCS:

Symbol to pojedynczy motyw lub zespół motywów, który jest znakiem treści głęboko ukrytych, mający za zadanie kierować ku nim nasze myśli. A więc

treści wielu symboli nie jesteśmy w stanie wyrazić racjonalnie, czyli ich zwerbalizować (nazwać). W związku z tym, symbol jest najlepszym środkiem

wyrażania najbardziej skomplikowanych sytuacji psychicznych. Jest konkretem tego, co często jest niewyrażalne i niejasne. Do takich należą: znaki

konwencjonalne ‐ flagi, herby, litery, cyfry, znaki fabryczne, drogowe, matematyczne oraz przedmioty, pojęcia, wyobrażenia, przeżycia związane

jakimś wewnętrznym stosunkiem z innym przedmiotem lub pojęciem. Różnica ‐ mimo że na pozór niedostrzegalna ‐ jednak istnieje: znaki

w przeciwieństwie do symboli mają charakter społeczny, czyli są przypisane grupie.

W świecie symboli i znaków żyje i rozwija się dziecko, które poznaje go przez ludzi dorosłych, bo jak powiedział Wygotski: droga dziecka do

przedmiotu, i od przedmiotu do dziecka, prowadzi przez drugiego człowieka. Aby więc dziecko mogło zrozumieć istotę symboli i znaków, musi osiągnąć

właściwy poziom rozwoju umysłowego. A zatem musi mieć:

l zdolność do wyobrażeń, czyli przywoływania kopii przedmiotów nie postrzeganych aktualnie,

l pamięć zdarzeń minionych,

l funkcję symboliczną, czyli zdolność do przywoływania za pośrednictwem symboli i znaków zdarzeń nie postrzeganych aktualnie.

Właściwości te rozwijają się u dziecka już w wieku przedszkolnym. Jest to odpowiedni czas dla rodziców, nauczycieli i terapeutów, aby zastosować

właściwe środki w rozbudzaniu osobliwej, dziecięcej wyobraźni. Warto przypomnieć, że dziecko pod koniec drugiego roku życia uzewnętrznia pierwsze

zachowania z użyciem symbolicznych zastępników, czy to w czynnościach „na niby”, czy w opowiadaniach. Badania jednak dowodzą, że trzeci rok życia

dziecka jest objęty tzw. dziecięcą amnezją. Dowodem na posługiwanie się symbolami i znakami jest częste zastępowanie przez dzieci jednych

przedmiotów innymi. Symbole są ściśle związane z wyobrażeniami, gdyż zastępują przedmioty podczas ich nieobecności. Dlatego też symbole, a także

wyobrażenia mają charakter bardzo subiektywny: rozumienie i interpretowanie symbolu jest sprawą osobistą każdego człowieka ‐ jego wyobraźni

pełnej nieskończonych myśli twórczych. W związku z tym także i dziecko jako istota kształtująca się w różnych sferach i mająca różnorodne własne

doświadczenia, postrzega ten sam przedmiot lub zjawisko często odmiennie niż jego rówieśnik. Dziecko, używając symboli w procesie percepcji

rzeczywistości, a także w komunikacji przejawia swój indywidualny stosunek do niej.

Każdy z nas na pewno znalazł się w sytuacji bycia niezrozumianym przez kogoś lub grupę osób. Wiemy jakie uczucia temu towarzyszą. Otóż bardzo

ważnym elementem związanym z posługiwaniem się symbolami komunikacji obrazkowej PCS jest wyraźne zmniejszenie frustracji wynikającej

z niemożności wyrażania swoich podstawowych potrzeb, doznań, uczuć i emocji, a w połączeniu z dynamicznym rozwojem kontaktów międzyludzkich

ważnym elementem związanym z posługiwaniem się symbolami komunikacji obrazkowej PCS jest wyraźne zmniejszenie frustracji wynikającej

z niemożności wyrażania swoich podstawowych potrzeb, doznań, uczuć i emocji, a w połączeniu z dynamicznym rozwojem kontaktów międzyludzkich

wpływa to bardzo korzystnie na rozwój mowy.

Przykładowe tablice komunikacyjne z symbolami PCS (kliknij na tablice by zobaczyć więcej tablic w powiększeniu):

Zaprezentowane tu symbole pochodzą z biblioteki programu Boardmaker™ i Speaking Dynamically™ Pro (Mayer Johnson Company, USA) oraz Personal

Communicator.

Marzena Mieszkowicz ‐ neurologopeda

Strona główna > Komunikacja alternatywna

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: