"GIMNASTYKA DLA JĘZYKA" - ĆWICZENIA NARZĄDÓW ARTYKULACYJNYCH Cele:
· usprawnianie narządów artykulacyjnych,
· usprawnianie prawidłowego toru oddechowego z wydłużoną fazą wydechu,
· poznanie ułożenia artykulatorów do głoski " sz".
Środki dydaktyczne: paski krepy
1. "Podróż po naszej buzi" - nauczyciel zapoznaje dzieci z nazewnictwem " Buzia to jakby domek , który ma drzwi - usta , okienka- zęby, ściany- policzki, sufit - podniebienie, podłoga- pod językiem, język to miotełka".
2. Ćwiczenia warg: ( ćw. powtarzamy ok. 5 razy)
· dzieci próbują otworzyć "drzwi do domku" - cmokają,
· "drzwi witają się z dziećmi" - usta parskają,
· "drzwi otwierają się szeroko i zamykają" robiąc dzióbek i posyłają buziaczki
3. Ćwiczenia języka: (ćw. powtarzamy ok.5 razy)
· "powitanie miotełki"- otwieramy szeroko usta język dotyka raz górnej raz dolnej wargi.
· "miotełka myje okienka"- język jeździ po górnych i dolnych zębach.
· "trzepanie miotełki" - kląskanie językiem
· " malowanie sufitu" - język uniesiony do góry dotyka podniebienia i wykonuje ruch od zębów do przełyku,
· " malowanie ścian" - wypychanie policzków językiem przy zamkniętej buzi,
· "mycie podłogi"- język wykonuje obroty za dolnymi jedynkami.
3. „Zabawa w wiatr”- dzieci otrzymują paski krepy wciągają powietrze nosem i wolno dmuchają na paski krepy (ćw. powtarzamy ok.5 razy).
4. Dzieci naśladują szum wiatru na głosce "sz" ( prawidłowe ułożenie narządów artykulacyjnych : usta w ryjek, zęby lekko zbliżone, język uniesiony do góry lakko dotyka wałka dziąsłowego)
· wiatr szumi cicho " szszszszszszszsz..."
· wiatr szumi głośno "szszszszszszszsz..."
- ದ -
Ćwiczenia oddechowe
- wyrabianie oddechu dla mowy, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi. - wdech przez nos, wydech ustami,- wykonanie wdechu wymawiając "s" z jednakową głośnością,- wykonanie wdechu wymawiając "s" raz ciszej, raz głośniej,- wykonanie wdechu dmuchając na skrawek papieru (odchylenie papieru musi być cały czas jednakowe),- wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę,- dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczki,- nadmuchiwanie balonów, - ćwiczenia przepony - naśladowanie śmiechu różnych ludzi: - kobiety ha-ha-ha - mężczyzny ho-ho-ho - chłopca ha-ha-ha (hałaśliwie) - dziewczynki hi-hi-hi (piskliwie) - odtajanie zamarzniętej szyby - długie chuchanie - mecz piłek pingpongowych na stoliku lub na podłodze (według wcześniej ustalonych reguł) - Długie głoski - wdech i wydech należy usprawniać także w czasie artykulacji. W tej zabawie posługujemy się głoskami, których artykulację można swobodnie przedłużyć, np. i, y,e, a, o, u, r, m, n, f, w, s, z, ś, ź, sz, ż, ch. Z uwagi na dużą możliwość wyboru każde dziecko może uczestniczyć w zabawie. Zabawa ta powinna zachęcać do intensywnych ćwiczeń logopedycznych te dzieci, które niepoprawnie lub w ogóle nie wymawiają danej głoski.
2. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych - usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywoływanie głosek w izolacji, utrwalanie ich poprawnej realizacji w sylabach, logotomach, wyrazach, zdaniach z nasileniem głoski ćwiczonej.Ćwiczenia języka- gwałtowne wysuwanie i wsuwanie języka w głąb jamy ustnej, zlizywanie z talerzyka miodu, posypki na torty,- "kląskanie" językiem o podniebienie twarde,- dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej żuchwie,- unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego,- wysuwanie języka na górną wargę,- głośne wymawianie głoski a z jednoczesnym unoszeniem języka do wałka dziąsłowego,- kilkakrotne uderzanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy,- lizanie podniebienia przy otwartych ustach,- wypychanie językiem policzków.
Zabawy ćwiczące ruchy języka. Język jest najbardziej ruchliwym narządem mowy, przy jego udziale powstają prawie wszystkie spółgłoski; dużą rolę odgrywa przy wymowie samogłosek. Aby urozmaicić ćwiczenia można posmarować dziecku wargi, np. czekoladą lub dżemem, aby dziecko mogło „wymyć” je językiem; lub nasypać na talerzyk trochę płatków kukurydzianych, a dziecko ma zebrać je posługując się tylko językiem lub wylać na talerzyk jogurt, a dziecko udając kotka ma zjeść go (zlizać) językiem.
„Kotki” – dziecko oblizuje się (czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi), mlaska, naśladuje picie językiem mleka z talerzyka
„Malarz”- dziecko naśladuje malarza, który pędzlem – językiem maluje różne kształty: esy-floresy, kropki, kreski, kółka, itp.
„Sufit – podłoga” – wersja zabawy „lampa – nos” wykorzystująca zamiast palca- język (ćwiczenia ruchu języka w górę i w dół). Inna wersja „okno drzwi” (kierowanie językiem do kącików ust)
„Czyszczenie zębów” – dziecko „szoruje” czubkiem języka po kolei górne zęby i dolne od strony wewnętrznej i zewnętrznej (można połączyć
z zabawą „płukanie buzi”)
„Liczenie zębów” – dziecko dotyka czubkiem języka kolejnych zębów, sprawdza, czy ma już nowe, liczy
„Cukierek” – dziecko wypycha ostrym czubkiem języka raz jeden, raz drugi policzek, udając, że trzyma w buzi cukierka
„Broda i wąsy” – dziecko sprawdza językiem, wyciągając go mocno w górę i w dół, czy nie rosną mu wąsy i broda, a następnie sprawdza, czy nie ma zarostu na policzkach wyciągając język mocno na boki
„Małpka” – dziecko wkłada język między górną wargę a górne zęby lub między dolną wargę a dolne zęby i z taką mina skacze jak małpka
„Konik” – naśladowanie jazdy konika, kląskanie językiem (można łączyć
z zabawą „Konik i woźnica” ćwicząc dodatkowo wargi).
Ćwiczenia warg- szybkie zmienianie układu ust "uśmiech"-"ryjek",- wykonywanie ruchów imitujących gwizdanie i cmokanie,- zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie,- dmuchanie przez wargi ułożone w kształt dziobka i z zębami górnymi na dolnej wardze,- parskanie,- półuśmiech-odciąganie na przemian kącików warg,- nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lub nosem.
Zabawy ćwiczące ruchy warg – wpływają na muskulaturę policzków i mimiki. Wargi biorą aktywny udział przy powstawaniu wielu spółgłosek (np. p, b, m, sz, ż, cz, dż) i samogłosek, dlatego ich wyćwiczenie jest bardzo ważne. Zasadniczą sprawą jest, aby dziecko nauczyło się maksymalnie oddalać od siebie wargi (jak przy wymowie a), a także maksymalnie oddalać kąciki ust (przesadny uśmiech) i zbliżać kąciki ust (tworząc „ryjek”) oraz umiejętność wykonywania tych ćwiczeń naprzemiennie (uśmiech – ryjek).
„Całuski” – przesyłanie sobie nawzajem całusków (wargi ściągnięte w tzw. „ryjek”)
„Świnka” – ułożenie warg w ryjek świnki (można połączyć z ćwiczeniami dźwiękonaśladowczymi: „kwi, kwi”, chrumkaniem i chodzeniem na czworakach)
„Sekret” – nic nie powiem. Dziecko mocno zaciska rozciągnięte wargi. Można połączyć z opowiadaniem o chłopcu, który mocno strzegł sekretu i na pytania różnych osób odpowiadał „nic nie powiem” i zaciskał wargi
„Konkurs uśmiechów” – dziecko maksymalnie oddala kąciki ust od siebie pokazując zęby (zęby trzonowe zaciśnięte). Można opowiedzieć o konkursie np. zwierząt na najpiękniejszy uśmiech
„Rybka” – dziecko powolnie otwiera i zamyka wargi tworząc kształt koła; jakby bezgłośnie mówiły „po”
„Zły pies” – dziecko szczerzy zamknięte zęby obnażając je tak, aby dziąsła były widoczne (może przy tym złowrogo warczeć)
„Konik i woźnica” – dziecko parska jak konik (może przy tym biegać naśladując konika), a woźnica cmoka
„Usta zaglądają do brzucha” – dziecko wciąga usta w głąb jamy ustnej
„Zabawa w chowanego” – wargi chowają się - na przemian nakładanie górnych zębów na dolną wargę i dolnych zębów na górną wargę, lekkie przygryzanie
„Ptaszki” – dziecko robi dzióbek mocno ściągając wargi i wysuwając je do przodu, lekko je otwiera naśladując dziobanie
„Baloniki” – dziecko nabiera dużo powietrza i zatrzymuje je w wydętych policzkach. Na hasło „pękł” przekłuwa palcem balonik – słychać odgłos pękania
„Płukanie buzi” – dziecko nabiera powietrze do buzi i „przelewa” je kilkakrotnie z jednej strony policzków na drugą, pod górną i dolną wargę.
Ćwiczenia podniebienia miękkiego- wdychanie i wydychanie powietrza przez nos,- wypowiadanie sylaby apa z przedłużeniem momentu zwarcia warg,- wypowiadanie sylab ap, op, ep, yp, up z przedłużeniem zwarcia warg,- ćwiczenia z rurką (przenoszenie kawałków papieru),- ziewanie.
Zabawy ćwiczące podniebienie miękkie – należy rozpoczynać równolegle z poprzednimi ćwiczeniami. Dobrym ćwiczeniem jest ziewanie, które także ćwiczy żuchwę. Podczas ziewania podniebienie miękkie wraz z języczkiem, które jest jego zakończeniem unosi się do góry i lekko cofa.
„Leniuszek” – dziecko udaje ziewanie (można opowiedzieć dziecku bajkę o chłopcu, który nic nie chciał robić, ciągle był senny i cały czas ziewał)
„Przeciągi” – dziecko szeroko otwiera buzię i w takiej pozycji próbuje wciągać powietrze nosem, a wypuszczać ustami naśladując przeciąg
„Chory miś” – można opowiedzieć dziecku bajkę o chorym misiu, który kaszle, kicha (przy wysuniętym na brodę języku), a po zażyciu leków zasypia i chrapie (na wdechu i wydechu).
Ćwiczenia żuchwy- opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze,- wykonywanie ruchów poziomych, - ruchy do przodu i do tyłu.
Zabawy ćwiczące ruchy żuchwy – usprawniają dolną szczękę i rozluźniają mięśnie narządów mowy, a także całego ciała. Ćwiczenia żuchwy należą do najprostszych, ponieważ poruszanie dolną szczęką jest czynnością fizjologiczną (np. jedzenie, ziewanie).
„Krowa na pastwisku” – dziecko naśladuje żucie trawy przez krowę, wykonując ruchy z zamkniętymi wargami (i z otwartą buzią) we wszystkich kierunkach. Zabawę tę można połączyć z chodzeniem na czworakach
i ćwiczeniami dźwiękonaśladowczymi: muu, muu
„Krokodyl” – „kłapanie paszczą” - ruchy szczęk przy szeroko otwartej buzi
z uwidocznionymi zębami
„Żarłok” – naśladowanie człowieka, który chciał zjeść wszystko, co spotkał (ćwiczenie podobne, jak przy zabawie w krokodyla, ale w tym przypadku ruchy szczęk nie uwidaczniają zębów – jak przy bezgłośnym „am”)
„Szuflada” – mocne wysuwanie szczęki do przodu i cofanie do pozycji wyjściowej (nie stosować przy przodozgryzie)
„Śpiewak” – podczas słuchania utworu wokalnego, dziecko naśladuje śpiewaka szeroko otwierając buzię (język leży nieruchomo na dnie jamy ustnej). Gdy rodzic nagle przerwie utwór, dziecko szybko zamyka buzię.
Ćwiczenia emisyjno - głosowe - wyrabianie właściwej tonacji, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów. - próby wymowy poszczególnych bądź niektórych samogłosek na różnej tonacji,- ćwiczenia na wyrazach dźwiękonaśladowczych ( muuu..., chał chał..., pi pi..., itp.),- stajemy swobodnie w niewielkim rozkroku, ręce luźno zwisają wzdłuż ciała, głowa lekko pochylona do przodu. Unosząc powoli głowę, bierzemy głęboki wdech a wypuszczamy gwałtownie parskając jak koń (powtarzamy kilka razy),- wyobraźcie sobie, że jesteśmy w lesie i chcemy przywołać koleżankę i kolegę, których nie widzimya) przeciągamy samogłoskę w pierwszej sylabie: Baaa...siu!, Maaaaa...ćku!b) przeciągamy samogłoskę w drugiej sylabie: Elkaaaaa...!, Tomkuuuuu...!ĆWICZENIA WŁAŚCIWE Z ZAKRESU KOREKCJI WAD WYMOWY- utrwalanie głoski korygowanej w sylabach otwartych i zamkniętych,- utrwalanie głoski korygowanej w strukturze logotomowej,- utrwalanie głoski korygowanej w wyrazach w nagłosie, śródgłosie i wygłosie,- utrwalanie głoski korygowanej w zdaniach,- automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowy kierowane,ĆWICZENIA WSPOMAGAJĄCE TERAPIĘ LOGOPEDYCZNĄ A) ĆWICZENIA ORTOFONICZNE: 1. Zabawa dziwne kroki. Na sygnał nauczyciela dzieci chodzą w rytm muzyki po sali dziwnymi krokami np.: trzymając się za jedną nogę , jak po wąskiej kładce nad przepaścią , z ciężkim workiem na plecach , niosąc obiad na tacy , zawiązując rozwiązujące się co chwilę sznurowadła. 2. Zabawa zimno - ciepło. Jedna osoba wychodzi na chwilę z sali , pozostali chowają przedmiot. Następnie osoba zgadująca jest naprowadzana na zgubę za pomocą wskazówek ciepło - bliżej , zimno - dalej .
3. Zabawa słuchowo - ruchowa - spacer w deszczu - Prowadzący rozkłada na dywanie deszczowe kropelki wykonane z kartonu dzieci spacerują podczas muzyki a gdy słysza szum deszczu. zatrzymują się na kropelce stają na jednej nodze z rak tworząc parasol. Na koniec zdmuchują z dłoni kropelkę.
4. Zabawa kolorowe kobierce : nauczyciel rozkłada na podłodze krążki w kolorach żółtym zielonym , czerwonym. Słysząc dźwięki muzyki , dzieci poruszają się swobodnie po sali między krążkami .Podczas przerwy w muzyce zatrzymują się .Na sygnał "szukamy liści zielonych dzieci stają na krążku w wymienionym kolorze. Zabawę powtarzamy kilkakrotnie.
5. Zabawa - reakcja na melodię -rytmiczne kroki - kiedy smutna melodia chodzimy pod parasolem ( ręce złączone nad głową ) kiedy wesoła - przeskakujemy przez kałuże .
6. Zabawa w reniferowe zaprzęgi .Dzieci dobierają się w pary , stają jedno za drugim i podają sobie ręce i naśladują zaprzęg Mikołaja. Biegają w rytm melodii i naśladują dzwoneczki .W przerwie między melodiami zamieniają się miejscami w parze .
Dzieci siedzą półkolem przed logopedą , który wyraźnie, prawidłowo wymawia głoski a, i, u. Następnie "wymawia" je bezgłośnie, a dzieci rozpoznają każdą z nich z ruchów warg. Ostatnim etapem zabawy może być indywidualne bezgłośne wypowiadanie głosek przez dzieci i zgadywanie również przez poszczególne dzieci. B ) ĆWICZENIE WYCISZAJĄCE: 1. Marsz na palcach ( cicho , cicho) 2. Zabawa w słuchanie odgłosów sali .Dzieci siedzą z zamkniętymi oczami i nasłuchują jakie pojawiają się dźwięki w sali i za oknem. 3.Śpiewanie piosenki wyciszającej tak aby dopasować się do siły dźwięku odtwarzanej melodii : Siedzimy sobie w ciszy , Nikt nas tutaj nie usłyszy. ( x4 ) C) ĆWICZENIA STYMULUJĄCE ROZWÓJ SŁUCHU FONEMATYCZNEGO - usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze i źle wypowiedzianych. Ćwiczenia słuchu mownego służą usprawnianiu zdolności precyzyjnego słyszenia i różnicowania dźwięków w wypowiedziach własnych i otoczeniu.
- rozpoznawanie odgłosów naturalnych z otoczenia, np. z ulicy - rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków za pomocą słuchu, np. uderzenie łyżeczką o szklankę - rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków tylko słuchowo (polecamy dzieciom zamknąć oczy lub odwrócić się) - rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku przez potrząsaniem pudełkiem, np. kamyki, gwoździe, groch - rozpoznawanie źródła dźwięku, odszukiwanie go, np. zegarka lub radia - nadawanie, odtwarzanie i różnicowanie głosów zwierząt i ptaków - różnicowanie i odtwarzanie odgłosów otoczenia, np. stukot pociągu, świst czajnika - rozpoznawanie osób po głosie, tzn. poszczególnych dzieci w klasie lub głosu dziecka, które naśladuje głosy zwierząt - rozróżnianie i naśladowanie dźwięków wydawanych przez instrumenty muzyczne.1. Odtwarzanie w układzie przestrzennym wystukanego " rytmu". Dziecko otrzymuje do dyspozycji kilka klocków. Osoba prowadząca ćwiczenia wystukuje określony rytm zasłaniając rękę. Zadaniem dziecka jest ułożenie klocków odpowiednio do tego rytmu. Jeśli dziecko popełnia błąd, powtarzamy stukanie i naprowadzamy dziecko na poprawne wykonanie ćwiczenia,2. Zabawa w pogodę. Zabawa słuchowo - ruchowa - Burza . Prowadzący siada z dziećmi tworząc koło i umawia się z nimi , że będą ilustrować dźwięki ciałem. Uczestnicy powtarzają kolejno ruchy demonstrowane przez kierującego zabawą np.: Lekki deszcz-pocieranie dłońmi o siebie Silniejszy deszcz - klepanie dłońmi o uda Burza - tupanie wysuniętymi stopami o podłogę Na dany sygnał dzieci włączają się kolejno do zabawy powtarzając zadany gest. Powtarzają tak aby dźwięki wzmagały się i cichły stopniowo. 3. Zabawa słuchowa deszczowe chmury Osoba prowadząca przedstawia dzieciom tablice z różnymi układami rytmicznymi deszczowych kropli. Nawiązuje do ustalonych wcześniej określeń; deszcz pada siąpi leje. Proponuje dzieciom wyklaskiwanie lub wystukiwanie kolejnych rytmów z tablic. Najpierw podaje wzorzec słuchowy. 4. Rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie pierwszej głoski.Całe obrazki z jednego kompletu rozdajemy dzieciom, które kładą je przed sobą tak, aby ilustracje były widoczne. Osoba prowadząca ćwiczenia pozostawia do swojej dyspozycji drugi komplet obrazków. Nie pokazując obrazka wypowiada odpowiednią głoskę. Każde z dzieci sprawdza, czy ma obrazek, którego nazwa rozpoczyna się od podanej głoski. Dziecko, które rozpozna właściwy obrazek, otrzymuje drugi do pary, 5. Różnicowanie głosek poprzez wskazywanie obrazków, rysowanie, wycinanie itp.(np. które zwierzę wydaje dany odgłos wąż - sssss…, mucha - zzzz), 6. różnicowanie głosek z użyciem gestów - wymawiamy opozycyjne głoski, gdy dziecko usłyszy np. "sz" - podnosi rękę do góry (tak jak układa się język przy artykulacji), gdy "s" - opuszcza na dół,- różnicowanie takich samych głosek, różnych i o podobnym brzmieniu lub sylab (np. ba - da - ga - ba…) - dzieci sygnalizują moment usłyszanej głoski lub sylaby. D) ĆWICZENIA I ZABAWY Z MUZYKĄ 1. Zabawa muzyczna "Tańczymy lambada" ze wskazaniem wysokości dźwięków.Prowadzący gra albo śpiewa dźwięki: wysokie, niskie. Kiedy gra dźwięk wysoki, dzieci pokazują "lampę", kiedy niski - "nos."2. Muzyczna zabawa z piosenką "Praczki." Dzieci wykonują ruchy i czynności wykonywane przez praczki zgodnie z tekstem piosenki.3. Rytmiczne powtarzanie tekstu na tle pulsu ( np.klaskanie w ręce) - nauka tekstu na zasadzie echa:Tyle dni już czekam na to żeby znowu przyszło lato żeby latać jak ptak, żeby poczuć wiśni smak Nie wiem co bym dała za to Żeby znowu przyszło lato 4. Rytmiczne powtarzanie tekstu ze zmienną intonacją , tempem , lub siłą głosu:.- zabawa ruchowa "Sanna." Dzieci ustawiają się w kole, formują "sanki" mówią lub śpiewają piosenkę i biegną po okręgu koła. Na zakończenie każdej zwrotki zatrzymują się, odwracają do siebie twarzami i klaszczą w ręce partnera.
E ) ĆWICZENIA STYMULUJĄCE OGÓLNY ROZWÓJ DZIECKA - "Walka z piłkami". Dzieci w dwóch grupach , naprzeciwko siebie toczą po kilka piłek, które od razu odtacza się z powrotem. Czasami toczymy nawet kilka piłek na raz. Aby je odesłać dzieci muszą się wykazać zręcznością i szybkim refleksem. Gra ta rozwija zręczność, spostrzegawczość, uczy przestrzegania zasad,- - Żołnierski marsz. Sylwetka wyprężona, ręce przyciśnięte do tułowia. Dziecko maszeruje w rytm melodii jak żołnierz podczas parady. Stopy muszą być mocno wyprężone i wysunięte ku przodowi. W tej pozycji uniesiona stopa powinna być postawiona na podłodze. Ćwiczenie to wyrabia prawidłową postawę i ładny chód. - Koń w cyrku. Należy kroczyć unosząc wysoko kolana, podobnie jak koń w cyrku. Dzieci chodzą w rytm melodii coraz szybciej, aż wreszcie biegną. Następnie zwalniają i w końcu stają. - Na łące. Dzieci podzielone na trzy grupy: świerszcze, żaby, pszczoły - stoją w luźnej gromadce. Każda grupa wywoływana jest do poruszania się innym akompaniamentem. Na dany sygnał, np. klaskanie, świerszcze biegają i wydają głosy - cyk, cyk...:pozostałe dzieci kucają. Potem zmienia się sygnał, np. uderzenie w bębenek - to znak dla żab, które wołają -...
Melissa222