Ryzyka Zawodowego
Poradnik dla zespołu dokonującego szacowania i oceny ryzyka zawodowego
Opracował:
mgr Jarosław Chmielewski
Poziom jakości bezpieczeństwa pracy oraz wielkość natężenia ryzyka zagrożeń zawodowych można oceniać na wiele sposobów. Każdy pracodawca może samodzielnie dokonać tej oceny i analizy. W tym procesie pomocna jest PN - N - 18002, która określa ogólne zasady przygotowania oceny ryzyka zawodowego.
Zaleca się przeprowadzać ocenę ryzyka zawodowego okresowo i zawsze wówczas, gdy wykorzystywane do jego oceny informacje straciły swą aktualność, a w szczególności w następujących sytuacjach :
- przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,
- przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy ( np. technologicznych lub organizacyjnych ),
- po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy,
- po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.
Sposób przeprowadzania i dokumentowania oceny ryzyka zawodowego zależy przede wszystkim od wielkości i organizacji i rodzaju zagrożeń. Zaleca się, aby proces przygotowania oceny ryzyka zawodowego obejmował :
- zapewnienie zasobów niezbędnych do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego,
- wyznaczenia odpowiednich osób do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego,
- określenia potrzeb szkoleniowych i zapewnienie szkolenia osobom przeprowadzającym ocenę ryzyka zawodowego,
- określenie sposobu dokumentowania wyników oceny ryzyka zawodowego,
- zapewnienie udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego,
- zapewnienie osobom oceniającym ryzyko zawodowe dostępu do odpowiednich informacji i zasobów ( w tym potrzebnych konsultacji i usług ),
- przeprowadzenie analizy struktury organizacyjnej w celu sporządzenia wykazu stanowisk pracy,
- określenie sposobu informowania pracowników o wynikach oceny ryzyka zawodowego.
Zaleca się wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za planowanie i koordynowanie działań związanych z oceną ryzyka zawodowego w organizacji.
Ocena ryzyka zawodowego obejmuje wszystkie stanowiska pracy, zarówno stacjonarne, jak i niestacjonarne. W celu usprawnienia przebiegu oceny i skrócenia czasu jej przeprowadzania dopuszcza się, jeżeli to możliwe, wyróżnienie grup stanowisk, na których wykonywane są w tych samych warunkach te same zadania i na których występują te same zagrożenia. Ocena nie musi być wówczas przeprowadzana dla każdego z tych stanowisk z osobna; na ogół wystarczy identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka przeprowadzana dla jednego stanowiska z każdej z grup.[1]
Jak widać, PN - N – 18002 wyznacza tylko kierunki. Pozostawiono pełną swobodę przy dokonaniu oceny i analizy ryzyka zawodowego pracodawcy. Należy jednak pamiętać, że musi być osiągnięty efekt końcowy i zamierzone cele.
Podejmując prace związane z oceną i analizą ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz zagrożeń wypadkowych należy sobie odpowiedzieć na podstawowe pytanie czemu ma ona służyć. Jeżeli sobie odpowiemy na to pytanie oraz uświadomimy sobie zasadność naszych działań łatwiej nam będzie przystąpić do realizacji zleconego przez pracodawcę zadania.
Doskonałym narzędziem umożliwiającym określenie celów oceny ryzyka zawodowego i metody oceny ryzyka jest odwołanie się do niżej przedstawionego schematu.[2]
Co ?
oceniamy
PRZEDMIOT OCENY
Po co ?
CEL OCENY
Jak ?
METODA OCENY
Kto ?
technika, sztuka rzemiosło, etyka
Należy pamiętać, że ocena ryzyka zawodowego musi obejmować wszystkie aspekty i elementy pracy. Nie możemy pominąć żadnego elementu w ocenie, bo wówczas ona będzie niekompletna i nie będzie odzwierciedlała rzeczywistego stanu bezpieczeństwa pracy.
NIEBEZPIECZNE
STANOWISKU
PRACY
POMIESZCZENIA
Rysunek nr 2 Poglądowe przedstawienie obszaru objętego oceną ryzyka zawodowego zgodnie z wymaganiami określonymi w dyrektywie 89/391/EWG[4]
Jeżeli mamy już określone podstawowe zasady przygotowania oceny ryzyka zawodowego możemy przystąpić do określenia celów. Możemy tu posłużyć się ogólnymi zapisami w PN - N – 18002 jednak należy pamiętać, że są one jedynie tylko wskazówkami do określenia własnych celów.
Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu :
- sprawdzenie, czy występujące na stanowiskach pracy zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy jest znane związane z nimi ryzyko zawodowe,
- wykazanie, zarówno pracownikom i / lub ich przedstawicielom, jak i organom nadzoru i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ochrony,
- dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materiałów oraz organizacji pracy,
- ustalenie priorytetów w dziedzinach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego,
- zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ocena ryzyka zawodowego odgrywa istotną rolę w procesie monitorowania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, dostarczając informacji niezbędnych do planowania działań korygujących i zapobiegawczych w stosunku do niezgodności zidentyfikowanych w tym procesie.[5]
Iwona Romanowska – Słomka tak definiuje cel oceny ryzyka zawodowego :
Ocena ryzyka zawodowego ma za zadanie zapobiegać skutkom zagrożeń zawodowych. Skuteczne zapobieganie skutkom zagrożeń zawodowych lub inaczej wyeliminowanie ryzyka powinno być stawiane jako ogólny główny cel oceny ryzyka . Jeżeli nie jest możliwe wyeliminowanie ryzyka, należy je zredukować. Nie dające się wyeliminować ryzyko resztkowe należy kontrolować zaś wiedzę o zagrożeniach i ryzyku przekazywać pracownikom.[6]
może się zdarzyć ?
być skutki
niepożądanych
zdarzeń ?
mogą wystąpić
zagrożenia ?
ryzyka
jest możliwe
i czy się opłaca
ograniczyć
ryzyko ?
Rysunek nr 3 Istota ryzyka[7]
Pamiętać należy również, że celem oceny ryzyka zawodowego jest nie tylko jego szacowanie, ocena i analiza, ale również analiza zagrożeń wypadkowych i podjęcie takich działań, które pozwolą nam na ich wyeliminowanie bądź ograniczenie.
Pomocne będą nam tu omówione wcześniej obszary oceny zagrożeń TOL. Łącznie powinny one stworzyć podstawę dla jedności działania i wzajemnego dopełnienia się w likwidacji lub ograniczeniu zagrożeń wynikających z ryzyka zawodowego na stanowisku pracy oraz zagrożenia wypadkowego.
Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka zawodowego
Błędnym jest stwierdzenie ogólnie występujące wśród pracodawców, osób kierujących pracownikami i samych pracowników, odnoszące się nie tylko do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego, ale również do większości spraw związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, że to co się z tym wiąże jest w zakresie kompetencji i obowiązków pracownika służby bhp. Nic bardziej błędnego i mylnego nie można sobie wyobrazić.
Analizując chociażby same tylko przepisy kodeksu pracy odnajdujemy w nich wiele zapisów świadczących o tym, że obowiązek ten spoczywa nie tylko na pracowniku służby bhp ale również na może na pozostałych osobach uczestniczących w całym procesie pracy. Obowiązek ten spoczywa jednak na pracodawcy. To on a nie kto inny odpowiada za stan bezpieczeństwa i higieny pracy na terenie zakładu pracy.[8] Zapoznając się dokładniej z orzeczeniami NSA oraz opiniami prawnymi czytam, że to pracodawca wyłącznie odpowiada za ten stan. Nie może on powoływać się na to, że naruszenie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy nastąpiło bez jego winy lub że winę ponosi wyłącznie osoba trzecia.
I tak w art. 207 Kodeksu pracy odnajdujemy zapis, że za stan bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiada pracodawca. W art. 212 Kodeksu pracy obowiązek organizowania w sposób bezpieczny procesu pracy spoczywa na osobie kierującej pracownikami. Zaś art. 100 Kodeksu pracy mówi, że pracownik zobowiązany jest znać i stosować w procesie pracy przepisy i zasady bhp.
Dlatego też błędne jest przekonanie wielu osób, że analizę ryzyka zawodowego można wykonać jednoosobowo i powinien to zrobić pracownik służby bhp. Jednak prawdą jest, że to pracownik służby bhp powinien mieć najlepsze rozeznanie w jaki sposób prawidłowo należy ją przeprowadzić. Należy też pamiętać, że w procesie szacowania ryzyka oraz środków profilaktycznych winien wziąć udział lekarz medycyny pracy sprawujący nadzór nad pracownikami.
Dopiero szeroka grupa specjalistów i ich aktywny udział w szacowaniu, ocenie i analizie ryzyka zawodowego pozwoli na jego prawidłowe i rzetelne przeprowadzenie.
PN - N - 18002 daje wytyczne w tym zakresie następujące :
Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza zespół ( lub zespoły ), w skład którego mogą wchodzić : pracodawca, pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę ( w tym osoby kierujące pracownikami ) lub / i eksperci spoza organizacji. Zaleca się, aby zespół oceniający ryzyko zawodowe składał się z osób, które :
- znają i rozumieją zasady oceny ryzyka zawodowego,
...
ajerkiewicz