„POMOC PSYCHOLOGICZNA DLA DZIECI ALKOHOLIKÓW-ROBINSON”.odt

„POMOC PSYCHOLOGICZNA DLA DZIECI ALKOHOLIKÓW-ROBINSON”


ROZDZIAŁ I
Przypadek I-I (10 lat chłopak)
Wyznanie dyrektora cyrku.
Życie chłopca, którego ojciec pił, alkoholizował się (choroba pogłębiała się coraz bardziej). W ciągu dwóch lat pracowity i zaradny zdobył środki na odbudowę domu, który im spłonął. Ich rodzinne wspomnienia też. Ojciec zaczął pić. Najpierw poza domem, potem chował w domu butelki, potem pił już jawnie. Spędzał noce poza domem. Rola opiekuna młodszej siostry. Zawsze sprawiał wrażenie, że panuje nad sytuacją. Czuł gniew, to była reakcja na opuszczenie (przez ojca) i maskował emocje, ból i świadomość, że został odrzucony.
W sklepie, gdy ojciec się zataczał a sprzedawcy patrzyli, czuł zakłopotanie, pragnął, by nikt go nie widział. W restauracjach wstydził się za jego zachowanie i bał się, że ludzie przez to nie będą go lubić. Butelka dla ojca była ważniejsza od jego rodziny. Poczucie własnej wartości chłopaka spadło. Stał się nieśmiały, zamknięty w sobie, osamotniony, skrywał uczucia i nikomu ich nie okazywał. Stosunki między rodzicami stawały się coraz gorsze, były kłótnie, bijatyki. On był w centrum by opanować rodzinę (ROLA ARBITRA). Próbował ukryć kłótnie przed sąsiadami, zamykając drzwi i okna.
On- rola rodzinnego cyrku. OPIEKUN-ROZJEMCA-ARBITER-RODZINNY BOHATER. Gdy był dorosły: nadal odgrywał tę rolę (dyrektora cyrku), choć nie żył już w rodzinie ogarniętej alkoholem. Zaczął odczuwać boleśnie każdą sytuację z dzieciństwa. Zaczął nad sobą panować bardzo wcześnie. Po dojrzewaniu panowanie nad sobą i otoczeniem przerodziło się w obsesję. Dobre sposoby przetrwania z dzieciństwa, miał problemy w relacjach z innymi ludźmi. Problemy w pracy, stał się pracoholikiem (czerpał z niej poczucie własnej wartości, praca była jego całym życiem. Remont w osobowości i pomoc grup Anonimowych Alkoholików i Dorosłych Dzieci Alkoholików pomogły zrozumieć sposób spostrzegania świata i jego odczucia.
Jak żyć i przetrwać w rodzinie alkoholowej?
Wielu dorosłych postrzega, że powielają w swoim życiu te same destrukcyjne wzorce zachowań, jakie miały miejsce w ich rodzinach. Wpadają w alkoholizm, mają zaburzenia w jedzeniu lub stają się pracoholikami.
Przyczyna:
Dzieci alkoholików nie wiedzą, jaka powinna, jak wygląda normalna rodzina. Czerpią wizję rodziny z telewizji, radia itp.
Z powodu choroby alkoholowej cierpi cała rodzina. Im dłużej żyją z tą chorobą, tym silniejszy staje się jej wpływ i dłuższy i trudniejszy jest proces powrotu do normalności. Dzieci stają się dorosłe, odłączają się od rodziny.
Alkoholizm jako choroba rodzinna.
Alkoholizm jest chorobą rodzinną- dotyka każdego członka rodziny i wywiera niszczący wpływ. Postrzeganie alkoholowej rodziny jako układ pozwala lepiej zrozumieć tę koncepcję choroby. Specjaliści muszą zrozumieć wewnętrzne współzależności w całym układzie rodzinnym. Patrzeć na rodzinę kompleksową- każdy człowiek jest częścią układu. Gdy rodzina funkcjonuje nienagannie jakakolwiek zmiana powoduje zaburzenia funkcjonowania usiłując się przystosować do zmiany zachowania się alkoholika. Brak równowagi. Członkowie rodziny wyręczają, przejmują obowiązki alkoholika. Nie zdają sobie sprawy z tego, że choroba podstępnie zżera tkankę, jaką stanowi rodzina. Rodzina coraz bardziej staje się chora. Wszystko obraca się wokół uzależnionego rodzica(ców). Zachowania przysparzające najmniejszy stres, kontakt z zewnętrznym światem uzależniony jest od alkoholika. Sekret rodzinny.
Role pozwalające przetrwać w rodzinie alkoholowej.
Role dziecka, które obiera pozostają w dorosłości. Cel roli (wszystkich ról) to: ukrycie choroby, jaką jest alkoholizm.
Główny rozgrywający (współuzależniony):
- jest to zawsze współmałżonek alkoholika lub jego rodzina
- obowiązki i zobowiązania uzależnionej zostają przeniesione na osobę rozgrywającą, której rola polega na utrzymaniu kierowniczej roli wewnętrznej rodzinnego układu, by wszystko wyglądało w porządku
- ta rola w praktyce umożliwia dalsze trwanie w chorobie
Bohater rodzinny:
- w każdej rodzinie jest taka rola (najstarsze dziecko czuje się odpowiedzialne za cierpienia rodziny, robi wszystko by naprawić istniejącą sytuację)
- dziecko stara się utrzymać rodzinę w normie, udaje że wszystko jest w porządku, robi by tak wszyscy myśleli
- w szkole wyróżnia się w nauce lub sporcie
- nie uzyskuje żadnego wsparcia od specjalistów, gdyż sprawia wrażenie dziecka odpornego, nie potrzebującego żadnej pomocy
- pozornie wygląda na to, że niczego mu nie brakuje
- może być najbardziej uważnym, bystrym uczniem, zasługującym na zaufanie, najpopularniejszym dzieckiem w szkole
- przestrzega reguł
- zajmuje czołowe funkcje w samorządzie szkolnym i zajęciach pozaszkolnych
- ma nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności, potrzebę wykazania się, perfekcjonizm
- te dzieci nie wiedzą co to zabawa i relaks, stają się małymi, poważnymi dorosłymi
- dzieciństwo zdominowane przez poważne problemy
- myślą ciągle o chorobie i o chorym rodzicu
- mają problem z odgrywaniem swojej roli, gdy dorosną i zaczynają pracować
- nie potrafią oderwać się od pracy, popadają w pracoholizm
- sukcesy w pracy dochodzą do szczytu kariery
- odsuwają na bok swoje odczucia i potrzeby
- problem z nawiązywaniem bliższych kontaktów
- niezdolni do wyrażania uczuć
- stają się zgorzkniali, mają pretensję do świata, że ominęło ich dzieciństwo
- dziecko to jest odpowiedzialne (dziecko odpowiedzialne: przypomina rodzinnego bohatera; dziecko najstarsze, przyjmuje odpowiedzialność za siebie i rodzinę; przyjmuje obowiązki dorosłego, w szkole radzi sobie świetnie, kieruje klasą, podejmuje decyzje jako dorosły; będzie miał problem z zaufaniem komukolwiek, nawiązaniu bliższych przyjaźni i rozluźnieniem kontroli), dopasowuje się (dziecko dopasowane: średnie lub młodsze, które płynie na fali, nie myśląc i nie czując, mają starsze, odpowiedzialne rodzeństwo, działają tak jak im się każe, akceptują wszystko; stosują się do tego co się wydarzy, nie angażują się emocjonalnie, nic im nie sprawia bólu, w głębi mają poczucie niskiej wartości i utratę kontroli nad własnym życiem, dziecko zagubione, nikomu nic nie mówi co się dzieje i jak się czuje) łagodzi sytuację (rozjemca: jest pocieszycielem rodziny; czuje się odpowiedzialny za troski i cierpienia rodziny, za jej emocjonalne samopoczucie; ignoruje własne potrzeby; pociesza innych, by poczuli się lepiej; są to najwrażliwsze dzieci w rodzinie; zaabsorbowany uczuciami innych; troska o wszystkich członków rodziny, gdy ich nie ma co ze sobą począć) albo odgrywa się (dziecko odgrywające się: negatywna postać; ukazuje swe urazy psychiczne, sprawia kłopoty w domu i w szkole; czuje gniew; wykroczenia przeciw prawu; niechciane ciąże; nadużywanie substancji chemicznych; przebywają w domach poprawczych; zakładach psychiatrycznych i innych placówkach opieki społecznej [największa potrzeba pomocy dla takiego dziecka])
- następuje komunikacja tych ról
Kozioł ofiarny:
- na nim skupiają się problemy i frustracje rodziny
- odwraca się od rzeczywistości, od problemów rodzinnych, pakuje się w kłopoty np. bójki, narkotyki, konflikty z prawem;
- w szkole zawsze przeszkoda, jest niegrzeczny, nauczyciele zawsze go pamiętają jako tego złego
- demonstruje zewnętrznie swój gniew
- rzadko im się udaje zrobić coś dobrze w pracy zawodowej, niepowodzenia
- wybierają drogę na skróty, narażając się szefowi
- brak zgodności we współżyciu z innymi
- alkoholicy i narkomanii
- są nieprzystosowani do życia w społeczeństwie
- brak zdolności do podtrzymywania więzi społecznych- są outsiderami
- sprawiają wrażenie dziwaków, choć są samotne, okaleczone, pełne lęku i złości
Dziecko zagubione:
- nie sprawia rodzinie problemów
- odizolowane od rodziny, żyje we własnym świecie, w poczuciu krzywdy i samotności
- dzieci średnie; nie potrafią znaleźć sobie miejsca w rodzinie i szkole
- jako dorosły nie umieją się odnaleźć, znaleźć sobie miejsca w pracy
- nikt ich nie widzi, nie dostrzega, nie pamięta
- ma trudności w wyrażaniu uczuć, kryje je głęboko, niekiedy odwracają gniew przeciwko sobie np. samobójstwa, narkotyki
- w pracy trzymają się na uboczu, pracują same, praca w grupie sprawia im trudności, pracodawcy pomijają ich w podwyżkach i awansach
- czas wolny spędzają same
- nietrwałe, zagubione, samotne, okaleczone, nie zdolne do stawiania czoła problemom
Maskotka:
- odwraca uwagę od rodzinnego problemu i skupia ją na sobie; zgrywając się; błaznuje
- rola polega na tym, by ulżyć rodzinie w ciężkiej sytuacji, rozweselając ją swoim humorem i żartami
- odwrotne uczucia siedzą w nim: smutek, strach
- najmłodsze dzieci
- traktują lekko poważne sytuacje, by wszyscy byli szczęśliwi, nie traktują wszystkiego zbyt serio
- kryją się za murem śmiechu
- rozśmiesza innych, błazen klasowy; nauczyciel nazywa go nieznośnym; może przeszkadzać
- na zewnątrz roześmiany, wewnątrz płacze
- w pracy: opinia kawalarzy, rozweselających wszystkich
- np. zostają aktorami komediowymi (sukces)
- życie społeczne: dusza towarzystwa, skupiają na sobie uwagę innych
- z trudem radzą sobie ze stresem
- smutne, wystraszone, niepewne; samotne
- kłopoty z poważnymi, głębszymi związkami

DOM RODZINNY SZKOŁA PRACA ŚRODOWISKO SPOŁECZNE
Bohater (dziecko odpowiedzialne) gwiazda klasowa pracoholik pozytywna jednostka
Kozioł ofiarny (dziecko odgrażające się) dziecko trudne rozrabiacz osobnik niedostosowany
Zagubione dziecko dziecko osamotnione w grupie pracownik trzymający się na uboczu samotnik
Maskotka błazen klasowy kawalarz dowcipniś na zawołanie
Rozjemca (łagodzący nastroje) dziecko pomagające innym w klasie osoba rozwiązująca problemy opiekun

Wskazówki dla osób pracujących z dziećmi i młodzieżą:
prezentuje wyższość- bohater
agresja- kozioł ofiarny przeciwieństwa i zaprzeczenie prawdziwych, utajonych uczuć
wycofanie się- dziecko zagubione
dowcip- maskotka
Role stają się nieodzowną częścią ich osobowości. Cele roli przetrwać chorobę alkoholika, zakamuflowanie tej choroby przed światem, przed ludźmi, a oni mogliby przyjść z pomocą. Dzieci przyswajają sobie zasadę: „Nie mów, nie ufaj, nie czuj”...(wg Claudii Black)
Jak pomóc rodzinnemu bohaterowi?:
Wypatruj dzieci „nadmiernie kompetentnych\\\\\\\", które robią wra¬żenie, jakby funkcjonowały na maksymalnych obrotach. Zadbaj o to, aby ci potencjalni rodzinni bohaterowie byli w takim sa¬mym stopniu przedmiotem uwagi, jak inne dzieci, którym być może łatwiej przychodzi wyrazić swoje potrzeby lub o coś po¬prosić. Przyjście wyjątkowo odpowiedzialnym dzieciom z po¬mocą w znalezieniu w życiu równowagi pomiędzy pracą a zaba¬wą - to ważny i realistyczny cel. Kładź nacisk na to, by te dzieci nie poświęcały się i nie rezygno¬wały z potencjalnych korzyści, czerpanych z różnych zajęć, do¬świadczeń czy interakcji, pod pretekstem, że są zbyt zajęte i przed¬kładają potrzeby innych nad swoje własne. Stawiaj stale przed dziećmi zadania, odpowiadające ich zdolnościom na danym etapie rozwoju, ale pomóż im, by nauczyły się nie brać na swoje barki zbyt wiele. Unikaj niezwykle wysokich wymagań i ob¬ciążania dzieci taką odpowiedzialnością, jakby były dorosłe, choć¬by nawet ochoczo chciały się podjąć takich obowiązków. Daj im do zrozumienia, że nie ma niczego złego w zrelaksowaniu się i bezczynności. Upewnij je, że nie zawsze muszą się czymś wy¬kazywać, by zrobić przyjemność komuś innemu i że można rów¬nież zrobić raz przyjemność sobie samemu, co może oznaczać bezczynność. Dowartościowuj te dzieci za to, „kim są\\\\\\\", a me tylko za to, „co robią\\\\\\\". Upewnij je, że mogą liczyć na twoje bezwarunkowe po¬parcie jako jednostki - a nie tylko poparcie dla czegoś, nad czym pracują lub, co osiągnęły. Powinny wiedzieć, że akceptujesz je nie¬zależnie od tego, czy odniosą sukces, czy też poniosą porażkę. Okazuj, że je cenisz i darzysz uznaniem, że są kimś szczególnym, nawet, jeśli w danej chwili nie wykazują się niczym konkretnym. Naucz je większej giętkości i elastyczności, włączając do pro¬gramu spontaniczne, wymyślone na poczekaniu zajęcia. Zachęć je, aby rozpoznawały swoje prawdziwe uczucia i często je wyrażały w rozmowach lub dawały im wyraz w formie arty¬stycznej.
Pokieruj nimi, gdy muszą podjąć ważne lub trudne decyzje, które rodzice pozostawili do ich uznania - na przykład gdy chodzi o to, w jaki sposób i gdzie spędzać czas po szkole, czy iść na b z tą czy inną sympatią, albo jaki wybrać zawód. Wyraź radość z ich sukcesów i ciesz się ich osiągnięciami rażę z nimi, ale naucz je, że można zaakceptować również porażkę i że nie muszą być doskonałością zawsze i w każdej dziedzinie. Bądź z nimi po wielkim niepowodzeniu czy odniesionym zawodzie. Pozwól dziecku zrozumieć i zaakceptować fakt, że niepowodzenie jest częścią doli człowieczej. Zadbaj o to, by miały okazje do zabawy, relaksu i radości, a mogły nacieszyć się dzieciństwem razem z innymi rówieśnikami, a nie spędzały większości czasu z dorosłymi, przy wykonywaniu „dorosłych\\\\\\\" czynności. Akceptuj śmiech, chichoty, nawet wygłupy, wplatając do programu zabawne opowieści lub zdarzenia. Silna motywacja do osiągania wyników, odnoszenia sukcesów i sprawiania przyjemności innym sprawia, że dzieci alkoholików nie mają szansy przeżycia dzieciństwa. Mimo że i zachowanie wcale na to nie wskazuje, dzieci alkoholików, które są bohaterami rodzinnymi, potrzebują pokierowania nimi i nadzoru ze strony dorosłych. Potrzebny im jest również czas na zabawę, naukę, fantazjowanie i korzystanie z przywilejów dzieciństwa. Dzieciństwo stanowi mocny fundament dla dorosłego życia. Małoletni, którzy mieli szansę być dziećmi, będą w dorosłym życiu zdrowsi, bardziej wielostronni i mniej skłonni do użalania się nad tym, co utracili.
Jak pomóc kozłowi ofiarnemu?
Popatrz na zachowanie kozła ofiarnego jako wołanie o pomoc a niejako próbę zagrożenia tobie osobiście. Unikaj spisywania kozła ofiarnego na straty, zgodnie z często występującą tendencją. Te dzieci - ze wszystkich czterech odgrywanych ról - bywają najmniej lubiane, gdyż ich zachowania - niekiedy gwałtowne, niezgodne z prawem lub zagrażające otoczeniu- wywołując często u dorosłego lęk i gniew. Kosztują także najwięcej energii. Zrób inwentarz własnych uczuć w stosunku do kozła ofiarnego. Pozwól sobie na stwierdzenie, że trudno ci polubić to dziecko. Terapeuci nie muszą lubić wszystkich dzieci tak samo, ale mają obowiązek wszystkie traktować sprawiedliwie i pomagać im w zaspokojeniu ich potrzeb. Radykalnie zmień swoje zachowanie wobec kozła ofiarnego, jeśli jesteś do niego nastawiony/a negatywnie. Niekiedy możesz być tak rozzłoszczony lub wystraszony, że powiesz lub zrobisz coś, co wy¬wrze na kozła ofiarnego negatywny wpływ. Jest szansa, że zmiana w twoim zachowaniu wywoła u kozła ofiarnego zmianę na lepsze. Bądź uczciwy/a w wyrażaniu swoich uczuć. Ja sam, pochodząc z domu z problemem alkoholowym, miałem trudności z przy¬znaniem, iż dane dziecko mnie irytuje i z wyrażeniem moich odczuć w słowach. Negując swe prawdziwe uczucia, wzmacnia się tylko system zaprzeczania faktom, który występuje w alko¬holowej rodzinie. Przekaż dziecku swoje odczucia. Jeśli kozioł ofiarny robi coś, co cię złości, powiedz mu o tym w oględny sposób. Mów jednak, że jesteś zły o konkretną rzecz, jaką zrobił, a nie na niego samego. Stosując takie podejście, wpajasz dzieciom alkoholików kilka różnych prawd: (1) Uczysz je, że dzieci alkoholików nie muszą negować swych prawdziwych uczuć, do czego zmuszone są w domu. (2) Uczysz kozły ofiarne, że mogą raczej w sposób kon¬struktywny wyrazić swoje uczucia w słowach, zamiast wyłado¬wywać je destrukcyjnie na kimś innym. (3) Dajesz przykład, jak należy w dojrzały sposób radzić sobie z silnymi emocjami i ukie¬runkowywać swe uczucia. Unikaj w kontakcie z tymi dziećmi zbytniej surowości i skłon¬ności do karania; próbuj nawiązać kontakt z prawdziwym dziec¬kiem, kryjącym się pod przykrywką pozorów. Zatroszcz się o to, aby kozioł ofiarny wiedział, gdzie są granice tego, co wolno, a czego nie wolno. Poinformuj wyraźnie, jakie są obowiązujące reguły i zwyczaje. Rozsądne, przewidywalne, a jed¬nak elastyczne granice i obowiązujące zwyczaje są ważne, jeśli chcemy pomóc tym dzieciom zapanować nad ich własnymi zacho¬waniami. Postaraj się o pozytywne podejście,, tłumacząc im, czego się od nich oczekuje i z jakiego powodu” zamiast mówić im; czego im nie wolno. Dziecku, które przebiega przez hol, mówi się; na przy¬kład: „Proszę, przechodź przez hol zamiast biegać, inaczej mógł¬byś się przewrócić i skaleczyć”. W ten sposób dziecko otrzymu¬je informacje, jak powinno się zachować i dlaczego. Natomiast nakazując dziecku jedynie „Nie biegaj po holu!\\\\\\\" kładzie się na¬cisk tylko na zakaz i nie przekazuje mu się wiadomości, jak po¬winno się zachować. Chwal kozła ofiarnego za zachowania pozytywne- nawet w naj¬drobniejszych rzeczach (za przyniesienie odrobionego zadania, spełnienie jakiejś twojej prośby, skupienie na zajęciach chociaż¬by przez pięć minut). Tym dzieciakom trzeba bardzo wiele uznania za ich właściwe zachowanie, gdyż większość reakcji, z jaki¬mi spotykają się ze strony dorosłych ma charakter negatywny. Wyznacz im role przywódcze w sytuacjach, gdy sukces jest pewny i pochwal za dobrze wykonane zadanie. Kozły ofiarne nieraz mają utajone zdolności przywódcze, które trzeba tylko wykryć. Pomóż kozłom ofiarnym poznać swoje uczucia i dać im wyraz na rozmaite sposoby: poprzez działalność twórczą, aktorstwo albo udział w grupowych dyskusjach. Zachęcaj do właściwego wyładowania emocji. Możesz im na przykład pokazać, że będą w porządku, jeśli okażą gniew czy frustrację gniotąc glinę, kopiąc pień drzewa czy waląc w worek treningowy. Niedopuszczalne jest natomiast, by wyżywali się na innym dziecku lub na dorosłym. Zapewnij dziecku opiekę ze strony kogoś - wolontariusza, ro¬dzica lub doradcy - kto zajmie się nim indywidualnie. Zarówno ty sam, jak i dziecko od czasu do czasu możecie potrzebować chwili wytchnienia od siebie nawzajem. Zachęć te dzieci, by zajęły się jakąś dyscypliną sportu, najlepiej ściśle zorganizowaną, gdzie można wyładować silne emocje, jak również rozwijać pozytywne relacje interpersonalne, a także na¬uczyć się, jak być członkiem społeczności i jak być liderem. Pomóż innym dzieciom zrozumieć kozła ofiarnego najlepiej jak potrafisz, respektując zarazem ich odczucia i prawa. Dzieci nie powinny jednak być zmuszane do zadawania się z kozłem ofiar¬nym, jeśli sobie tego nie życzą.
Jak pomóc dziecku zagubionemu?
Daj mu poczucie przynależności do grupy. Zadbaj, by wiedziało, że zajmuje ważne miejsce w klasie i nadaje się do tej roli. Korzystaj z nadarzających się okazji do zintegrowania zagubio¬nego dziecka w szerszym środowisku społecznym. Nie wyma¬gaj jednak od niego, by spędzało cały czas w towarzystwie, gdyż wszystkie dzieci potrzebują czasem samotności. Zachęć zagubione dziecko, by wzięło udział w zajęciach, wyma¬gających interakcji społecznej (np. zbiorowe rozwiązywanie pro¬blemów, tworzenie kolażu, malowanie na murze, planowanie zabawy klasowej), zamiast siedzieć samotnie (snując marzenia lub czytając sobie w kącie). Wywieszaj na tablicy ogłoszeń prace artystyczne, opowiadania lub inne interesujące rzeczy, by podbudować pewność siebie u dziecka i jego poczucie własnej wartości. Podbuduj samoświadomość dziecka, chwaląc je, gdy wyraża kon¬struktywne myśli i opinie. Wybierz z programu temat, którym dziecko byłoby szczególnie zainteresowane i w którym mogłoby dokonać czegoś wartościo¬wego na rzecz grupy. Pomóż dziecku rozpoznawać i wyrażać swoje uczucia za pośred¬nictwem bezpiecznych, niczym nie grożących środków wyrazu, jak malowanie palcami, rzeźba w drewnie, kukiełki, dyktowanie opowiadań, muzyka i inne formy artystyczne. Zaproponuj zajęcia wymagające rozwiązywania problemów i zwróć się o pomoc w znalezieniu rozwiązania w taki sposób, aby dziecko nie poczuło się skrępowane. Wiele zagubionych dzieci ukrywa swoją wybitną inteligencję, podobnie jak wszystko inne, tak, że nauczycie¬le mogą nigdy nie dowiedzieć się, jakie zdolności ma dziecko. Opracuj socjogram (zob. rozdział VI), by ustalić, z kim z grupy dziecko najbardziej chciałoby współpracować i które wywiera¬łoby na nie dobry wpływ. Połącz dziecko zagubione z wybranym przezeń dzieckiem i wyznacz im zadanie lub jakąś formą aktyw¬ności, w której mogłyby współdziałać z sobą. Notuj, ile razy zwracasz się do zagubionego dziecka lub ile razy je chwalisz. Sprawdzaj te listę pod koniec dnia, żeby oriento¬wać się na bieżąco, jak dalece ci się to udaje i jakie postępy robi dziecko.
Jak pomóc maskotce?
Poświęć maskotce indywidualnie bardzo wiele uwagi i postaraj się poznać to dziecko osobiście. Daj dziecku do zrozumienia, że nie powinno ukrywać swej prawdziwej osobowości i że ludzie będą je nadal lubić, nawet, jeśli nie będzie opowiadać dowcipów. Pomóż maskotkom otworzyć się, pozyskując ich zaufanie. Cho¬ciaż mogą sprawiać wrażenie beztroskich, trzeba okazać im wie¬le życzliwości, aby nabrały ufności na tyle, by odrzucić maskę. Posłuż się opowiadaniem różnych historii, by przekazać dziecku informację, że nie ma nic złego w okazywaniu prawdziwych uczuć. Wymyślona opowieść o dziecku, które na zewnątrz za¬wsze prezentuje roześmianą twarz, ale wewnątrz płacze, pozwo¬li dotrzeć do dziecka z przesłaniem w sposób nie budzący w nim poczucia zagrożenia. Posłuż się kukiełkami, aby zademonstrować rolę błazna, ale zarazem opisz smutek, jaki błazen kryje w głębi duszy. Na¬stępnie daj kukiełki dziecku, aby z ich pomocą odegrało podob¬ną rolę. Wciągnij dziecko do innych zajęć, dających możliwości artystycz¬nego wyrazu, takich jak zajęcia plastyczne, muzyka i rękodzieło. Pokazuj dziecku właściwe reakcje i emocje, stosowne do dane¬go wydarzenia. Wyjaśnij, że na przykład śmiejemy się z rzeczy zabawnych, ale płaczemy, gdy jesteśmy świadkami czegoś smutnego i złościmy się, gdy ktoś zrobi nam krzywdą. Jeżeli dziecko śmieje się, gdy komuś dzieje się coś złego, zdefiniuj te sytuacje na użytek dziecka i wyjaśnij rzeczowym tonem: „To nie było śmieszne, kiedy John upadł. Potłukł się i bardzo go bolała noga\\\\\\\". Namów starsze dzieci, aby zaczęły pisać dziennik i robiły tam zapiski, co dzień, albo, co tydzień. Zapewnij je, że poza tobą nikt nie będzie tych zapisków oglądał. Powiedz im, że w każdej chwili mogą z tobą o tym porozmawiać.
Rola daje chwilowo ulgę w dorosłości role tracą aktualność. Nie przynoszą korzyści, robią szkodę. Zdeterminowane i pełne niepokoju dzieci alkoholików często szukają ucieczki w alkohol i innych substancji uzależniających, pracy, jedzeniu, seksie, nie kompleksowe zachowania.

ROZDZIAŁ II
„Przystosowanie psychiczne dzieci alkoholików”.
Zdrada, podstęp, kłamstwo, sprzeczne komunikaty- opisuje interakcje miedzy dziećmi a pijącymi alkoholikami. Każde dziecko doświadcza uczucia strachu, gniewu, winy, niepewności, zakłopotania i wstydu. Fakt alkoholizmu w rodzinie kształtuje ich uczuciowość, osobowość i zachowania. Choroba- główna siła nadająca kierunek ich życiu, dzieci żyją w ciągłym strachu.
Psychiczne pole bitwy
- stres i napięcie u członków rodziny
- przetrwanie
- czasem trudno wytrzymać z niepijącym rodzicem (kłamie, by ustrzec się przed pijącym, wina dziecka)
- trudny charakter współuzależnionego rodzica jest jednym z przejawów choroby, są rozdrażnienie, nerwowi, napięci, przygnębieni, złoszczą się, swoje emocje przenoszą mimowolnie na dzieci, próbują stworzyć sytuację, że niby wszystko jest w porządku, są tym tak pochłonięci, że byle głupstwo ich denerwuje
- cała ich uwaga skupia się na alkoholizmie
- dziecko jest lekceważone, niechciane, niekochane
- gdy pijanemu „urwie się film”- jest szczerze przekonany, że nie jest winny stawianym mu zarzutom
Rozwój systemu zaprzeczeń
- mechanizmy obronne: zaprzeczenie i negowanie
- mówię: Twój ojciec nie jest alkoholikiem, on jest nałogowym pijakiem.
- gdy rodzic współuzależniony neguje sytuację, w której dziecko było świadkiem, odczuwa ono zakłopotanie i brak zaufania dla własnego postrzegania rzeczywistości; zaczyna tłumić swoje podejrzenia i bagatelizować związane z nimi uczucia
- dzieci rozdzielają obraz pijącego na dwa: dobry i zły; mała uwaga do odczuć o chorobie
- w wieku ok. 9 lat dziecko wątpi i zaprzecza swoim spostrzeżeniom oraz osobom z zewnątrz chcącym przekonać je o problemie alkoholowych rodzica
- zaprzeczają i kłamią wobec rówieśników po to, by ukryć bolesną rzeczywistość w której są zmuszone żyć
- to właśnie poprzez rozwój systemu zaprzeczeń rodziny alkoholowe nabywają cech odróżniających je wyraźnie od rodzin zdrowych
Profil psychologiczny rodzin alkoholowych (naukowcy wobec alkoholików):
- w rodzinach alkoholowych częściej dochodzi do konfliktów i dysfunkcji, problemy małżeńskie, nieszczęśliwi, mało spójne, słabo zorganizowane, maja małe potrzeby intelektualne i kulturalne, konflikty
- dzieci alkoholików wychowują się w rodzinach bardzo podzielonych, często kłótnie, rozwody, niezgoda wśród rodziców i rodzeństwa
- metody wychowawcze pijących ojców (niepijący ojcowie są odrzucani, są ośmieszani, szorstko traktowani i lekceważeni); matki odrzucają dzieci, dyscyplina, konflikty, nadopiekuńczość
- rodziny cierpią na brak solidarności i ciągły niepokój
- relacje w rodzinie to: napięcia, walki, kłótnie,
- dominacja nad młodszym rodzeństwem (agresja, frustracja), wrogość, złość
Urazy emocjonalne (bolesne rany):
- burza emocji, złość, wściekłość, rozpacz
- złość wobec rodziców- reakcja na odrzucenie, niszczenie ich rzeczy, kłamstwa, bije członków rodziny, krzyczy na nich
- lęk i przerażenie- sytuacja w domu wywołuje te uczucia, na przemoc, wykorzystywanie seksualne
- poczucie winy- obwiniają się o spowodowanie alkoholizmu rodzica, winne za ich picie, że nie mają możliwość powstrzymania rodziców
- smutek i agresja- dzieci- smutek, dorośli- agresja; uważają swoje dzieciństwo za nieszczęśliwe, a w domu sytuacja niepewna
- niepewność- niestałość i nieprzewidywalność postępowania rodziców, wahania nastroju
- zawstydzenie i izolacja- lęk przed wstydem, nie nawiązują kontaktów, bo muszą ukrywać chorobę rodzica; nie zapraszają nikogo do domu; wycofanie się i izolacja, budują mur
- żal- reakcja emocjonalna, utrata rodzica, szczęśliwego dzieciństwa itp.
Funkcjonowanie psychiczne:
a/ czynniki wpływające na rozwój psychiczny:
- płeć dziecka
- płeć pijącego rodzica
- wiek dziecka
- status socjoekonomiczny rodziny
- czy piją obydwoje rodzice
- rasa
- kolejność w jakiej dziecko przyszło na świta
- czynniki konstytucjonalne
- czynniki zewnętrzne (instytucje, inni ludzie)
- czy rodzic jest aktywnym czy niepijącym alkoholikiem
- dzieci obydwóch alkoholików są bardzo agresywne
b/ samoocena:
- znacznie zaburzenia
- patrzą na siebie bardzo krytycznie, niska samoocena
- relacje miedzy rodzicami zaburzone
Dzieci odporne na urazy psychiczne:
- potrafią wyjść cało z psychicznych opresji
- posiadają zdolność do radzenia sobie i reagowania na stres w niekonwencjonalny sposób
- rozkwitają pomimo problemów
- autorzy porównują dzieci do lalek: szklane: tłuką się z powodu pełnego stresu, podatne na urazy, załamują się całkowicie, plastikowe: dźwigają brzemię doznanych ran, zostają trwale poobijane; metalowe: są niezniszczalne, odporne na szkodliwy wpływ otoczenia, rozwijają się normalnie
Dzieci odporne:
- przystosowane społecznie
- nie przejmują się problemami, spokój wewnętrzny
- lubiane
- pozytywna samoocena
- wspaniali rodzice z nich wyrastają
- zdolni intelektualnie i twórczo
- często ich zachowanie jest tylko maską
- nie ujawniają swoich słabości
Centrum kontroli:
- kontrola nad własnym, postępowaniem dla dzieci alkoholików jest bardzo istotna, chce panować nad życiem otoczonym alkoholem, kontrola zewnętrzna, brak zdolności wpływania na otaczający świat z korzyścią dla siebie, przyczyną jest zła socjalizacja w okresie ich dzieciństwa, bo są paraliżowane stresem i napięciem
- brak wiary w to, że mogą przeciwstawić się biegowi wydarzeń i przejęcia kontroli nad swoim życiem (wyjątki to dzieci odporne)
Problemy w relacjach międzyludzkich:
- o tym decydują interakcje zachodzące między członkami jego rodziny, nie zapewniają prawidłowego podłoża dla rozwoju zdrowego modelu reakcji międzyludzkich
- rodzice nie odgrywają pozytywnych ról
- nieufność przeniesiona na innych
- z rodzeństwem niezgoda, brak przyjaciół.
- nadmierna podejrzliwość i brak zaufania
Wskazówki dla osób pracujących z dziećmi i młodzieżą alkoholików:
- nie możesz spowodować, że alkoholizm zniknie z czyjegoś życia; możesz mu pomóc; nikt nie może powstrzymać picia poza samym alkoholikiem
- najlepszą formą niesienia pomocy dzieciom jest ułatwianie im zajęcia się samymi sobą i poprawienia sytuacji w domu, na ile jest to możliwe
- wyciągnij pierwszy rękę dziecko tego nie zrobi
- nie etykietuj dziecka
- duża uwaga na dziecko, upewnij się, że poświęcono mu wyraźną uwagę
- zapewnij dziecko, że przyczyną alkoholizmu są problemy ich rodziców; one nie są odpowiedzialne za te chorobę
- pomagaj dziecku zyskać poczucie panowania nad swoim środowiskiem, podejmowanie wyzwań
- ustal relacje jeden do jednego i komunikujcie się z nim na poziomie uczuć
- unikajcie nadopiekuńczości, cierpliwość wskazana
- pokaż jak wyglądają inne rodziny
- zrozum, że problemy ich nie są przyczyną, by dziecko było dogłębnie zepsute
- pomoc dziecku w wyrażaniu uczuć, rozwiązywaniu konfliktów
- zezwólcie na samotność i chwile prywatności jeżeli tego potrzebuje, równowaga
- pomóżcie im rozwijać poczucie zaufania

ROZDZIAŁ IV
Kłopoty z nauką i zachowaniem
1. Szkolne problemy dzieci alkoholików:
§ niższe zdolności intelektualne u chłopców
§ gorsze umiejętności werbalne i niższy stopień rozumienia czytanego tekstu
§ gorsze wyniki w nauce uzyskiwane przez dzieci ojców alkoholików i matek alkoholiczek
§ gorsze wyniki testów na inteligencję
§ gorsza koordynacja percepcyjno-ruchowa, pamięć i opanowanie słownictwa
§ częstsza zmiana szkół
§ powtarzanie klas
§ gorsza frekwencja w szkole
§ niezdolność do koncentracji
§ niespokojne zachowanie, impulsywność
§ dzieci te są częściej kierowane do psychologa lub poradni
§ dzieci z rodzin alkoholików o niskich dochodach częściej bywają wyrzucane ze szkoły, rzadziej kończą szkołę średnią
Alkoholizm rodziców wpływa bardziej niekorzystnie na postępy w nauce chłopców niż dziewcząt, ci znajduje wyraz zarówno w ich zachowaniu i samopoczuciu, jak i w uzyskiwanych słabych ocenach. Obniżona sprawność intelektualna u chłopców może być następstwem faktu, że odrzucają oni niemożność rozwijania wrodzonych zdolności. Chłopcy ciężej przechodzą okres dostosowywania się do nowej sytuacji rodzinnej, co znajduje wyraz w ich postępach w nauce, w szkole i w wynikach testów poznawczych.
2. Ubóstwo a wyniki w nauce:
warunki życia w niedostatku w połączeniu z alkoholizmem rodziców zwiększają ryzyko wyrzucenia ze szkoły, pozostania na drugi rok w tej samej klasie, wagarowania, zaniechania nauki przed ukończeniem, szkoły średniej
takie dzieci mają problemy natury emocjonalnej, są często pod opieką poradni specjalistycznych
w okresie dojrzewania miewają większe problemy ze szkołą, wchodzą w konflikty z prawem
sam tylko kontakt z nadużywającymi alkoholu rodzicami nie musi doprowadzić do klęski w nauce- składa się na to także odporność psychiczna dziecka, separacja bądź rozwód rodziców, ubóstwo, środowisko rodzinne, system opieki społecznej, zdolność do stawiania czoła trudnościom i problemom
3. Przyczyny słabych wyników:
szkoła może być dla dzieci alkoholików kryjówką, bezpiecznym miejsce, lubią szkołę, chcą w niej przebywać i rozkwitają w klasie- lub jest wręcz przeciwnie- szkołą może stać się jeszcze jednym czynnikiem stresu, miejscem gdzie przebywa się niechętnie itp.
dzieci alkoholików nie dają sobie rady w szkole z wielu powodów: rodzice są tak pochłonięci własnymi problemami, że dzieci schodzą na dalszy plan, nawet jeśli dziecko uczy się dobrze nie otrzymuje pochwały ze strony rodziców
trudno jest się uczyć dzieciom i pamiętać o zadaniach domowych w domu, w którym co dzień panuje chaos, nieprzewidywalność i zamęt
dzieci bywają zaabsorbowane utrzymaniem spokoju i normalnych warunków w domu, cała ich energia skupia się na rodzicu alkoholiku i na próbach opanowania i ustabilizowania swego życia
brak snu, stres, zmartwienia po awanturach, troski o to, co się dzieje w domu pod nieobecność dziecka lub tego, co się będzie działo po powrocie do domu- to kolejne powody dla których dziecko nie będzie potrafiło się skupić na nauce i na szkole
dzieci alkoholików bardzo często fantazjują (np. o podróżach o spokojnym domu) odreagowując w ten sposób stres
wszystkie dzieci alkoholików potrzebują interwencji wychowawców, intensywna terapia potrzebna jest dzieciom, które wyładowują swój ból i frustrację, zamiast je ukrywać (zachowania chuligańskie).
1/5 nastolatków dokonujących prób samobójczych pochodzi z domów, w których jedno lub oboje rodziców pije,
dzieci alkoholi...