EKONOMIA_KOLOKWIUM.doc

EKONOMIA KOLOKWIUM 26.05.10

1 Inflacja.

Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś okresie.

Przyczyny inflacji:

·         nadmierna emisja pieniędzy (możliwa tylko w systemie pieniądza dekretowego) nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez 1. dodruk banknotów niemających pokrycia, 2. oprocentowanie pieniędzy 3. działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza")[1].

·         niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży

·         wzrost zagregowanego popytu w gospodarce

·         niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

·         przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

·         ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

·         wadliwa struktura gospodarki

·         import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

·         długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

·         monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

·         zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze

Skutki inflacji:

Negatywne skutki inflacji to:

·         Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe – te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.

·         Tzw. koszty zdartych zelówek – są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu – wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.

·         Tzw. koszty zmienianych jadłospisów – są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami – przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

Inne skutki inflacji

·         Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto itp.).

·         Ponieważ rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki. Na przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5 zł/kg do 6 zł/kg (oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki, kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a producenci szynki – zmniejszą.

·         Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba.

Rodzaje inflacji:

·         pełzająca – nie przekracza 5% rocznie,

·         Inflacja umiarkowana(krocząca) – oscyluje w granicach 5-10% rocznie,

·         megainflacja – 15–50% rocznie

·         galopująca – wzrost cen od kilkudziesięciu do ok. 100% w skali rocznej,

·         hiperinflacja – roczny wzrost cen o ok. 100% lub więcej.

Stopa inflacji jest to procentowa zmiana ogólnego poziomu cen w kolejnych okresach, najczęściej liczona rok do roku

Deflacja – ograniczenie podaży pieniądza na rynku powodujące wzrost siły nabywczej pieniądza

2. Wzrost gospodarczy.

Wzrost gospodarczy - proces wzrostu produkcji w gospodarce jako całości

Rozwój gospodarczy – nie tylko proces produkcji w gospodarce, ale również jakościowe zmiany gospodarki dotyczące systemu społeczno-gospodarczego i różnych aspektów struktur gospodarczych.

Powszechnie stosowanym miernikiem wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu produkcji, nazywana również tempem wzrostu produkcji.

Stopa wzrostu produkcji – stosunek przyrostu produkcji między dwoma okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym.

PKB – całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na terenie danego kraju.

Sposoby liczenia:

Ø       Metoda sumowania produktów – polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w danej gosp. w ciągu roku,
Dobra finalne – nabywane przez ostatecznego użytkownika
Dobra pośrednie -  dobra, które są w całości zużywane przez przedsiębiorstwa przy wytwarzaniu innych produktów.

Ø       Metoda sumowania dochodów – polega na dodawaniu tych dochodów powstających w procesie wytworzenia produktów i usług w danym roku.

Ø       Metoda sumowania wydatków – polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują:
a) wydatki na dobra konsumpcyjne (Ck)
b) wydatki na krajowe dobra inwestycyjne (Ik)
c)wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produktu i usługi (Gk)
d)wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe (Ex)
PKB=C+I+G+Ex

Czynniki podażowe: ?

Czynniki popytowe: ?

Mierniki wzrostu gospodarczego:
• produkt krajowy brutto(PKB): całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na terenie danego kraju(kiedy rośnie PKB społeczeństwo staje się bogatsze),
• produkt narodowy brutto(PNB): całkowita wartość wyrobów i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu jednego roku, PNB uwzględnia również dochody krajowych firm uzyskane za granicą, nie uwzględnia dochodów obcych firm działających w kraju,
• dochód narodowy(DN): stanowi nowo wytworzoną wartość produktu krajowego w ciągu roku przez wszystkie podmioty gospodarki narodowej, skorygowaną o saldo rozliczeń z zagranicą,
• wielkość produktu PKB przypadająca na jednego mieszkańca.

3. Podaż łączna i popyt łączny

Popyt zagregowany (inaczej popyt globalny) jest to suma popytów na danym obszarze. Funkcja ta, podobnie jak funkcja popytu, pokazuje skłonność do zakupu (jednakże tu bez rozgraniczania na dobra) w zależności od wielkości dochodu grup konsumenckich np. gospodarstw, przedsiębiorstw etc. Obliczanie popytu zagregowanego jest jedną z metod obliczania produktu krajowego.

Na popyt zagregowany mają wpływ:

·         Realne bogactwo społeczeństwa,

·         Realne stopy procentowe,

·         Oczekiwania ekonomiczne,

·         Oczekiwania inflacyjne,

·         Zmiany w kursach wymiany walut,

·         Dochód państw importujących towary danego państwa.

Podaż zagregowana (agregatowa) - suma podaży dóbr i usług w gospodarce narodowej.

·         Pokazuje zależność między ilością produktów, czyli wielkością realnego produktu narodowego brutto, jaką wszyscy producenci w gospodarce chcą zaoferować na sprzedaż, a poziomem cen mierzonych deflatorem produktu narodowego brutto w danym okresie.

4. Cykl koniunkturalny.

Cykl koniunkturalny – okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej

Fazy:

a)faza kryzysu – charakteryzuje się nadprodukcją czyli przewagą podaży w porównaniu z efektywnym popytem. Powoduje to spadek wielkości gospodarczych, przy czym tempo spadku poszczególnych wielkości jest różne.

b)faza depresji – odznacza się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom – jest to tzw. dolny punkt zwrotny.

c)faza ożywienia – cechuje ją wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej.

d)faza rozkwitu – charakteryzująca się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, ale już w zwolnionym tempie.

Coraz częściej wyróżnią się jedynie dwie fazy:
-fazę spadkową

-fazę wzrostową

Przyczyny:

Obecnie ekonomiści, wyjaśniając wahania cyklu koniunkturalnego, często dokonują rozróżnień pomiędzy przyczynami zewnętrznymi i wewnętrznymi.

Przyczyny wewnętrzne - to takie czynniki, które występują w samej gospodarce.

·         Przyczyny zewnętrzne to na przykład: zmiany demograficzne, wynalazki i innowacje, wojny i inne ważne zdarzenia polityczne lub społeczne.

·         Zmiany demograficzne wpływają na popyt na dobra i usługi. Wzrost liczby ludności może wpłynąć na zwiększenie produkcji i poziomu zatrudnienia, które powodują ożywienie i boom. Spadek liczby ludności wywrze efekt przeciwny. Ważne są również zmiany struktury demograficznej. "Wejście" na rynek ludzi młodych zwiększy zasób pracy i jednocześnie zwiększy zagregowany popyt.

·         Wynalazki i innowacje. Postęp w nauce i technice, rozwój nowoczesnych technologii, skonstruowanie samochodu, samolotu i komputera, doprowadził do rozkwitu działalności gospodarczej i wzmożonych inwestycji. Temu z kolei towarzyszyło zwiększenie zatrudnienia i okres ożywienia - a następnie boomu gospodarczego.

·         Wojny i zdarzenia polityczne. Często zdarzenia polityczne mają wpływ na kierunki cyklu koniunkturalnego. Powstanie nazistowskich Niemiec i wybuch drugiej wojny światowej spowodowały zwiększenie wydatków na zbrojenia. W miarę jak kraj przebudowywał swoje siły zbrojne, wielki kryzys dobiegał końca, a gospodarka weszła w okres ekspansji. W latach siedemdziesiątych kryzys w większości krajów wywołany był embargiem na dostawy ropy i znaczną zwyżką jej ceny.

Przyczyny zewnętrzne - to czynniki powodujące wahania cyklu koniunkturalnego, które pozostają poza systemem ekonomicznym.

·         Przyczyny wewnętrzne znajdują się wewnątrz gospodarki. Mogą one spowodować wzrost lub spadek tempa wzrostu PKB. Związane są między innymi z konsumpcją, inwestycjami i działalnością rządu.

·         Konsumpcja. Firmy dostarczają konsumentom dóbr i usług. Kiedy wydatki konsumentów rosną, firmy zwiększają zatrudnienie i produkcję. W miarę wzrostu produkcji i zatrudnienia gospodarka wchodzi w okres ożywienia, a potem boomu. Kiedy wydatki konsumentów spadają, sytuacja jest dokładnie przeciwna. Produkcja i zatrudnienie zmniejszają się, a gospodarka wchodzi w fazę załamania, potem recesji. Tak więc decyzje konsumentów mają duży wpływ na stan koniunktury. Jeśliby indywidualną konsumpcję podzielić na konsumpcję dóbr nietrwałych (np. żywność, część usług) i konsumpcję dóbr trwałego użytku (np. samochody, sprzęt RTV, komputery), to okaże się, że konsumpcja dóbr nietrwałych, która dominuje w wydatkach, jest dość stabilna - jej wahania w cyklu koniunkturalnym są znikome. Natomiast wydatki na dobra trwałe ulegają silnym wahaniom.

·         Inwestycje. Inwestycje w dobra kapitałowe, takie jak fabryki i ich wyposażenie, zwiększają zatrudnienie w gałęziach produkujących te dobra, podnosząc tym samym dochody społeczeństwa. Wzrost wydatków spowodowany początkowym rozkwitem inwestycji prowadzi do dalszych inwestycji, co w rezultacie zwiększa zatrudnienie, produkcję i dochód. Kiedy inwestycje maleją, ma miejsce sytuacja przeciwna: następuje załamanie koniunktury. Warto zauważyć, że inwestycje są najbardziej niestabilnym elementem popytu globalnego.

·         Działalność państwa. Polityka gospodarcza państwa ma duży wpływ na stan koniunktury. Dysponuje ono dwoma potężnymi narzędziami oddziaływania na gospodarkę. Pierwsze z nich - to polityka fiskalna, czyli polityka wydatków budżetowych i podatków. Drugie - to polityka monetarna, polegająca na regulowaniu ilości pieniądza i wielkości kredytu w gospodarce.

·         Kiedy globalny popyt jest mniejszy niż globalna podaż, wtedy powstałą różnicę nazywa się luką deflacyjną.

·         Gdy globalny popyt przewyższa globalną podaż, różnica nazywana jest luką inflacyjną.

·         Jeśli państwo administracyjnie blokuje wzrost cen, to z czasem wytworzy się nawis inflacyjny, który występował w większości krajów socjalistycznych.
Podział cykli koniunkturalnych

·         Krótkie, (cykle Kitchina), trwające 2-4 lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych

·         Średnie,

o        Cykle Juglara, trwające 8-10 lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem

o        Cykle Kuznetsa, trwające od 15-23lat, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje)

·         Długie, (Cykle Kondratiewa), trwające 40-60 lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, internet)

5. Bezrobocie

Bezrobocie oznacza brak równowagi pomiędzy strona podażową a stroną popytową rynku pracy.

Nierównowaga ta przejawia się w nadwyżce osób chętnych do podjęcia pracy nad liczbą

oferowanych miejsc pracy.

Rodzaje bezrobocia:

· Frykcyjne: wynika z naturalnej płynności pracowników, czyli zmieniających prace i

pozostających w tym czasie na krótki okres bez zatrudnienia.

· Strukturalne: powstaje w wyniku przekształceń na rynku pracy spowodowanych upadkiem

jednych a rozwojem drugich branż i gałęzi. Zwykle ma charakter dość trwały, bo jego

likwidacja wymaga zmiany kwalifikacji, zawodu.

· Technlologiczne: związane z wdrażaniem postępu technologicznego. Powstaje w wyniku

zastępowania pracy ludzkiej pracą maszyn.

· Koniunkturalne: spowodowane wahaniami koniunktur gospodarczej.

· Sezonowe: wynika z sezonowości zapotrzebowania na pracę w gałęziach gospodarki,

których działalność uzależniona jest od pór roku.

· Ukryte – oznaczające przerost zatrudnienia w danym przedsiębiorstwie lub dziale

gospodarki

· Płacowe – wymuszanie przez silne związki zawodowe zbyt wysokiego poziomu płąc

realnych

Wyróżniamy jeszcze bezrobocie:

-krótkookresowe (do 3 m-cy),

-średniookresowe (3 – 12 m-cy)

-długookresowe (ponad rok).

Przyczyny:
• likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa
• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi
• ograniczenie produkcji
• brak informacji o miejscach pracy
-brak mobilności
-przeniesienie zakładów do innego rejonu
-niedostosowanie do potrzeb rynku wykształcenia pracowników
-zmiany w technologii
• wysokie obciążenia fiskalne

Skutki bezrobocia:

a)Społeczne skutki bezrobocia:

- degradacja ekonomiczna,

- degradacja pozycji społecznej ,

- trudna sytuacja dzieci,

- bezrobocie młodzieży – zniekształcony proces aktywizacji zawodowej,

- dewaluacja kwalifikacji zawodowych,

- obniżenie aspiracji edukacyjnych,

- osłabienie woli pracy,

- frustracja, apatia, agresja,

- rodzi obojętność, osłabia poczucie więzi rodzinnych i społecznych,

- hamuje rozwój osobowości,

- wyzwala zachowania dewiacyjne i patologiczne.

b) Ekonomiczne skutki bezrobocia:

-wydatki ponoszone przez państwo (wypłaty zasiłków dla bezrobotnych, wydatki na ich szkolenie,

pożyczki dla bezrobotnych, prace interwencyjne, roboty publiczne, wydatki z pomocy społecznej,

utrzymanie instytucji obsługujących osoby bezrobotne)

-straty, jakie powstają z tytułu pozostawania części ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej do

...