Wieczny Adam.pdf

Juliusz Verne

Wieczny Adam

Tytuł oryginału francuskiego: L’Éternel Adam

Tłumaczenie:

Barbara Supernat (1996)

Siedem ilustracji Leona Bennetta zaczerpnięto z XIX-wiecznego wydania

francuskiego.

Wstęp

(pochodzi z wydania broszurowego)

Opowiadanie nie jest wersją oryginalną Juliusza, lecz zostało zmienione (w niezbyt

wielkim stopniu) przez jego syna, Michela. Ukazało się po raz pierwszy juŜ po

śmierci wielkiego pisarza, w 1910 roku, w zbiorze opowiadań, wydanych przez

Hetzela pod wspólnym tytułem Hier et demain [Wczoraj i jutro] .

PoniewaŜ w Polsce nie było nigdy publikowane…

***

Zartog Sofr Ai Sr, to znaczy “mędrzec, trzeci przedstawiciel męski sto

pierwszego pokolenia rodu Sofr” powolnymi krokami przechadzał się główną ulicą

Basidry, stolicy Hars Iten Schu, zwanego inaczej “Cesarstwem Czterech Mórz”. W

istocie cztery morza: Tubelon – inaczej Północne, Ehon – inaczej Południowe, Spon –

czyli Wschodnie, Meron – czyli Zachodnie, oblewały tę olbrzymią krainę o

nieregularnej formie, której krańce, licząc miarami znanymi czytelnikowi, sięgały na

wschodzie czwartego stopnia długości a na zachodzie siedemdziesiątego, oraz

pięćdziesiątego czwartego stopnia szerokości północnej i pięćdziesiątego piątego

południowej. JeŜeli chodzi o wzajemne połoŜenie tych mórz, moŜna je było

oszacować w sposób przybliŜony, poniewaŜ wszystkie cztery zlewały się w jedno.

Tak oto nawigator, opuszczając którykolwiek z ich brzegów i płynąc wciąŜ przed

siebie, siłą rzeczy dopływał do przeciwległego brzegu. Dlaczego? Dlatego, Ŝe na całej

powierzchni globu istniał tylko jeden ląd, Hars Iten Schu.

PoniewaŜ było bardzo gorąco, Sofr szedł wolnym krokiem. Zaczynała się upalna

pora roku i na Basidrę, połoŜoną na brzegu Spon Schu, czyli Morza Wschodniego,

poniŜej dwudziestego stopnia na północ od równika, spadał straszliwy Ŝar promieni

słońca zbliŜającego się do zenitu. Lecz bardziej niŜ zmęczenie i upał, opóźniał kroki

Sofra, uczonego zartoga, cięŜar jego myśli. Z roztargnieniem przecierając czoło

dłonią, rozpamiętywał zakończone przed chwilą posiedzenie, na którym wielu

wybitnych mówców, do których i on miał zaszczyt być zaliczanym, uświetniło sto

dziewięćdziesiątą piątą rocznicę powstania cesarstwa. Kilku z nich przypomniało jego

historię, będącą zarazem historią całej ludzkości, przedstawiając Mahart Iten Schu,

Ziemię Czterech Mórz, która na początku dziejów podzielona była pomiędzy dzikie,

nie znające się między sobą plemiona. To od tych plemion pochodzą najstarsze

tradycje. Co do wcześniejszych dziejów, nie były one znane i nauki przyrodnicze

dopiero zaczynały dostrzegać nikłe światełko w nieprzeniknionych ciemnościach

przeszłości. W kaŜdym razie te zamierzchłe czasy umykały ocenie historii, której

najgłębszy zasięg stanowiły niewyraźne i niepewne odniesienia do porozrzucanych

staroŜytnych osad.

W czasie ponad ośmiu tysięcy lat historia Mahart Iten Schu, coraz bardziej

złoŜona i dokładniej poznawalna, relacjonowała walki i wojny toczone najpierw

między poszczególnymi osobnikami, później między rodzinami, a w końcu między

plemionami. KaŜda istota Ŝywa, kaŜda zbiorowość, mała czy duŜa, miała za jedyny

cel na przestrzeni wieków zapewnienie sobie władzy nad rywalami, starając się

róŜnymi sposobami, często niegodnymi, podporządkować ich swoim prawom.

Z drugiej strony granicy ośmiu tysięcy lat ludzkie wspomnienia nieco się

precyzowały. Na początku drugiego z czterech okresów, na jakie powszechnie dzieli

się annały1 Mahart Iten Schu, legenda zaczynała zasługiwać na nazwę historii.

Zresztą, historia czy legenda, ich treść nie zmieniała się wiele: były to zawsze

masakry i zabójstwa, nie tylko – i jest to prawda – między plemionami, ale teŜ między

narodami, do tego stopnia, Ŝe ten drugi okres niczym nie róŜnił się od pierwszego.

Podobnie było z trzecim, trwającym blisko sześćset lat a zakończonym zaledwie

dwieście lat temu. Być moŜe jeszcze straszliwszą była ta trzecia epoka, w czasie

której podzieleni na nieprzeliczone armie ludzie z nienasyconej wściekłości zalewali

ziemię swoją krwią.

Około ośmiu wieków wcześniej, przed dniem, w którym zartog Sofr przemierzał

główną ulicę Basidry, ludzkość dojrzała do niezwykłych zmian. W tym momencie

broń, ogień, gwałty dokonały juŜ swojego dzieła. Słabi ustąpili mocnym. Ludzie

zamieszkujący Mahart Iten Schu tworzyli trzy niezaleŜne narody; w kaŜdym z nich

czas zatarł róŜnicę między dawnymi zwycięzcami a zwycięŜonymi. Wtedy to jeden z

tych narodów postanowił podbić swoich sąsiadów. Mieszkający blisko centrum

Mahart Iten Schu, Andarti Ha Sammgoryjczycy, inaczej zwani Ludźmi o Brązowych

Twarzach, walczyli bez pardonu o poszerzenie swoich granic, w których dusili się,

będąc rasą gorącą i płodną. Kolejno, w wyniku długich wojen, zwycięŜyli Andarti

Mahat Horisów, Ludzi z Kraju Śniegu, zamieszkujących południowe krainy i Andarti

Mitra Psulów, Ludzi Nieruchomej Gwiazdy, których imperium rozciągało się ku

północy i zachodowi.

Niemal dwieście lat upłynęło od czasu, kiedy kolejna rewolta tych ostatnich

dwóch narodów utopiona została w morzu krwi, a na ziemi zapanowała wreszcie era

pokoju.

Był to czwarty okres w historii. Jedno cesarstwo zastąpiło trzy dawne państwa.

Jednolita polityka dąŜyła do integracji ras, zgodnie z prawami Basidry. Nikt nie

mówił juŜ o Ludziach o Brązowych Twarzach, o Ludziach z Kraju Śniegu, czy teŜ

Ludziach Nieruchomej Gwiazdy. Ziemię zamieszkiwał jeden naród, Andarti Item

Schumowie, Ludzie Czterech Mórz, będący mieszanką pozostałych.

Ale oto po dwustu latach pokoju wydawało się, Ŝe nadchodzi piąty okres. Od

pewnego czasu wśród społeczeństwa krąŜyły oznaki gniewu, których źródła nie były

znane. Pojawili się myśliciele budzący w duszach ludzi wspomnienia o przodkach,

które wydawały się być wykorzenione juŜ dawno. Dawne poczucie przynaleŜności

rasowej odradzało się teraz w innej formie, charakteryzującej się nowymi wyrazami.

Powszechnie uŜywano takich słów jak “atawizm”2 “pokrewieństwa”, “narodowości”.

Całe to nowe słownictwo, wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu, zawładnęło

wkrótce miastem. W zaleŜności od pochodzenia, wyglądu fizycznego, poglądów

moralnych, interesów czy po prostu klimatu lub regionu, widać było, jak powstające

ugrupowania rozrastają się i zaczynają manifestować swoją siłę. Do czego mogła

doprowadzić ta ewolucja? CzyŜby dopiero co uformowane imperium miało się

rozpaść? Czy Mahart Iten Schu zostanie podzielone, jak niegdyś, pomiędzy liczne

narody, albo teŜ dla utrzymania jedności trzeba będzie odwołać się do straszliwych

hekatomb, 3 które kiedyś, tysiące lat temu, uczyniły na ziemi jatkę?…

Gwałtownym potrząśnięciem głowy Sofr przepędził te myśli. Przyszłość – ani on,

ani nikt inny jej nie znał. Dlaczego więc zasmucać się z góry wydarzeniami, które nie

są pewne? Poza tym nie był to odpowiedni dzień do rozmyślania nad tak straszliwymi

przypuszczeniami. Był to dzień radości i naleŜało myśleć jedynie o wielkości

prześwietnego Mogar Si, dwunastego cesarza Hars Iten Schu, pod którego berłem

prowadzono świat ku przeznaczeniu pełnym chwały.

Zresztą, jako zartog, nie mógł się uskarŜać na brak powodów do radości. Poza

historykiem, który przedstawił dzieje Mahart Iten Schu, cała plejada uczonych z

okazji tak doniosłej rocznicy ustaliła, kaŜdy w swojej specjalności, bilans ludzkiej

wiedzy i określiła punkt, do którego wielowiekowym wysiłkiem doprowadziła ona

cywilizację. OtóŜ, o ile pierwszy w pewnym stopniu sugerował smutne refleksje,

wspominając długą i męczeńską drogę, jaką ludzkość pokonała od swoich krwawych

początków, to następni dali słuchaczom powody do zasłuŜonej dumy.

Tak, to prawda, porównanie między tym, jakim był człowiek w chwili pojawienia

się na ziemi, bezbronnym i gołym, a tym, jaki jest teraz, skłaniało do podziwu. Przez

całe wieki, mimo konfliktów i bratobójczych sporów, ani na chwilę człowiek nie

zaniechał walki z naturą, powiększając obszar swojego panowania. Początkowo

powolny, dwieście lat temu jego triumfalny pochód nabrał niezwykłego

przyspieszenia. Stabilność instytucji politycznych i wynikający z tego ogólny pokój

spowodowały wspaniały rozkwit nauki. Ludzkość przeŜyła dzięki mózgowi, a nie

wyłącznie kończynom. Myślała, zamiast wyniszczać się w nie kończących się

wojnach i dlatego w czasie tych dwóch ostatnich wieków coraz szybszym krokiem

posuwała się naprzód ku wiedzy i ujarzmieniu materii…

Przemierzając w palącym słońcu długą ulicę Basidry, Sofr szkicował w swoich

myślach tablicę osiągnięć człowieka.

Najpierw, co zanikało nieco w pomroce dziejów, ktoś wymyślił pismo, aby

moŜna było utrwalać myśli. Następny wynalazek narodził się pięćset lat później – ktoś

inny, dzięki raz złoŜonej matrycy, znalazł sposób na rozpowszechnianie słowa

pisanego w niezliczonej ilości egzemplarzy. Ten właśnie wynalazek przyspieszył

wszystkie inne.

To dzięki niemu mózgi wprawione zostały w ruch a inteligencja kaŜdego z nich

wzrastała poprzez inteligencję sąsiada; dzięki niemu odkrycia w sensie teoretycznym i

praktycznym tak wspaniale się pomnoŜyły. Od pewnego momentu przestano je nawet

liczyć.

Człowiek wniknął do wnętrza Ziemi i dobywał z niego węgiel, hojnego dawcę ciepła.

Wyzwolił ukrytą siłę wody i para ciągnęła Ŝelazne wstęgi cięŜkich konwojów lub

poruszała niezliczone maszyny: mocarne, delikatne i precyzyjne. Dzięki tym

maszynom człowiek tkał włókna roślinne i mógł pracować zgodnie z własnymi

Ŝyczeniami w metalu, marmurze i skale. W mniej konkretnej dziedzinie lub

dziedzinie o mniej bezpośrednim zastosowaniu, stopniowo penetrował tajemnicę liczb

i coraz lepiej zgłębiał prawdy matematyczne, zbliŜając się ku nieskończoności.

Poprzez te prawdy jego myśl przebyła niebo. Wiedział, Ŝe Słońce jest tylko gwiazdą,

która według rygorystycznych praw płynie w przestrzeni, ciągnąc w swym

płomiennym biegu orszak siedmiu planet.4 Znał sztukę takiego łączenia niektórych

ciał, aby powstawały nowe, nie mające nic wspólnego z pierwszymi, czy teŜ dzielenia

innych, złoŜonych, na ich elementy składowe i pierwotne. Poddawał analizie dźwięk,

ciepło, światło i zaczynał określać ich naturę i prawa. Pięćdziesiąt lat wcześniej

nauczył się wytwarzać siłę, której straszliwymi przejawami są piorun i błyskawice i

natychmiast uczynił z niej swą niewolnicę; juŜ teraz ten tajemniczy nośnik

przekazywał zapis na nieograniczoną odległość; jutro przekaŜe dźwięk; pojutrze, bez

wątpienia, światło…5 Tak, człowiek był wielki, większy niŜ olbrzymi wszechświat,

któremu pewnego dnia będzie przewodził.

Aby więc mieć pełny obraz i do końca poznać prawdę, pozostał oto ostatni

problem do rozwiązania: “Kim był człowiek, pan świata? Skąd pochodził? Do jakich

nieznanych kresów podąŜał jego wysiłek?”

Właśnie ten szeroki problem zartog Sofr omawiał w trakcie ceremonii, z której

teraz wyszedł. Oczywiście on go jedynie zasygnalizował, poniewaŜ rzecz była

aktualnie nie do rozwiązania i taką, bez wątpienia, pozostanie jeszcze długo. Kilka

niejasnych światełek zaczynało jednak rozświetlać tajemnicę. Z tychŜe to

przebłysków zartog Sofr montował mocniejsze światła, kiedy, systematyzując i

cierpliwe zbierając obserwacje swych poprzedników i swoje osobiste spostrzeŜenia,

doszedł do własnego prawa ewolucji Ŝywej materii, prawa przyjętego obecnie za

powszechne i nie mającego Ŝadnego przeciwnika.

Teoria ta opierała się na potrójnym załoŜeniu.

Przede wszystkim na nauce geologii, która narodzona z dniem przeszukiwania

wnętrza Ziemi, udoskonaliła się wraz z rozwojem eksploatacji górniczej. Skorupa

globu była tak doskonale znana, Ŝe ośmielono się ustalić jej wiek na czterysta tysięcy

lat i na dwadzieścia tysięcy lat wiek Mahart Iten Schu w formie, jaką posiada

aktualnie. Niegdyś kontynent ten uśpiony był pod wodami morza, o czym świadczyła

gruba warstwa mułów morskich, które pokrywały bez Ŝadnych przerw połoŜone niŜej

warstwy skalne. Jaki mechanizm pewnego dnia spowodował, Ŝe wynurzył się z fal?

Bez wątpienia poprzez kurczenie się stygnącego globu. Cokolwiek by to nie było,

wynurzenie się Mahart Iten Schu musiało być uznane za pewne.

Nauki przyrodnicze dały Sofrowi dwie inne podstawy jego systemu, wykazując

ścisłe pokrewieństwo planet i zwierząt. Sofr poszedł dalej: dowiódł, Ŝe prawie

wszystkie istniejące rośliny wywodziły się od roślin morskich i Ŝe prawie wszystkie

zwierzęta lądowe i latające pochodziły od zwierząt morskich. Powolna, lecz

nieprzerwana ewolucja przystosowywała je powoli do warunków Ŝycia, najpierw

pobocznych, potem znacznie oddalonych od tych, jakie miały w swym prymitywnym

Ŝyciu i ze stadium do stadium dały początek większości Ŝyjących form

zamieszkujących ziemię i powietrze.

Niestety, ta genialna teoria nie była doskonała. To, Ŝe istoty Ŝywe, zwierzęce i

roślinne, pochodziły od przodków morskich, wydawało się prawie niezaprzeczalne

dla niemal wszystkich, ale właśnie: “niemal wszystkich”. Rzeczywiście, istniało kilka

roślin i zwierząt, którym trudno byłoby przyznać pochodzenie wodne. To był jeden z

dwóch słabych punktów tego systemu.

Człowiek, czego Sofr przed sobą nie ukrywał, był drugim słabym punktem. Między

człowiekiem i zwierzętami Ŝadne porównanie nie było moŜliwe. Owszem, pierwotne

funkcje i właściwości, takie jak: oddychanie, odŜywianie, poruszanie się, były takie

same i dokonywały się lub objawiały sensorycznie6 w ten sam sposób, ale

nieprzekraczalna przepaść pozostawała między formami zewnętrznymi, liczbą i

rozmieszczeniem organów. Jeśli większość zwierząt moŜna byłoby połączyć

łańcuchem, w którym brakuje niewielu ogniw, z ich przodkami pochodzącymi z

morza, podobne połączenie byłoby nie do przyjęcia w stosunku do człowieka. Aby

zachować nienaruszoną teorię ewolucji, konieczne więc stało się stworzenie

dodatkowej hipotezy wspólnego protoplasty dla mieszkańców wód i człowieka;

protoplasty, którego istnienia w przeszłości nic, ale to absolutnie nic, nie dowodziło.

Kiedyś Sofr miał nadzieję znaleźć w ziemi argumenty potwierdzające jego

pogląd. Na jego Ŝyczenie i pod jego kierunkiem przez wiele lat przeprowadzano

wykopaliska, ale tylko po to, aby dojść do rezultatów diametralnie róŜnych od tych,

jakich oczekiwał.

Po przejściu cienkiej powłoki humusu7 powstałego na skutek rozkładu roślin i

zwierząt, podobnych lub analogicznych do tych, jakie widziało się na co dzień,

dotarto do grubej warstwy namułu, gdzie świadectwa przeszłości zmieniły swą naturę.

W tym namule nie było juŜ flory ani fauny istniejącej, ale wielkie nagromadzenie

skamieniałości wyłącznie morskich, których potomkowie Ŝyli jeszcze, najczęściej w

oceanach otaczających Mahart Iten Schu.

Co naleŜało wywnioskować, jeŜeli nie to, Ŝe geolodzy mieli rację, twierdząc, Ŝe

kontynent był niegdyś dnem oceanów i Ŝe Sofr nie mylił się, twierdząc, Ŝe fauna i

flora dzisiejsza pochodzą z morza. PoniewaŜ, poza wyjątkami tak rzadkimi, Ŝe miano

prawo uznać je za wybryki natury, formy wodne i ziemne były jedynymi, których

ślady odkrywano, jedne i drugie niewątpliwie były spokrewnione ze sobą… Niestety,

nie udało się uogólnić systemu, poniewaŜ odkryto jeszcze inne znaleziska.

Rozrzucone w całej warstwie humusu, aŜ do partii wierzchniej złóŜ namułowych,

zostały wyciągnięte na światło dzienne niezliczone kości ludzkie. Nie było nic

szczególnego w ich budowie, toteŜ Sofr musiał odrzucić teorię organizmów

wcześniejszych, a których istnienie potwierdziłoby jego teorię. Kości te były

szkieletami ludzkimi, ni mniej ni więcej.

JednakowoŜ pewna osobliwość, dość znacząca, została stwierdzona juŜ wkrótce.

AŜ do pewnego okresu, który wstępnie oceniany był na dwa lub trzy tysiące lat, im

starszy był szkielet, tym mniejsza była wielkość czaszki. Natomiast przeciwnie,

poniŜej tego stadium progresja się odwróciła – im bardziej zagłębiano się wstecz, tym

większa stawała się wielkość czaszek, a więc i pojemność mózgów, jakie zawierały.

Największe stwierdzono pośród szczątków, skądinąd bardzo rzadkich, znalezionych

na powierzchni warstwy namułowej. Szczegółowa analiza tych szacownych resztek

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: