Ochrona radiologiczna. W dziedzinie ochrony przed promieniowaniem jonizującym stosowany jest podział ludności na następujące kategorie:
Kategoria A - osoby dorosłe narażone zawodowo na promieniowanie jonizujące; Kategoria B - osoby dorosłe, wykonujące pracę w sąsiedztwie źródeł promieniowania, narażone pośrednio na pro¬mieniowanie;Kategoria C - osoby mieszkające lub przebywające w sąsiedztwie źródeł promieniowania /w otoczeniu zakładów stosujących promieniowanie/.Ze względu na różną wrażliwość części ciała i narządów wprowadzono dodatkowo następujący podział na grupy: grupa I - gonady, szpik czerwony; grupa II - mięśnie, tkanka tłuszczowa, przewód pokarmowy, płuca, wątroba, nerki, oczy; grupa III - kości, tarczyca, skóra; grupa IV - ręce, przedramiona, stopy Graniczna wartość dawki została przyjęta:a/ przy założeniu równomiernego napromienienia całego ciała jak narządów krytycznych gr. I /gonady, czerwony szpik kostny/,b/ przy nierównomiernym napromienieniu przyjmuje się narząd kry¬tyczny, którego narażenie pociąga za sobą najgroźniejsze skutki.Dawki graniczne:a) prawnie ustalone limity jakie może otrzymać człowiek. b) ustalane są dla ludności:- narażonej zawodowo- reszty świata (zamieszkałych w pobliżu źródeł, narażonych przez przedmioty codziennego użytku) c) obejmują narażenie zewnętrzne i wewnętrzned) nie uwzględniają tła naturalnego i diagnostykiAktywność substancji promieniotwórczej - liczba przemian jądrowych zachodzących w danej substancji promieniotwórczej w jednostce czasu1Bq - 1 rozpad/sekunda1Ci - aktywność 1g radu1mCi - 37MBqNarażenie na promieniowanie jonizujące:a) 15% działalność człowieka- 78% diagnostyka- 12% techniki interwencyjne- 7% medycyna nuklearna- 1% narażenia interwencyjne- 0,1 % awarie jądroweb) 85% promieniowanie naturalneTrzy zasady ochrony radiologicznej:a) czas - jak najkrótsze przebywanie na ekspozycjib) odległośćc) osłonyPostulaty Bohra.a) Model atomu Bohra: jądro + elektronb) I postulat Bohra: W atomie wodoru elektron w stanie podstawowym może znajdować się tylko na dozwolonej orbicie. c) II postulat Bohra: zmiana energii atomu; stan wzbudzony. Przeskakiwanie z 1 orbity na 2 - absorpcja energii z zewnątrz, zmian z orbity 2 na 1 emisja energii. Zadania ochrony radiologicznej:a) ustalanie norm dawek, dopuszczalnych norm otrzymywanych przez:- ogół ludności- pracowników narażonych zawodowob) monitoring środowiska - optymalizacja lokalizacji urządzeń i obiektów jądrowych.c) nadzór na ich eksploatacjąd) problemy związane z gospodarką odpadami promieniotwórczymiDozymetria:a) dział fizyki technicznej, zajmujący się oddziaływaniem promieniowania z materią, a w szczególności materią ożywionąb) głównymi problemami dozymetrycznymi są metody określenia dawki, zagadnienia makrodozymetrii, ochrona radiologiczna, pomiary skażeńOchroną radiologiczną zajmują się : WHO, IAEA, CLOR, IMPŹródło promieniowania: miejsce powstawania promieniowaniaŹródło promieniotwórcze:a) materiał zawierający stężone substancje promieniotwórczeb) użytkowa forma substancji promieniotwórczejc) charakteryzuje je jego aktywność oraz rodzaj zawartych w nim izotopów promieniotwórczychd) pod względem dozymetrycznym dzielimy je na: - otwarte - substancja może się przedostać do otoczenia, roztwór w fiolce, - zamknięte - np. zespawanie w kapsule metalowej; substancja zamknięta szczelnie w obudowie trwałej i odpornej na działanie czynników zewnętrznych, uniemożliwiającej rozpraszanie substancji promieniotwórczej w normalnych warunkach użytkowanie źródłaObszar kontrolowany:a) obszar podlega kontroli dozymetrycznejb) obszar, na którym znajdują się źródła promieniowania jonizującegoc) personel podlega kontroli dozymetrycznejCel i zadania obszaru kontrolowanego:a) rozumienie podstawowych procesów oddziaływanie promieniowanie jonizującego na tkankę żywą i znajomość skutków tego oddziaływaniab) świadomość dawki otrzymywanej przez pacjentac) znajomość sposobów ochrony radiologicznejd) znajomość zasad badań dzieci i kobiet w wieku rozrodczyme) umiejętność interpretacji i zastosowania przepisów ochrony radiologicznejf) znajomość przyrządów dozymetrycznejg) przygotowanie do pełnienia obowiązków inspektora ochrony radiologicznejOkres połowicznego rozpadu - okres, w którym połowa jąder ulegnie rozpadowiOkres półrozpadu - czas po upływie, którego aktywność próbki zmalej do połowyALARA - As Low As Reasonably Achievable
1. Według dotychczas obowiązujących przepisów za stan bezpieczeństwa i higieny pracy ze źródłami promieniowania jonizującego odpowiadają:a/ Kierownik zakładu pracy, na terenie którego są stosowane; bezpośredni nadzór wykonuje inspektor ochrony przed promieniowaniem, b/ Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna /WSSE/ - w zakresie ogólnego nadzoru,c/ Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej /CLOR/ - w zakresie nadzoru technicznego i ochrony radiologicznej pełniąc funkcję Centralnego Ośrodka Pomiarów Skażeń Promieniotwórczych /COPSP/,d/ Placówki Służby Pomiarów Skażeń Promieniotwórczych /SPSP/, podległe różnym instytucjom i resortom, np. Instytutowi Meteorologii i Gospodarki Wodnej - w zakresie kontroli skażeń promieniotwórczych środowiska.2. Ponadto działają w zakresie ochrony radiologicznej następu¬jące organizacje /instytucje/ krajowe i międzynarodowe: a/ Państwowa Agencja Atomistyki /PAA/b/ Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej /MZiOS/ c/ Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych/MOSiZN/,d/ Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej /IAEA/e/ Międzynarodowa Komisja Ochrony Radiologicznej /ICRP/, f/ Komitet Naukowy Narodów Zjednoczonych d/s skutków Promieniowania Atomowego /UNSCEAR/.
Sisi199