bibl_miedzynarodowe_instytucje_finansowe.pdf

Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze

Leksykon integracji gospodarczej

Anna M. Łabędzka

Joanna Fiodorow

Światowy ład gospodarczy

W XX wieku stosunki międzypaństwowe uległy globalizacji. Po II wojnie światowej powstał

projekt stworzenia nowego, ogólnoświatowego ładu gospodarczego, przygotowany przez

administrację amerykańską. Plan zakładał stworzenie:

organizacji zajmującej się regulacjami z zakresu handlu światowego (trudności z

utworzeniem Międzynarodowej Organizacji Handlu sprawiły, że przez blisko 50 lat tę

funkcję sprawował Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu (GATT), a od 1995 Światowa

Organizacja Handlu)

Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju zwanego Bankiem Światowym

Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

W rozbudowanej formie istnieją one do chwili obecnej, powstały także nowe, często re-

gionalne organizacje, skupiające państwa o podobnych potrzebach i możliwościach.

Stopniowo eliminowane są granice ekonomiczne między krajami. Stosunki handlowe między

różnymi gospodarkami narodowymi odznaczają się podobną swobodą jak istniejące na

rynkach wewnętrznych. Ogranicza się bariery dyskryminacyjne Najwięcej w tej dziedzinie

zrobiono w Europie. Silne związki istniejące pomiędzy gospodarkami państw Europy

Zachodniej (w ramach WE) rozciągają się na kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Oznacza

to konieczność dostosowania ich systemów gospodarczych i prawnych do wymogów

wspólnotowych, zaakceptowania zasad współpracy międzynarodowej oraz przygotowania

się do zmagań na silnie konkurencyjnym rynku. Nagrodą będzie możliwość korzystania z

wielu przywilejów i szansa przyspieszenia rozwoju. Procesy integracyjne w Europie nie

przebiegają w izolacji od systemu światowego, zwłaszcza że państwa DE aktywnie w nim

uczestniczą. Reprezentacja wspólnotowa bierze udział w pracach organizacji

międzynarodowych, np. Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego,

Światowej Organizacji Handlu.

Od początku lat 90. ma w nich też swoje miejsce Polska. Praca w tych znacznych organi-

zacjach międzynarodowych ułatwia osiągnięcie głównego celu polskiej racji stanu -

członkostwa w Unii Europejskiej.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, zw. Bankiem Światowym, BŚ

(International Bank of Recon-straction and Developmenf)

http://www.worldbank.org

Decyzja o jego powstaniu (a także Międzynarodowego Funduszu Walutowego) zapadła w

1944 roku w Bretton Woods. Działanie rozpoczął 27 grudnia 1945 roku. Siedziba znajduje

się w Waszyngtonie. BŚ jest organizacją wyspecjalizowaną w systemie Narodów Zjednoczo-

nych. Miał służyć pomocą i wsparciem zniszczonym przez działania II wojny światowej

gospodarkom Europy Zachodniej. Pojawienie się Planu Marshalla pozwoliło na zwrócenie

działalności Banku na rzecz rozwoju Azji, Afryki, Ameryki Łacińskiej, a od końca lat 80-tych

kraje Europy Środkowej i Wschodniej.

Głównym celem BŚ jest wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej przy jednoczesnym

zwalczaniu ubóstwa. Pożyczki i kredyty są także przeznaczane na finansowanie zmian

Biblioteczka przedsiębiorcy:

Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze

Leksykon integracji gospodarczej

struktury gospodarczej, służących jej stabilizacji i podnoszeniu efektywności. BŚ finansuje

również pomoc techniczną i doradztwo. IBRD, prowadzi również analityczne prace

badawcze na temat stanu gospodarek określonych krajów i całej gospodarki światowej.

Karta BŚ (zw. Artykułami Porozumienia) określa warunki i zasady członkostwa. Jedynie

członkowie MFW mogą uzyskać członkostwo BŚ. Kraj jest reprezentowany przez

Gubernatora (zazwyczaj ministra finansów lub szefa Banku Centralnego). Obecnie BŚ ma

181 członków. Wkład kapitałowy wnoszony przez nich jest zróżnicowany. Największym

udziałowcem są Stany Zjednoczone (17%). Państwa nie otrzymują dywidend od swoich

wkładów; są one przeznaczane na wsparcie Międzynarodowej Agencji Rozwoju. Źródłem

funduszy oprócz kapitału udziałowców, zatrzymywanych zysków są środki zdobywane przez

BŚ na międzynarodowych rynkach kapitałowych (np. BŚ sprzedaje obligacje funduszom

emerytalnym, firmom ubezpieczeniowym, korporacjom, innym bankom, osobom prywatnym).

Zdobyte przez BŚ środki osiągają w ciągu roku wartość ok. 15-17 mld USD.

Kredyty BŚ wymagają gwarancji rządowych. Środki uzyskiwane z BŚ to kredyty

długoterminowe na 15-20 lat, przeważnie o pięcioletniej karencji. Oprocentowanie jest

ustalane co 6 miesięcy (w oparciu o średnią kosztów uzyskania). Od 1989 wynosi ok. 7%.

Kredyty Banku są dodatkowo obłożone commitment fee, czyli opłatą pobieraną od

niewykorzystanej części kredytu i która wynosi od 1989 roku 0,25%. Reguły wykorzystania

takiego kredytu nie są ścisłe - rząd może go częściowo przeznaczyć na wsparcie budżetu

lub deficytu bilansu płatniczego. Wówczas jest to kredyt o charakterze finansowym.

Otrzymanie kolejnej części jest uwarunkowane spełnianiem postawionych warunków.

Kredyty BŚ mogą mieć charakter celowy - wtedy są przeznaczane na duże projekty

infrastrukturalne lub produkcyjne. Kredyty pośrednie są dostępne w postaci linii kredytowych;

pożyczkobiorcą jest wówczas bank pośredniczący, a ostatecznym odbiorcą jest realizator

małego projektu). Procedura przyznawania środków BŚ jest złożona. Zazwyczaj składa się z

6 etapów:

1. identyfikacja - rząd ubiegający się o pożyczkę, wstępnie przedstawia projekt (wyjątkowo

stroną prezentującą może być przedstawiciel BŚ);

2. przygotowanie - zainteresowana strona musi zbadać aspekt techniczny, ekonomiczny,

społeczny i środowiskowy projektu (często pomaga w tym BŚ);

3. oszacowanie - na tym etapie BŚ dokonuje własnego oszacowania projektu. Służą temu

zespoły pracowników BŚ i konsultantów zw. misjami. Misja bada walor techniczny,

instytucjonalny, ekonomiczny i finansowy projektu. Rocznie BŚ przeprowadza 150-200

misji oceniających na miejscu warunki realizacji projektu (istnieją także Stałe Misje, np.

Misja BŚ w Polsce);

4. negocjacje i przedłożenie Radzie - BŚ przedstawia raport, który staje się podstawą do

negocjacji z pożyczkobiorcą. Po negocjacjach, z uwzględnionymi poprawkami, raport

oraz dokumenty pożyczkowe przedstawiane są do zaakceptowania Radzie Dyrektorów

Wykonawczych;

5. realizacja i nadzór - BŚ sprawdza przebieg realizacji projektu, sposoby wykorzystania

uzyskanych środków;

6. ocena- po zakończeniu realizacji projektu Departament Oceny Operacji BŚ dokonuje

porównania kosztów, korzyści i efektywności projektu.

Nie tylko Bank

Termin Bank Światowy odnosi się również do trzech instytucji, które są powiązane ze sobą

pod względem organizacyjnym, ale są niezależne finansowo. Łącznie określa się je mianem

Grupy Banku Światowego

Biblioteczka przedsiębiorcy:

Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze

Leksykon integracji gospodarczej

Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International Development Association, IDA

http://www.worldbank.org/ida/ ) , powstała w 1960 roku, skupia obecnie 161 państw. IDA

udziela niskoprocentowych pożyczek najuboższym krajom świata (okres spłat pożyczek

wynosi 30-40 lat z dziesięcioletnim okresem karencji). Środki IDA pochodzą z dywidend

BŚ i spłat kredytów IDA.

Agencja Międzynarodowych Gwarancji Inwestycyjnych (Multilateral lnvestment

Guarantee Agency, MIGA http://www.miga.org ) , powstała w 1988 roku, skupia 152

państwa. Wspiera inwestycje prywatne w krajach rozwijających się oraz ubezpieczenia

inwestycji od ryzyka ekonomicznego Wspiera doradztwem rządy zabiegające o

inwestycje prywatne. Rocznie gwarancje MIGA sięgają 2 mld USD.

Międzynarodowa Korporacja Finansowa (International Finance Corporation, IFC

http://www.ifc.org ) , powstała w 1956 roku, skupia 174 państwa. Wspiera rozwój gospo-

darczy państw rozwijających się poprzez udzielanie bezpośrednich pożyczek dla sektora

prywatnego. Nie są wymagane gwarancje rządowe (w przeciwieństwie do pożyczek BŚ).

Rocznie Korporacja udziela pożyczek o wartości 2 mld USD. IFC ma także prawo do

udziałów kapitałowych (do 30%) w przedsiębiorstwach, którym udziela pożyczek. IFC

tworzy także konsorcja udzielające pożyczek.

Polska w Banku Światowym

Polska przystąpiła ponownie do BŚ (i MFW) w 1986 roku. Gubernatorem Polski w BŚ jest

Prezes Narodowego Banku Polskiego. Obowiązek wykonywania warunków umów (spłat rat i

odsetek) spoczywa na Skarbie Państwa. W latach 1990-1996 Polska otrzymała od BŚ

kredyty o wartości 3.374 mld USD, z czego 46% stanowią pożyczki na dostosowania

strukturalne. Mogą one zasilać budżet. Natomiast pożyczki na rozwój instytucjonalny sektora

finansowego oraz dostosowania w rolnictwie mogą być skierowane na spłaty zadłużenia w

Klubie Londyńskim (Polska wykorzystała tę możliwość w 1994 roku). Środki przeznaczone

do wykorzystania sektorowego są wykorzystywane w Polsce przez sektor energetyczny,

transportowy, rolniczy, ochrony środowiska (w ramach Światowego Funduszu Ochrony

Środowiska ) i administracji.

W roku 1997 opracowana została trzyletnia strategia pomocy BŚ dla Polski. BŚ uwzględnił v

niej dążenia naszego kraju do struktur europejskich (podobnie czynił już od roku

1990).Stwierdzono, że dostęp Polski do międzynarodowych rynków kapitałowych polepsza

się. Zaangażowanie BŚ będzie się zmniejszać także na rzecz instytucji związanych z Unią

Europejską (np. Europejski Bank Inwestycyjny), a później (po uzyskaniu członkostwa w UE)

funduszy strukturalnych. BŚ będzie coraz słabiej zaangażowany finansowo, ale pozostanie

ważnym doradcą gospodarczym. Do 2000 r. BŚ będzie skupiał swoje wysiłki na wsparciu

wzrostu gospodarczego, rozwoju sektora prywatnego i ochronie środowiska. Nowe projekty

obejmują także modernizację kopalń, rozwój regionalny, rozwój autostrad. BŚ swoją

obecność w Polsce łączy z pracą innych instytucji. W ramach Grupy BŚ z IFC. Polska jest

największym partnerem IFC w Europie Środkowej i Wschodniej. Dotychczas wsparcie

finansowe i pomoc techniczną otrzymywały projekty w sektorze telekomunikacji, handlu,

gazownictwa i hutnictwa, min. projekt modernizacji Fabryk Papieru w Kwidzynie, plan

rozbudowy sieci dużych sklepów Globi. Plany IFC w Polsce do roku 2000 zawierają

realizację strategii BŚ (IFC jest jej współautorką). Istotnym elementem jest wsparcie

sektorów wymagających dostosowań do wymogów UE. Plany obejmują wsparcie prywatnych

funduszy emerytalnych, prywatyzację i modernizację sektora stołowego oraz rozwój

przemysłu rolno-spożywczego.

Współpraca z MFW jest bardzo bliska (np. organy tych instytucji odbywają regularne spo-

tkania). BŚ realizuje projekty wspólnie z EBI i EBOiR. Współpracuje także z funduszem

PHARE (np. współpraca przy realizacji programów pomocowych dla regionów dotkniętych

powodzią), USAid, brytyjskim Know How Fund.

Biblioteczka przedsiębiorcy:

Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze

Leksykon integracji gospodarczej

Organy:

Prezes Banku - stoi na czele BŚ, jest także przewodniczącym Zarządu Dyrektorów Wy-

konawczych,

Rada Gubernatorów- reprezentacja państw członkowskich,

Rada Dyrektorów Wykonawczych- organ wykonawczy.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy, MFW (International Monetary Fund)

http://www.imf.org

Został powołany w grudniu w 1945 r. na mocy porozumienia na Konferencji Walutowej i Fi-

nansowej Narodów Zjednoczonych w 1944 r. (podobnie jak Bank Światowy).Rozpoczął

działalność w 1947. MFW jest wyspecjalizowaną agendą ONZ, organizacją międzyrządową.

Obecnie posiada 182 członków. Siedziba MFW znajduje się w Waszyngtonie. Celem MFW

jest:

rozwójmiędzynarodowej współpracy walutowej,

ochrona stabilnych kursów walutowych,

monitoringzadłużenia międzynarodowego.

Działalność MFW wpływa także na poszerzenie zakresu międzynarodowej współpracy

gospodarczej i rozwoju handlu światowego. Wkłady państw członkowskich są głównym

źródłem puli pożyczkowej. W 1996 roku wynosiła 143.3 mld SDR (Od 1969 roku MFW

posiada swoją jednostkę rozrachunkową SDR Special Drawing Rights). Skład koszyka SDR

to obecnie: dolar amerykański, euro (Niemcy), jen, euro (Francja), funt brytyjski. Państwo

dysponuje w MFW tzw. „głosem ważonym". Członek ma przypisanych 250 głosów, a za

każde 100 tyś. SDR wnoszone do kapitału zakładowego Funduszu, otrzymuje dodatkowy

głos. Wysokość kwoty jest ustalana w oparciu o wskaźniki importu, eksportu, rezerwy złota,

walut wymienialnych, wartość bilansu obrotów bieżących i inne. Najwięcej wnoszą Stany

Zjednoczone, co daje im około 18% głosów. MFW czerpie środki także z Rachunku

Wydatków Specjalnych, który powstał w oparciu o sprzedaż rezerw złota MFW oraz ESAF

Trust administrowanego przez Fundusz.

Znaczenie pomocy udzielanej przez MFW wykracza poza jej bezpośredni wymiar.

Porozumienia zawierane przez państwa z MFW zwiększają ich wiarygodność na rynkach

międzynarodowych. Dobre stosunki z Funduszem „otwierają" wiele możliwości kredytowych,

min. w BŚ, EBOiR, EBI.

Renoma MFW i znaczenie jego raportów oraz zaleceń są bardzo duże. Dyrektor

Wykonawczy jest stałym uczestnikiem spotkań ministrów i szefów banków centralnych

państw grupy

G-7/G-8.

Polska w Funduszu

Polska powróciła do MFW w 1986 roku (była członkiem założycielem, ale pod presją Związku

Radzieckiego opuściła go w 1950 roku). Pierwsze porozumienia kredytowe stand-by zostały

zrealizowane w okresie 1990-1991. W ramach kolejnego porozumienia dotyczącego pro-

gramu dostosowawczego (Extended Fund Facility) środki udostępnione Polsce wynosiły 1.8

mld SDR. Jednocześnie to porozumienie ułatwiło dostęp do pożyczek BŚ, Międzynarodowej

Korporacji Finansowej, EBOiR oraz umożliwiło zawarcie umowy z Klubem Paryskim,

dotyczącej reorganizacji polskiego zadłużenia (1 etap redukcji). Następne porozumienia (lata

Biblioteczka przedsiębiorcy:

Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze

Leksykon integracji gospodarczej

1993-1994) pozwoliły na częściową redukcję zadłużeń w Klubie Londyńskim. Dodatkowo

rozpoczął się II etap redukcji zadłużenia w Klubie Paryskim. W 1995 roku Polska spłaciła

zaciągnięte wcześniej długi, a 1 czerwca 1996 roku mogła przyjąć zobowiązania, wynikające

z art. 8 statutu MFW, dotyczące wymienialności waluty w zakresie obrotów bieżących.

MFW ściśle monitoruje przebieg przemian w Polsce w dziedzinach liberalizacji międzynaro-

dowych stosunków handlowych , liberalizacji przepływu kapitału, a także reform związanych

z administracją centralną czy reforma ubezpieczeń społecznych. Działania MFW wobec Pol-

ski są realizowane zgodnie z dążeniami integracyjnymi naszego kraju do Unii Europejskiej.

Władze Funduszu pozytywnie przyjęły przystąpienie Polski do WTO i OECD jako wyraz

adoptowania przez Polskę zasad współpracy międzynarodowej. Oddziaływanie stosunków

MFW - Polska miało jednocześnie silny wpływ na pozytywne rozpatrzenie wniosków o

członkostwo w tych organizacjach. Obecnie stosunki Polski z MFW są regulowane art.4

Statutu MFW. Dotyczy on państw, które nie korzystają z kredytów (jak obecnie Polska) lub

korzystają z niewielkiej pomocy (mniejszej niż 25%kwoty danego państwa w MFW). Przegląd

stanu polskiej gospodarki odbywa się dwa razy do roku i pozbawiony jest kryteriów

wykonawczych. Organy:

Dyrektor Zarządzający -jest jednocześnie prezesem Rady Wykonawczej, która go

wybiera.

Rada Gubernatorów - najwyższy organ zarządzający, składa się z reprezentantów mini-

strów finansów i prezesów banków centralnych

Komitet Wykonawczy - organ zarządzający, w jej stad wchodzi 24 członków

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, EBOiR, (European Bank for

Reconstaction and Developmenf)

http://www.ebrd.org/

Powstał w 1991 roku z inicjatywy Francpis Mitteranda. 39 państw (w tym kraje Europy Środ-

kowej i Wschodniej min. Polska, kraje b. Związku Radzieckiego), Wspólnota Europejska i

Europejski Bank Inwestycyjny są jego założycielami. Obecnie udziałowcami jest 60 państw.

Siedzibą Banku jest Londyn.

EBOiR miał stać się dla Europy Środkowej i Wschodniej tym, czym Bank Światowy był po II

wojnie światowej dla państw Europy Zachodniej. Dla realizacji tego celu Bank funkcjonuje

jako połączenie banku komercyjnego i banku rozwoju. Cele EBOiR:

wsparcie dla działań na rzecz rozwoju gospodarczego i odbudowy państw Europy Środ-

kowej i Wschodniej,

rozwój gospodarki rynkowej w regionie,

propagowanieprywatyzacji,

ochronaśrodowiska naturalnego.

Kapitał założycielski EBOiR wynosił jedynie 10 mld ECU. Został zwiększony dopiero w 1996

roku do 20 mld ECU. Największymi udziałowcami są państwa UE. Polski udział wynosi 256

mln ECU (dane z 31 grudnia 1999 roku)

Oferta Banku jest szeroka, co wynika z jego złożonego charakteru. EBOiR:

udzielapożyczek współ finansujących projekty w sektorze prywatnym (do 45% ich warto-

ści) i w sektorze państwowym (do 35% ich wartości),

wykupujeudziały w przedsiębiorstwach prywatnych i państwowych,

udziela gwarancji, które zapewniają dostęp do międzynarodowych rynków kapitałowych,

tworzy fundusze celowe.

Biblioteczka przedsiębiorcy:

Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze

Leksykon integracji gospodarczej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: