Pedagogika rodziny
Wykłady 2010/2011
Dr Anna Kowal – Orczykowska
6 październik 2010
RODZINA
Rodzina mała (nuklearna) – jest to grupa społeczna, mała, pierwotna, za podstawę której przyjmuje się instytucje małżeństwa i wynikający z niego stosunek najbliższego pokrewieństwa lub adopcji.
Rodzina duża – w skład tej rodziny wchodzą dalsi krewni, czyli dziadkowie, kuzyni, wujkowie, ciotki.
Klan rodzinny (ród) – duża rodzina rozproszona w różnych częściach świata, ale łączy ich tzw. Etos, czyli silne poczucie przynależności do rodziny.
Duża rodzina rozproszona – różni się od klanu tym, że nie posiada etosu.
Zasady wydzielania jednostek rodziny – ujęcia typologiczne:
a) Liczba osób żyjąca w związku małżeńskim
· Monogamia – małżeństwo jednego mężczyzny i jednej kobiety
· Poligamia – forma małżeństwa w której osób jednej płci może być więcej. Może to być zatem związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami (poligynia) lub związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami (poliandria)
b) Dobór małżonków
· Endogamia – zawieranie małżeństw w obrębie własnej grupy społecznej. Przeważnie służy względom prestiżowym, zwłaszcza w rodach arystokratycznych
· Egzogamia – zawieranie małżeństw w obrębie innej grupy społecznej, rodu, klanu, kasty
c) Układ władzy i prestiżu w rodzinie
· Patriarchat – dominujące stanowisko zajmuje mężczyzna stojący na czele rodu
· Matriarchat – dominujące stanowisko zajmuje kobieta stojąca na czele rodu
· Egalitaryzm – nie występuje przewaga jednej strony, lecz panuje równowaga prestiżu
d) Sposób dziedziczeni pozycji społecznej, nazwiska, majątku
· Matrylinearne – dzieci automatycznie po urodzeniu włączane są do grupy matki i pozostają jej członkami przez całe życie
· Patrylinearne - dzieci automatycznie po urodzeniu włączane są do grupy ojca i pozostają jej członkami przez całe życie
e) Miejsce zamieszkania młodego małżeństwa
· Patrylokalna – para po zawarciu związku małżeńskiego zamieszkuje w miejscu lub w pobliżu miejsca zamieszkania rodziny męża.
· Matrylokalna – para po zawarciu związku małżeńskiego zamieszkuje w miejscu lub w pobliżu miejsca zamieszkania rodziny żony.
· Neolokalna – występuje najczęściej w nowoczesnych społeczeństwach. Małżeństwo zamieszkuje osobno od rodziców we własnym domu.
Podział ze względu na strukturę rodziny
· Rodzina naturalna (pierwotna)
· Rodzina zrekonstruowana (patchworkowa)
· Rodzina przysposobiona (adopcyjna)
· Rodzina zastępcza
· Rodzina kontraktowa
RODZINY W KRYZYSIE
Typologia rodzin:
a) Rodzina regeneracyjna
Typologia rodzin regeneracyjnych opiera się na wymiarach: spójności i wytrzymałości.
Spójność określa znaczenie, jakie rodzina przypisuje akceptacji, lojalności, godności, wspólnych wartościach, zaufania i szacunku.
Wytrzymałość rodziny jej wewnętrzna trwałość oraz jej zasady, jak poczucie panowania nad wydarzeniami, poczucie celowości podejmowanych działań i otwarcie na nowe doświadczenia.
W modelu regeneracyjnym można wyróżnić 4 typy systemów rodzinnych:
· Rodziny podatne – charakteryzują się niskim poziomem spójności i wytrzymałości w sytuacji kryzysu członkowie takich rodzin reagują zdenerwowaniem i obwiniają się wzajemnie za niepowodzenia. Przejawiają wobec siebie mniej troski, zrozumienia i łagodności.
· Rodziny bezpieczne – to rodziny to niskim poziomie spójności i wysokim stopniu wytrzymałości. Są aktywne, mają poczucie celu oraz zdolności planowania, ale jej członkowie nie wspierają się w sytuacji kryzysowej.
· Rodziny trwałe – są to rodziny o wysokim poziomie spójności i niskim poziomie wytrzymałości. Mają niskie poczucie celu życia i panowania nad sytuacjami, są mało aktywne. Mają natomiast pozytywny stosunek do siebie, radzą sobie przez okazywanie zaufania , szacunku, zachowanie spokoju i emocjonalnej stabilności.
· Rodziny regeneracyjne – są to rodziny o wysokim poziomie wytrzymałości i spójności. Radzą sobie z problemami przez podtrzymywanie zaufania i szacunku oraz zachowanie stabilności i spokoju. Mają poczucie celu i sensu życia , uważają, że panują nad sytuacją, mogą wpłynąć na złe i dobre rzeczy, które je spotykają.
b) Rodzina sprężysta
Typologia rodzin sprężystych opiera się na wymiarach więzi i elastyczności rodziny.
Wymiar więzi definiuje się jako stopień, w jakim członkowie rodziny są ze sobą związani emocjonalnie. Wyznacznikami więzi są: pragnienie jej utrzymania, otwartość w omawianiu problemów, poczucie bliskości wśród członków rodziny, wspólne wykonywanie pewnych czynności.
Wymiar elastyczności definiuje się jako stopień w jakim stopień, w jakim rodzina jest w stanie zmienić swoje reguły, granice i pełnione role, w odpowiedzi na krytyczne wydarzenia. Elastyczność zakłada otwarty wzorzec komunikacji, gotowości do kompromisu, możliwości przyjmowania obowiązków, aktywne uczestnictwo w podejmowaniu decyzji.
W modelu sprężystym można wyróżnić 4 typy systemów rodzinnych:
· Rodziny kruche – o niskim poziomie więzi i niskim poziomie elastyczności. Ich członkowie rzadko polegają na rodzinie, unikają siebie nawzajem, mają kłopoty z wykonaniem pewnych czynności w ramach rodziny, ponadto rodziny te są odporne na kompromis, mają utrwalone wzorce postępowania.
· Rodziny związane – to rodziny o wysokim poziomie więzi i niskim poziomie elastyczności. Ich główną siłą jest poczucie wewnętrznej jedności umiejętność współdziałania. Podobnie jak rodziny kruche, są niechętne kompromisom, mają sztywne wzorce postępowania.
· Rodziny giętkie – to rodziny o niskim poziomie więzi i wysokim poziomie elastyczności. Ich siła leży w zdolności do zmiany. Mają ograniczone poczucie więzi rodzinnych, chętnie odwołują się do osób spoza rodziny.
· Rodziny sprężyste – to rodziny o wysokim poczuciu więzi i elastyczności. Ich siłą jest zdolność do zmiany i poczucie wewnętrznej jedności.
c) Rodzina rytmiczna
Typologia rodzin rytmicznych oparta jest na wymiarach wspólnie spędzanego czasu i znaczenia, jakie się temu przypisuje.
W modelu rytmicznym można wyróżnić 4 typy systemów rodzinnych:
· Rodziny bezwzorcowe – o niskim poziomie wspólnie spędzanego czasu i niskim poziomie znaczenia, jakie się temu przypisuje.
· Rodziny intencjonalne – to rodziny, których członkowie spędzają wspólnie niewiele czasu, chociaż nadają mu duże znaczenie. Rodziny te przejawiają chęć bycia razem, mają jednak pewne opory i nie są zdolne do spotykania się z minimalną choćby regularnością.
· Rodziny ustrukturowane – to te, które kładą silny nacisk na wspólne spędzanie czasu, ale nisko to ceniąc.
· Rodziny rytmiczne – to rodziny, które kładą nacisk na wspólne spędzanie czasu i wysoko to cenią.
Czynniki ważne dla trwałości związku:
ü wzajemna wierność
ü egalitarność – obowiązki dzielone na równo
ü szacunek i wzajemne uznanie
ü dobre współżycie seksualne
ü zgodność poglądów religijnych
ü to samo pochodzenie społeczne
Czynniki ważne dla rozpadu:
ü patologie związane z uzależnieniami
ü agresja i przemoc w małżeństwie
ü brak miłości w małżeństwie i znudzenie
ü niewierność, zdrada
ü niezgodność charakteru
ü niezgodność co do posiadania dzieci
ü problemy mieszkaniowe i materialne
Zasoby osobiste systemu rodzinnego:
ü spójność rodziny (lojalność, wsparcie)
ü adaptacyjność
ü organizacja rodziny
ü komunikacja
ü wytrzymałość rodziny
ü ilość i forma spędzanego czasu
ü umiejętność wykorzystywania zasobów indywidualnych w rodzinie
4 strategie rodzinne dotyczące radzenia sobie:
1. redukcja liczby i intensywności wymagań
2. działanie na rzecz uzyskania dodatkowych zasobów
3. szukanie wspólnych sposobów odreagowania
4. zmiana znaczenia sytuacji – tak aby stała się akceptowana przez rodzinę
Podejścia terapeutyczne do zaburzeń w rodzinie:
1. strukturalno – procesowe: terapie behawioralne, terapie systemowe (o prawidłowym komunikowaniu)
2. historyczne: (psychoanaliza) - analizowanie co się kiedyś wydarzyło i jak to wpłynęło na teraźniejszość
3. terapia polegająca na przeżyciu doświadczenia (terapy gestali - polegająca na przeżyciu emocji tu i teraz i odgrywanie psychodramy)
4. psychoedukacyjne i socjoedukacyjne – grupy wsparcia AA
5. interwencyjne
3 listopad 2010
PRZEMOC W RODZNIE
Alice Miller (ur. 12 stycznia 1923 we Lwowie, zm. 14 kwietnia 2010, Francja) - psycholog. Urodziła się w Polsce jako Alicja Rostowska, w 1946 wyemigrowała do Szwajcarii. W 1953 w Bazylei uzyskała doktorat z filozofii, psychologii i socjologii. Autorka książek o psychologii dziecięcej, z których za najważniejszą uchodzi Dramat udanego dziecka.
Dramat udanego dziecka, Książka po raz pierwszy ukazała się w 1979 roku i cały czas uznawana jest za najgłośniejszy bestseller Alice Miller. Jest to niezwykle poruszające studium dyskretnej toksyczności rodziców i opiekunów, którzy swoim dzieciom zapewnili [pozornie] szczęśliwe dzieciństwo w pędzie do doskonałości i nieustannych sukcesów. Czy odkrywając zranienia, których doświadczyliśmy w dzieciństwie, zdołamy dotrzeć do naszego prawdziwego Ja? Czy kiedykolwiek potrafimy w pełni wyzwolić się od iluzji, którymi wypełnione jest życie każdego z nas? Czy odkryjemy siebie, by w ten sposób zyskać nową, pełną wolności przestrzeń? To jedyna droga do odzyskania utraconej integralności i skorygowania postawy wobec siebie i życia.
1946 r. – publicznie powiedziano, że bicie dziecka jest niepoprawne
W 1946 r. amerykański radiolog J. Caffey opublikował artykuł Liczne złamania kości długich u niemowląt chronicznymi krwiakami podponowymi, w którym udowodnił nieprzypadkowo urazowy charakter tych obrażeń. Co istotne, badania Caffey'a i innych radiologów (np. F.N. Silvermana) koncentrowały się wówczas wyłącznie na dzieciach w wieku do trzech lat.
W 1961 r. N. Kempe, przewodniczący Amerykańskiej Akademii Pediatrii, zorganizował konferencję zatytułowaną The Batterede Child Syndrom (Syndrom dziecka bitego) - było to w zasadzie pierwsze w świecie spotkanie naukowców reprezentujących różne dyscypliny poświęcone nowo rozpoznanemu problemowi. Uważano wówczas, iż dotyczy on wyłącznie młodszych dzieci. Analizy ograniczano do urazów o charakterze fizycznym, jednocześnie jednak uczyniony został pierwszy krok w kierunku uznania krzywdzenia dzieci - abstrahując od tego, jak było ono wówczas definiowane - za problem społeczny.
Syndrom dziecka maltretowanego – oznacza stan kliniczny u małego dziecka, które doznało poważnego fizycznego obrażenia , jest częstą przyczyną trwałych uszkodzeń ciała czy śmierci.
Przemoc fizyczną wobec dziecka - określa się wszelkiego rodzaju zachowania agresywne odnoszące się do ciała dziecka - począwszy od "klapsów" czy szarpnięć, a skończywszy na faktycznym maltretowaniu dziecka obejmującym jego katowanie z użyciem wymyślnych narzędzi i sposobów
Przemoc psychiczna jest to rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka od wyzwisk poczynając poprzez emocjonalne odrzucenie, po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka.
Nadużycie seksualne to wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nic jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne.
Zaniedbywanie dziecka może obejmować zarówno sferę psychiczną, jak i fizyczną dziecka i definiowane jest jako niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju - potrzeb związanych z odżywianiem, ubiorem, schronieniem, higieną, opieką medyczną, kształceniem, jak też z psychiką dziecka
Wyodrębniamy cztery czynniki wyzwalające przemoc wobec dziecka:
· Czynniki tkwiące w osobie dopuszczającej się przemocy (rodzicu)
· Czynniki tkwiące w mikrosystemie (rodzinie)
· Czynniki tkwiące w exosystemie (sąsiedztwie, lokalnej społeczności)
· Czynniki tkwiące w makrosystemie (społeczeństwie)
Przemoc stała się dziś normą stosunków społecznych. Przemoc w rodzinie - sposobem wychowywania. Różne są przyczyny stosowania przemocy wobec dziecka w rodzinie.
Generalnie wyróżnia się trzy grupy przyczyn występowania tego zjawiska. Mogą one tkwić w samych dzieciach, na przykład:
- dzieci niechciane,
- upośledzone,
- trudne,
- przewlekle chore czy kalekie.
Bardziej powszechne są jednak przyczyny tkwiące w rodzicach. Do takich w pierwszej kolejności należy zaliczyć:
- niedojrzałość i młody wiek,
- brak wiedzy i umiejętności wychowawczych,
- doznanie maltretowania w...
dzaasminaa