Rozwój aktywności.pdf

ZMIANY ROZWOJOWE AKTYWNOŚCI I DZIAŁALNOŚCI JEDNOSTKI

Aktywność jako podstawa i skutek zmian rozwojowych psychiki w różnych fazach życia

• Aktywność:

Ważny wyznacznik rozwoju psych czł

Charakterystyczny stan i podstawowa cecha każdego żywego organizmu, która

sprawia, że ów organizm reguluje czynnie swoje stosunki ze światem zew.

Aktywność ludzka jest stanem i procesem i wyraża się w postaci konkretnych

czynności i działań podejmowanych przez czł od wczesnego dzieciństwa.

Aktywność jednostki ma tę szczególną cechę, że będąc wyznacznikiem jej rozwoju

psych, podlega sama kształtowaniu i doskonaleniu wraz z wiekiem.

Ma progresywny charakter (w ciągu życia poszerzają się dziedziny jego działalności i

usprawniają rozmaite wykonywane przez niego czynności.

Złożone zespoły czynności i działań nazywamydziałalnością.

Dynamika rozwoju czynności jest największa w okresie dzieciństwa i młodości.

Aktywność człowieka cechuje wówczas duża plastyczność i szybkie tempo zmian.

Wzrost udziału świadomości w przebiegu rozmaitych czynności dziecka.

Inne kierunki zmian rozwojowych w zakresie czynności

1) Przeciwstawny tej tendencji proces automatyzacji czynności

2) Socjalizacja i indywidualizacja czynności ludzkich.

Ad 1.

Przez wzrost świadomości w wykonywaniu czynności w ontogenezie rozumiemy włączanie

się w aktywność jednostki świadomości

ekstrospektywnej

o coraz wyraźniejsza reprezentacja wewnętrzna

o coraz bardziej adekwatne do rzeczywistości odzwierciedlenie przedmiotów

działania

introspektywnej uprzytamnianie sobie kolejnych operacji składających się na daną

czynność.

Zdaniem Stefana Szumana „już w pierwszych latach życia dziecko uczy się działać coraz

bardziej świadomie, planowo i rozumnie.”

Ad 2.

Przez socjalizację czynności rozumiemy przechodzenie w toku rozwoju od czyn.

indywidualnych do zespołowych. (proporcje zabaw indyw. i zesp. zmieniają się wraz z

wiekiem, dzieci układają plan działania i dzielą między siebie role.)

Indywidualizacja czynn. polega na tym, że wraz z wiekiem w czynnościach odbijają się

coraz więcej indywidualne cechy psychiczne jednostki, jej możliwości, zdolności i

doświadczenie.

CHARAKTERYSTYKA STRUKTURY CZYNNOŚCI

Rozwój struktury czynn. w ontogenezie:

1. Wyodrębnianie się określonej czynn. spośród innych oraz całokształtu zachowania

jednostki w danej sytuacji

2. Doskonalenie się wewn. organizacji czynn., czyli ustaleniu związków funkcjonalnych

między składnikami czynn. , przestrzennoczasowym uszeregowaniu jej poszczególnych

faz.

We wczesnych stadiach ontogenezy nie są wykształcone specyficzne schematy

czynnościowe, dostosowane do cech przedmiotów będących obiektem działania

przejaw synkretyzmu.

Dziecko nie zaspokaja samo swoich potrzeb, czynią to dorośli, sprawujący nad nim

opiekę.

Wraz z wiekiem dziecko dysponuje coraz większym repertuarem czynn.

wyspecjalizowanych, dobrze wyćwiczonych.

Poziom strukturalny czynności zależy w dużej mierze od częstości ich uprawiania.

Nawet bardzo proste czynn. (np. ssanie ) doskonalą się przez ćwiczenie.

Dopóki dana czynn. nie jest wyćwiczona jako czynn. odrębna i swoista, zlewa się z

poprzednio wyuczoną i dojrzałą czynn.

Wyodrębnianie się jednych czynn. spośród innych jest zależne od poziomu ich wen.

organizacji.

Za przykład czynn. słabo zorganizowanych i ustrukturowanych mogą służyć czynn.

chaotyczne i czynn. stereotypowe.

Czynn. chaotyczne

Poszukiwanie na oślep, metodą prób i błędów.

W wielu rodzajach czynn opartych na fizjologicznym mechanizmie odruchów

warunkowych, a nie na wrodzonych automatyzmach odruchowych (instynktach)

można wyodrębnić tę fazę genetyczną.

Czynn. chaotyczne w późniejszych okresach rozwoju pojawiają się wówczas, gdy

zadanie jest nowe i trudne i nie można go rozwiązać za pomocą czynn dobrze

opanowanych.

Zbyt szybki dopływ bodźców bodźców z otoczenia lub nadmierna ich ilość

powodują u dziecka wzrost czynn. chaotycznych.

Pociąga to negatywne skutki: przeciążenie, stan podniecenia, niepokoju.

Czynn. wykonywane metodą prób i błędów nie mają spoistej struktury, ale

reprezentują zachowania celowe ( dziecko zmierza do określonego wyniku, np.

usiłowanie otwarcia pudełka)

Czynn. stereotypowe (u małych dzieci)

Wykonywanie tych samych ruchów na zasadzie reakcji okrężnej i

samonaśladownictwa.

Ruchy te dziecko kieruje na własne ciało lub obiekty zewnętrzne.

O niskim poziomie organizacji czynn. stereotypowych decyduje monotonia ich

przebiegu i czas trwania nieproporcjonalnie długi w stosunku do osiągnietego

wyniku, który jest w ogóle niewyraźny (celem jest ćwiczenie określonego

ruchu).

Jest to u zdrowych niemowląt rodzaj zabawy wykonywanej dla samej

przyjemności.

Podobny charakter mają czynn. lokomocyjne ( bieganie, wchodzenie na fotel,

skakanie itp.)

Czynn. stereotypowe są u dzieci wychowywanych w środowisku rodzinnym

naturalnym przejawem aktywności.

U dzieci przebywających w środowiskach zakładowych ( domy małego

dziecka) mogą te czynn. przybrać formę szkodliwych nawyków: kiwanie się ,

potrząsanie głową, rytmiczne uderzanie w powierzchnię łóżeczka.

Utrwalone czynn. stereotypowe tego rodzaju świadczą o deformacjach w

rozwoju psychicznym, są konsekwencją braku więzi społecznej z otoczeniem

oraz o wyjałowieniu środowiska, które dostarczałoby dziecku odpow.

stymulacji.

Wenn. Organizacja czynn rozwija się wraz z wiekiem.

Zastępowanie czynn. chaotycznych i stereotypowych czynn. o przebiegu

zarazem urozmaiconym i jednolitym.

Czynn. o tej samej strukturze, np. cyklicznej, liniowej czy rozgałęzionej mogą

być podejmowane w rozmaitych okresach rozwojowych.

Dzieci w wieku 611 lat są zdolne do wykonywania czynn. odwracalnych na

przedmiotach konkretnych, natomiast formalne operacje umysłowe kształtują

się dopiero w okresie adolescencji.

Struktura czynn. jednostki rozwija się w następujących kierunkach

Struktura niedojrzała: Struktura dojrzała:

• wyłącznie prosta

• niepełna, luki, przerwy

• mało skuteczna funkcjonalnie

• prosta i złożona

• pełna, zakończona

• efektywna, prowadzaca do pożadanego

wyniku

• ekonomiczna

• elementy konieczne ze względu na cel

czynn

• zwarta

• spójna logicznie

• nieekonomiczna

• ogniwa zbędne

• słabe ukierunkowanie

• nieciągła, słabe związki logiczne

między elementami

Maria Tyszkowa

W poszczególnych okresach ontogenezy jednostka osiąga stan względnej równowagi

stosunkach z otaczającym swiatem.

Podstawowe tendencje rozwojowe:

1. Podporządkowanie aktywności i eliminowanie jej chaotycznych chaotycznych

nie ukierunkowanych form.

2. Różnicowanie się aktywności i pojawianie się nowych jej rodzajów.

3. rozwój złożonych form aktywności ukierunkowanej i uprzedmiotowionej,

więc, czynn. i działań

4. Kształtowanie się wen mechanizmów regulujących: motywacji, samooceny,

celów i ideałów życiowych itp.

DAWNE I WSPÓŁCZESNE POGLĄDY NA ZABAWĘ.

Zabawa w rozmaitych formach przewija się przez całe życie czł.

W okresie dzieciństwa nawet jeśli w zabawie można naleźć elementy uczenia się czy

pracy, przesłania je ludyczna postawa dziecka wobec świata.

Zabawa jest zjawiskiem złożonym w strukturze i przebiegu, genezie , celach i funkcjach

w rozwoju indyw, i społecznym

Zabawa ustawicznie zmienia się z wiekiem dziecka.

Trudno czasem oddzielić zabawowe czynn. dziecka od takich, które zabawą nie są.

Poglądy różnych badaczy na zabawę zależą od przyjętego przez nich stanowiska

teoretycznego.

KLASYCZNE TEORIE ZABAWY.

Zabawa jako zjawisko nie tylko psychologiczne , ale i biologiczne( bawią się

zwierzęta) oraz społkulturowe interesowała przedstawicieli wielu nauk.

Pierwsze teorie powstały w XIX w.

Cztery najważniejsze sposoby wyjaśnienia zabawy:

1. Teoria nadmiaru energii (Fryderyk Schiller, Herbert Spencer

Zwierzęta wyższe, w tym czł. z instynktownie zaspokajają elementarne

potrzeby życiowe, a nadmiar energii wyładowują w zabawach.

2. Teoria reakcji relaksacji zwana też teori wytchnienia ( Moritz Lazaurus, G.

T. Patrick) Zabawa jest formą aktywnego wypoczynku po pracy

3. Teoria ćwiczenia przygotowawczego ( Karl Gros) przedstawiciele różnych

gatunków ćwiczą w okresie dzieciństwa swoiste działania instynktowne, aby

móc wykonywać jewsprawnie w okresie dorosłości.

4. Teoria rekapitulacji zwana też teorią atawizmu (g. Stanley, Hall) nawiązuje

do idei Darwina i prawa biologicznego Haeckla. W zabawie dzieci pojawiają

się kolejno czyn. analogiczne do podejmowanych przez ludzkość w toku jej

rozwoju.

Koncepcje psychoanalityczne, poznawcze i kulturalnospołeczne.

Rubin uważa, że wspólnym mianownikiem niemal wszystkich koncepcji zabaw w

tym okresie było przekonanie psychologów o pokrewnych źródłach czynności

ludycznych, a mianowicie, o tym, że:

zabawa wywodzi się z chęci zaspokojenia pragnień

dzieci bawią się przede wszystkim po to, bywyrazić same siebie w świecie fantazji

i zmyślania czy udawania.

Taki pogląd podzielają psychoanalitycy (Freud, Erikson), czy też zwolennicy teorii

poznawczych (Piaget) jak i społkulturowych (Wygotsky)

Koncepcja psychoanalityczna:

Freud uważał, że zabawa pełni rolę zbliżoną do marzeń sennych.

Zabawa służy do redukcji napięć w myśl zasady przyjemności przeciwstawnej

do zasady rzeczywistości

Pozwala dziecku spełniać własne życzenia, m.in. dawać ujście agresywnym

popędom bez narażania się na konsekwencje .

W zabawie dziecko może czuć się panem sytuacji, odreagować przykrości i lęki,

postępować podobnie jak dorośli.

W miarę rozwoju ego symboliczna ekspresja tego, co pożądane, lecz nie

akceptowane, staje się niemożliwa, zabawę zastępują więc żarty, dowcipy,

twórczość artystyczna.

Katartyczną funkcję zabawy podkreślał Freud w swoim dziele ,,Poza zasadą

przyjemności”.

Następcy Freuda dokonali analizy najczęściej przyjmowanych przez dziecko ról

osób dorosłych, względem których odczuwa ono miłość, podziw, lęk czy gniew.

Przejawy tych afektów są różnorodne w zależności od tego, w jakim stadium

psychoseksualnym znajduje się dziecko.

Erikson uważa, że zabawa dopomaga dziecku w integracji biolog i społ potrzeb

ujawniających się w kolejnych fazach rozwoju.

Najważniejszą funkcję spełnia zabawa w fazie 3 (,,wiek zabawy”). Staje się

areną, na której dziecko rozgrywa swoje lęki i obawy., pragnienia i nadzieje w

postaci usystematyzowanychsytuacji modelowych.

Umożliwia to powtarzanie własnych dśw, przeżywanie ich w udoskonalonej

formie i antycypowanie ich w przyszłości.

Stosowali zabawę w celach terapeutycznych np. Anna Freud, Melania Klein.

Wspólnym elementem obserwacja swobodnej zabawy dziecka, kiedy to ujawnia

swoje trudności, psychoanalityk stara się poznać ich sens i dyskretnie

naprowadzić na sposoby odreagowywania.

Koncepcja poznawcza (Piaget):

Zabawę podobnie jak naśladownictwo i marzenia senne uważa za zjawiska

pomagające dziecku w wytworzeniu symboli.

Właściwe zabawy symboliczne rozwijają się od 3 do 6 i 7 rż.

Istnieją,, 3 typy struktur, które charakteryzują zabawy dziecięce i dokładnie

wyznaczają ich klasyfikację: ćwiczenie, symbol i reguła.”

Zabawa i ćwiczenie jest przejawem asymilacji.

W okresie niemowlęcym różne rodzaje zabawćwiczeń wyłaniają się stopniowo

na zasadzie odruchowych reakcji okrężnych I, II i III stopnia, będących

fizjologiczną podstawą samonaśladownictwa coraz bardziej złożonych

schematów czynności. Ponieważ w takich zabawach dominuje asymilacja nad

akomodacją, czyli nad zastosowaniem schematów czynnościowych do obiektów

zew., zabawa ćwiczenie nie stanowi jeszcze zachowania adaptacyjnego, lecz

polega raczej na powtarzaniu tych samych czynności, najpierw prostych,

prostych, a potem złożonych, przy czym układy takich działań stają się coraz

bardziej celowe. (dziecko grzechotka).

Zabawa służy do utrwalenia sprawności już nabytej.

W zabawie symbolicznej pojawia się i rozwija funkcja semiotyczna. Dziecko

zaczyna rozumieć, że jakaś jedną rzecz np. pudełko zastępuje inną np.

samochód.

Trzy fazy takiej zabawy:

1. pośrednia między zabawąćwiczeniem a zabawą symboliczną, pojawiają się

schematy symboliczne, czyli ,,reprodukcje schematów zmysłoworuchowych

poza ich kontekstem i przy braku zwykłego celu” np. dziecko udające że śpi.

Potem stosuje schematy odroczone, rytualizując te ruchy i gesty które kojarzą się

z zasypianiem; używa ich w różnych sytuacjach (np. usypia lalkę i w łóżeczku i

na rękach).

2. od ok. 4 do 7 rż., zabawy symboliczne rozwijają się; ich struktura staje się coraz

bardziej uporządkowana; z wiekiem dzieci przywiązują coraz większe znaczenie

do możliwie wiernego i dokładnego naśladowania sytuacji realnych; kształtuje

się również symbolika kolektywna, gdyż podczas zabaw grupowych następuje

różnicowanie i podział ról.

3. od 7, 8 do 17 lat, rozpoczyna się okres schyłkowy zabawy symbolicznej opartej

na asymilacji deformującej, a coraz większą rolę odgrywają reguły zabawy.

Zabawy z regułami pojawiają się już począwszy od 4 rż , rozkwitają w okresie

operacji konkretnych, konkretnych następnie w różnych odmianach trwają przez

całe życie, będąc wynikiem społ organizacji aktywności ludycznej.

Reguły zabawy:

doraźne (spontaniczne, powstają na zasadzie umowy w grupie)

bardziej stałe (przekazywane przez wcześniejsze pokolenia)

Zabawy z regułami przejaw procesów asymilacji skierowanej na wzajemne

wymagania członków grupy społ.

√ Koncepcja społkulturowa (Wygotsky)

Genezę zabaw poszukuje w sferze potrzeb rozwojowych

Zabawa pojawia się, gdy dążenia dziecka nie mogą być natychmiast zaspokojone

Zabawa stanowi realizację jego życzeń i pragnień w świecie pozornym.

W zabawie spełniają się też szersze i ogólne, czy uogólnione pragnienia i

tendencje emocjonalne.

2 problemy w tej koncepcji:

1) Dotyczy roli narzędzi i znaku w rozwoju Wyższe procesy psychiczne

powstają, gdy jednostka pochodzi od bezpośrednich związków z otoczeniem

i działań praktycznych do czynności upośrednionych przez znaki,

umożliwiające regulowanie jej postępowania w sytuacjach zadaniowych, to

jest rozwiązywanie problemów.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: